بررسی اقتصاد شوشتر در دورۀ پهلوی اول: با تأکید بر صنعت و کشاورزی (1304-1320ش/1925-1941م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

2 مدرس مدعو دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

3 گروه تاریخ دانشگاه اصفهان. اصفهان، ایران

10.30484/ganj.2024.3171

چکیده

شوشتر همواره یکی از مهم‌ترین مراکز کشاورزی و تجاری خوزستان و بیش‌از 13 قرن مرکز ایالت خوزستان بود؛ ولی در دورۀ پهلوی اول، به‌دلیل انتقال مرکزیت خوزستان از شوشتر به اهواز و دَرپیِ آن ازدست‌رفتن موقعیت سیاسی‌اش، روند نزولی پیدا کرد و زمینۀ انحطاط اقتصادی‌اش فراهم شد. افزون‌براین بروز بحران‌هایی در کشاورزی و صنعت شوشتر سبب شد تا اقتصاد این شهر رشد نکند.
هدف: بررسی وضعیت اقتصادی شوشتر در دورۀ پهلوی اول با تأکید بر بخش صنعت و کشاورزی و تحلیل عوامل رشدنکردن دو بخش مذکور.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش به‌شیوۀ توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتاب‌خانه‌ای، اسناد و مدارک آرشیوی و مصاحبه انجام شده‌است.
یافته‌ها و نتایج پژوهش: عوامل گوناگون داخلی نظیر نبود سرمایه‌گذاری مناسب در کشاورزی شوشتر، وقوع بلایای طبیعی، و صنعتی‌نشدن سبب شد تا اقتصاد شوشتر درزمینۀ کشاورزی رشد نکند. ازجمله موانع رشد صنعت شوشتر در دورۀ پهلوی اول هم، عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of the Economy of Shushtar in the First Pahlavi Period: With a Focus on Industry and Agriculture (1304-1320 / 1925-1941)

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Kajbaf 1
  • Parvin Beigmohammadi 2
  • Mortaza Nouraei 3
1 Department of History, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Invited Lecturer, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran
3 Department of History, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Purpose: Shushtar has always been one of the most important agricultural and commercial centers of Khuzestan and served as the provincial capital for over 13 centuries. but during the Pahlavi era, due to the shift of Khuzestan's administrative center from Shushtar to Ahwaz and subsequent loss of political status, initiating a period of decline and paving the way for its economic deterioration. Furthermore, crises in agriculture and industry hindered the city's economic growth. Thus, the purpose of this study is to investigate the economic situation of Shushtar with an emphasis on the industrial and agricultural sectors in the first Pahlavi period and to analyze the factors that impeded their development.
Method and Research Design: This study employs a descriptive-analytical method, drawing on library sources, archival documents, and interviews.
Findings and Conclusion: Various internal factors such as lack of adequate investment in Shushtar agriculture, the occurrence of natural disasters, and lack of industrialization, hindered the growth of its agricultural economy. the obstacles to industrial development of Shushtar during the first Pahlavi era were political, economic, and social factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shushtar
  • First Pahlavi era
  • Economics
  • Agriculture
  • Industry
منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): سند شمارۀ 22048/240؛ 48621/293.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): کارتن 12، پوشۀ 11؛ کارتن 20، پوشۀ 64؛ کارتن 32، پوشۀ 4؛ کارتن 33، پوشۀ 4؛ کارتن 35، پوشۀ 38؛ کارتن 39، پوشۀ 258.
اداره‌کل اوقاف خوزستان: سند آرشیو 15 شوشتر.
مجموعۀ اسناد شخصی مسعود افضلان: سند شمارۀ 1.
کتاب
آبراهامیان، یرواند. (1377). ایران بین دو انقلاب. (احمد گل‌محمدی، مترجم). تهران: نی.
احصائیۀ محصولات فلاحتی ایران در سال 1310ش. (1311). صص 78-81. تهران: مطبعۀ روشنایی.
امام شوشتری، محمدعلی. (1331). تاریخ جغرافیایی خوزستان. تهران: امیرکبیر.
بانکیان، محمداسماعیل. (1383). یک‌صد سال صنعت برق ایران. (انجمن مهندسی بهره‌وری صنعت برق ایران، مجری). بی‌جا: پیام متن.
پیتیه، ژان. (1369). مهاجرت روستائیان. (محمد مؤمنی کاشی، مترجم). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
جزایری شوشتری، سیدعبدالله. (1395). تذکرۀ شوشتر. (مهدی کدخدای طراحی، مصحح). اهواز: ترآوا.
دلفی موسوی، اکبر. (1395). تاریخ کشتیرانی در کارون. اهواز: ترآوا.
رزم‌آرا، علی. (1320). جغرافیای نظامی ایران: خوزستان. تهران: سلسله انتشارات.
روشه، گی. (1392). تغییرات اجتماعی. (منصور وثوقی، مترجم). تهران: نی.
رومر، دیوید. (2001). اقتصاد کلان پیشرفته. (مهدی تقوی، مترجم). (ج1). (چ2). تهران: دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات.
شوشتری، میرعبداللطیف‌خان. (1296). تحفةالعالم و ذیل ‌التحفة: سفرنامه و خاطرات میرعبداللطیف‌خان شوشتری. برچیده از کتاب‌خانۀ دیجیتال هندوستان. طبع: پوشید.
ظهیرالاسلام‌زادۀ دزفولی، سیدصدرالدین. (1308). شکرستان در تاریخ شش‌هزارسالۀ خوزستان. تهران: چاپ‌خانۀ فردوسی.
غروی، سیدمهدی. (1328). از شوشتر تا آبادان. بی‌جا: بی‌نا.
فاتح، مصطفی. (1335). پنجاه سال نفت ایران. تهران: شرکت سهامی چهر.
قره‌باغیان، مرتضی. (1373). اقتصاد رشد و توسعه. (ج1). (چ3). تهران: نی.
قیم، عبدالنبی. (1392). فراز و فرود شیخ‌خزعل. تهران: کتاب آمه.
کتاب آبی: گزارش‌های محرمانۀ وزارت امور خارجۀ انگلیس دربارۀ انقلاب مشروطۀ ایران. (ج8). (1369). (احمد بشیری، کوشش‌گر). تهران: نو.
کسروی، احمد. (1312). تاریخ پانصدسالۀ خوزستان. بی‌جا: بی‌نا.
کیهان، مسعود. (1311). جغرافیای مفصل ایران. (ج3). تهران: مطبعۀ مجلس.
گیلیس و دیگران. (1379). اقتصاد توسعه. (غلام‌رضا آزاد، مترجم). تهران: نی.
لطیف‌پور، احمد. (1393). خوزستان در عصر قاجار. (ج2). تهران: فرهنگ مکتوب.
مایه، پی‌یر. (1369). رشد اقتصادی. (شجاع‌الدین ضیائیان، مترجم). تهران: رسانه.
مرکز اسناد ریاست‌جمهوری. (1383). گزارش‌های ایلات و ولایات از اوضاع اجتماعی-اقتصادی ایران در سال 1310ش. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مریدی شوشتری، اکرم. (1392). شوشتر یعنی خوب‌تر. (مهدی کدخدای طراحی، ویراستار). اهواز: ترآوا.
مهندسین مشاور. (1365). طرح جامع کشاورزی حوزۀ میانی کارون جلد 4: جمعیت، جوامع و محیط‌زیست. تهران: وزارت کشاورزی، معاونت طرح و برنامه.
میریان، عباس. (1352). جغرافیای تاریخی سرزمین خوزستان. تهران: چاپ‌خانۀ بوذرجمهری.
نظام‌السلطنۀ مافی، حسین‌قلی‌خان. (1362). خاطرات و اسناد. (ج3). (منصوره اتحادیه، کوشش‌گر). تهران: تاریخ ایران.
نگهبان، عبدالأمیر. (بی‌تا). اطلاعات مهمه راجع باوضاع فلاحتی و طبیعی خوزستان. بی‌جا: بی‌نا.
نیرومند، محمدباقر. (1384). یادی از شوشتر. تهران: دانشگاه تهران.
ولی‌عرب، مسعود. (1395). تاریخ اقتصادی شوشتر در دوران معاصر. تهران: موجک.
هادسن، رونالد؛ هاس، رالف؛ ادوین، وحید. (1983). مدیریت زیرساختارها. (محمدتقی بانکی، مترجم). تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
مقاله
حقوقی، مرتضی. (1342). «تحولات سرمایه‌گذاری کشاورزی در خوزستان». بورس، دورۀ اول، شمارۀ 3، صص 11-14.
دودانگی، محمد. (1395). «عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در ایران». فصل‌نامۀ پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، سال 6، شمارۀ 23، صص 131-147.
مسعودی‌نژاد، رضا. (1395). «مطالعۀ تطبیقی بازار تجاری و بازار اجتماعی با نگاهی معطوف به بازارهای تاریخی دزفول و شوشتر به‌عنوان بازار تجاری». دوفصل‌نامۀ معماری ایرانی، دورۀ 5، شمارۀ 10، صص 73-100.
ولی‌عرب، مسعود. (1395). «بررسی تأثیر تجارت و بازرگانی در حیات اقتصادی شوشتر در دورۀ قاجاریه». تاریخ‌نامۀ خوارزمی، سال سوم، شمارۀ سوم، صص 150-176.
نشریات
نشریه انجمن تونل ایران. (1388). شمارۀ هفت.
مجلۀ مدرسۀ عالی فلاحت کرج. (1309). سال اول، شمارۀ اول.
پایان‌نامه
رستمی، سارا. (1395). «بررسی فرهنگ و تمدن شوشتر در عصر قاجار و پهلوی (با تکیه بر آداب، سنّن و هنرهای دستی)». (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ ایران دورۀ اسلامی)، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی.
مصاحبه
سجادی، عیسی. (10/9/96). اهواز.
فتحی، خسرو. (16/11/96). شوشتر.