بازنگری در تاریخ و زمان بندیِ حکومت فرترکه‌ها در پارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش شناخت وضعیت سیاسی شاهان محلی ایالت پارس و میزان استقلال آنها در زمان حکومت سلوکیان و نیز ارتباط آنان با حکومت سلوکیان.

روش٫ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و با شیوه توصیفی تحلیلی و با تکیه بر آثار پراکنده نوشتاری و بعضی از داده‌های باستان شناسی و خصوصا سکه های شاهان محلی این دوره سعی دارد تا به دو سؤال پاسخ دهد: نخست ایالت پارس تا چه اندازه زیر سلطۀ حاکمیت سلوکیان قرار داشت؟ و دوم زمان استقلال این ایالت و نخستین فرترکه که اقدام به ضرب سکه نمود چه کسی بود و ترتیب و توالی شاهان بعدی چگونه بوده است؟

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: شواهد سکه‌شناسی نشان می‌دهد که نخستین فرترکه در دوره سلوکوس اول، اقدام به ضرب سکه کرده همچنین این شواهد، توالیِ فرترکه‌های پارس را تغییر داده و اردشیر را اولین فرترکة پارس معرفی می‌کند؛ بر همین اساس، فرترکه‌های پس از او به ترتیب وهوبرز، بگدات و وادفرداد یکم می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A review of the history and timing of the rule of the Freterkeh in Persia

نویسندگان [English]

  • Fazlollah Boraghi
  • Seyyed Saheb Barzin
Assistant Professor, Department of History, Payam Noor University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

Purpose: The purpose of this research is to know the political situation of the local kings of Pars state and their degree of independence during the Seleucid rule, as well as their relationship with the Seleucid rule.

Method and Research Design: This research, using historical method and analytical descriptive method, and relying on scattered written works and some archeological data, especially the coins of local kings of this period, tries to answer two questions: First, how far was the state of Pars? Was it under the rule of the Seleucids? And secondly, when this state gained independence, who was the first person who minted coins, and what was the sequence of subsequent kings?

Findings and Conclusion: Numismatic evidence shows that the first Fartreka minted coins in the period of Seleucus I. Also, this evidence changed the sequence of Fartrekas of Pars and introduces Ardashir as the first Fartreka of Pars. Accordingly, the successors after him are Wohubers, Bagdat, and Wadfardad, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pars
  • Fartarkeh
  • Pars Coins
  • Seleucids
  • Achaemenids

مراجع

  • منابع فارسی

    کتاب

    • استرابو. (1382). سرزمین‌های زیر فرمان هخامنشیان. (همایون صنعتی‌زاده، مترجم). تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی.
    • استروناخ، دیوید. (1379). پاسارگاد. (حمید خطیب شهیدی، مترجم). تهران: سازمان میراث فرهنگی.
    • اشمیت، اریک. ف. (1953). تخت‌جمشید، بناها، نقش‌ها، نبشته‌ها. (عبدالله فریار، مترجم). تهران: امیرکبیر.
    • بریان، پی‌یر. (1386). تاریخ امپراطوری هخامنشیان. (مهدی سمسار، مترجم). تهران: زریاب.
    • بویس، مری؛ گرنر، فرانتز. (1375). تاریخ کیش زرتشت: جلد سوم: پس‌از اسکندر گجسته. (همایون صنعتی‌زاده، مترجم). تهران: توس.
    • تیلیا، ان‌بریت. (1972). بررسی و مرمت در تخت‌جمشید و دیگر اماکن باستانی فارس. (کرامت‌الله افسر، مترجم). رم: ایزمئو.
    • دوست‌خواه، جلیل. (گزارش و پژوهش). (1370). اوستا: کهن‌ترین سروده‌های ایرانیان. تهران: مروارید.
    • رضاخانی، خداداد. (1391). «منبع‌شناسی سکه‌های پارس در دورۀ یونانی‌مآبی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، اسفند شمارۀ 178، صص 29-32.
    • رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1388). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی.
    • سامی، علی. (1338). گزارش‌های باستان‌شناسی. مجلد چهارم. شیراز: چاپ موسوی.
    • سرفراز، علی‌اکبر؛ آورزمانی، فریدون. (1391). سکه‌های ایران: از آغاز تا دوران زندیه. تهران: سمت.
    • سلوود، دیوید. (1389). «دولت‌های کوچک جنوب ایران (براساس سکه‌شناسی)». چاپ‌شده در کتاب: تاریخ ایران کمبریج، جلد سوم: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، قسمت اول. (احسان یارشاطر، گردآورنده؛ تیمور قادری، مترجم). تهران: مهتاب.
    • شهبازی، علی‌رضا شاپور. (1390). جستاری دربارۀ یک نماد هخامنشی (فروهر، اهورامزدا یا خورنه؟). (شهرام جلیلیان، مترجم). تهران: شیرازه.
    • شهبازی، علی‌رضا شاپور. (1391). جستارهای ایران‌شناسی. (ابراهیم موسی‌پور، کوشش‌گر و ویراستار). تهران: کتاب مرجع.
    • فرای، نلسون ریچارد. (1388). تاریخ باستانی ایران. (مسعود رجب‌نیا، مترجم؛ منوچهر امیری، ویراستار). تهران: علمی و فرهنگی.
    • گزنفون. (1350). سیرت کوروش کبیر. (غلام‌علی وحید مازندرانی، مترجم). تهران: چاپ‌خانۀ بانک بازرگانی ایران.
    • گوتشمید، آلفرد. (1373). تاریخ ایران و ممالک همجوار آن از زمان اسکندر تا انقراض اشکانیان. (کیکاووس جهانداری، مترجم و حاشیه‌نویس). تهران: مؤسسۀ مطبوعات علمی.
    • مشکور، محمدجواد. (1374). تاریخ سیاسی و اجتماعی اشکانیان "پارتیان" یا پهلوانان قدیم. تهران: دنیای کتاب.
    • ویسهوفر، ژوزف. (1388). تاریخ پارس از اسکندر مقدونی تا مهرداد اشکانی. (هوشنگ صادقی، مترجم). تهران: فرزان.
    • هرتسفلد، ارنست امیل. (1381). ایران در شرق باستان. (همایون صنعتی‌زاده، مترجم). کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
    • هرتسفلد، ارنست امیل. (1354). تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان‌شناسی. (علی‌اصغر حکمت، مترجم). تهران: انجمن آثار ملی.
    • هرودوت. (1340). تواریخ. (ج4). (هادی هدایتی، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.
    • یوستی، فردیناند. (1382). نام‌نامۀ ایرانی. تهران: اساطیر.

    مقاله

    • بیانی، ملک‌زاده. (1351). «شاهین نشانۀ فرّهِ ایزدی». بررسی‌های تاریخی، فروردین و اردیبهشت 1351، شمارۀ 38، صص 11-46.
    • روستوفتزوف. م. (تابستان 1380). «سیاست فراگیر سلوکیان». (نادر میرسعیدی، مترجم). رشدِ آموزش تاریخ، شمارۀ 6، صص 36-40.
    • شهبازی، علی‌رضا شاپور. (فروردین‌ماه 1380). «وهوبرز، پادشاهی از ایران باستان». مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، دوفصل‌نامۀ علوم انسانی به‌زبان فارسی، انگلیسی، سال سیزدهم و چهاردهم، شمارۀ 1-2 (پیاپی 27).
    • شهبازی، علی‌رضا شاپور. (1365). «درفش». ایرانیکا، ج7، صص 312-315.
      Iranicaonlin.org/Drafš

    - گرین فیلد، جی. سی. (1390). «آرامی در امپراطوری هخامنشی». (تیمور قادری، مترجم). چاپ‌شده در کتاب: تاریخ کمبریج دوره‌های ماد و هخامنشی. (ج1). (بخش 2). تهران: مهتاب.

    منابع لاتین

    • Phyllis. (1916). “Standards, Banners and Badges”. Survey of Persian Art, VI, pp 276-282.
    • Alram, Michael. (1986). Nomina propria Iranica in nummis: Iranisches Personennamenbuch.
    • Alram, Michael; Gyselen, Rika. (2003). Sylloge Nummorum Sasanidarum. Band I: Ardashir I - Shapur I. Paris, Berlin, Wien.
    • Altheim, Franz; Stiehl, Ruth. (1970). “Geschichte Mittelasiens im Altertum”. Walter de Gruter & Co Berlin, pp 564-583.
    • (1949). History of Alexander and Indica (Anabasis Alexanderi). (E. Iliff Robson, trans.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
    • Bea, Chul-hyun. (2004). “Aramaic as a lingua franca during the Persian Empire (538-333 B.C.E)”. Journal of Universal language, 5(1), pp 1-20.
    • Bevan, Edwyn Robert. (1902). The house of Seleucus. (Vol. 1). London: Edward Arnold Publication.
    • Bivar, A. D. H; Shaked, Shaul. (1964). “The Inscriptions at Shīmbār”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 27(2), pp 265-290.
    • Boyce, Mary; Grenet, Frantz. (1991). A history of Zoroastrianism, Vol. 3: Zoroastrianism under Macedonian and Roman Rule. Leiden.
    • Callieri, Pier Francesco. (1995). “Une borne routière grecque de la région de Persépolis (information), remarques additionnelles de M. Paul Bernard”. In: Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 139e année (1), pp 65-95.
    • Callieri, Pier Francesco. (1998). “Proposito di un’iconografia monetale dei dinasti del Fars post-achemenide”. Ocnus, 6, pp 25-38.
    • Callieri, Pier Francesco; Askari Chaverdi, Alireza. (2013). “Media, Khuzestan, and Fars between the end of the Achaemenids and the rise of the Sasanians”. OHAI, pp 690-717.
    • de Morgan, J. (1923). Manuel de Numismatique Orientale de L’Antiquite et du Moyen Age. Paris: P. Geuthner.
    • “Diodorus of Siculus”. (1963). (C. B. Welles, trans.). In twelve vols. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
    • Engels, David. (2013). “A New Frataraka Chronology”. Latomus, 72, pp 28–82.
    • Garrison, Mark; Cool Root, Margaret. (1984). Seals On The Persepolis Fortification Tablets, Volume 1: Images of Heroic Encounter. Part 1. Chicago: Oriental Institute Publication.
    • Garrison, Mark. B; Cool Root, Margaret. (2001). the oriental institute of the University of Chicago. Vol 117.
    • K. (2020). “A New Frataraka Chronology and Coinage”. Ancient Iranian Numeismatics in Memory of David Sellwood.
    • Haerinck, Ernie; Overlaet, Bruno. (2008) “Altar Shrines and fire Altars? Architectural representations on Frataraka Coinage”. Brussels: Ghent University, PP 207-233.
    • Herzfeld, Ernst E. (1935). Archaeological History of Iran. london.
    • Hill, George Francis. (1922). Catalogue of the Greek Coins in the British Museum: Arabia, Mesopotamia and Persia. London.
    • Hinz, Walther. (1976-1979). Darius und die Perser. Eine Kulturgeschichte der Achameniden. Berlin: Baden.
    • Hoover, O. D. (2008). “Appendix 5: Overstruck Seleucid Coins” in: A. Haughton; C. Lorber; O. Hoorer (eds.) Seleucid Coins. A Comprehensive Catalogue, Part 2: Seleucus IV through Antiochus XIII. 2 vol. New York and Lancaster: American Numismatic Society. pp 209-230.
    • Itô, Gicyô. (1976). Gathika XIV-XV. “Syenian frataraka and Persian pratarak”. New Iranian Elements in Ancient Aramaic in Orient, 12, pp 47-66.
    • Justi, Ferdinand. (1895). Iranisches Namenbuch. Marburg: NG Elwert.
    • klose, Dietrich. O. A; Müseler, Wilhelm. (2008). Statthalter, Rebellen, Könige. Die Münzen aus Per se polis von Alexander dem Grossen zu den Sasaniden. münchen.
    • Koch, H. (1988). “Herrscher in der Persis unter den Seleukiden und Parthern”. Die Welt des Orients, 19, pp 84-95.
    • LEU BANK AG. (Zurich, 12 Mai 1987). “Antike munzen; Kelten – Griechen – Literatur”. pp. 85, nn. 499, tavv. 29 + 1 ingrandimenti. ril. ed. buono stato.
    • Luschey, H. (1972). “Ein kӧnigliches Embelm”. AMI, 5, pp 257-260.
    • O. (1916). “Kāveh o derafš-e Kāvīānī”. Kāveh, 1(24), pp 3-5.
    • Mørkholm, Otto. (1991). Early Hellenistic Coinage from the Accession of Alexander to the Peace of Apamea (336-188 B.C.). (ed. By Ph. Grierson / U. Wester mark), Cambridge.
    • Naster, P. (1968). “Faratakara, farataraka outrataclara?”. Iran, 8, pp 74-80.
    • Newell, Edward Theodore. (1938). The Coinage of the Eastern Seleucid Mints. New York.
    • Nylander, C. (1983). “The standard of the Great king – a problem in the Alexander Mosaic”. Opuscula Romana, 14/2, pp 19-37.
    • (1961). Natural History. Vol II. Harvard University Press. William Heinemann.
    • (1971). Plutarch’s lives. (Bernadotte Perrin, trans.). In eleven vols. Cambridge, Massachusetts: Harvard University press.
    • Potts, D. T. (2004). The archaeology of Elam, formation and transformation of an ancient Iranian state. London: Cambridge University Press.
    • Potts, D. T. (2007). “Foundation Houses, Fire Altars and the Faratraka and: interpreting the iconography of some post – Achaemenid Persian coins”. Iranica Antiqua, 42, PP 271-300.
    • Quintus Curtius. (1962). History of Alexander. (John C. Rolfe AND Litt. D, trans.). In two vols. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
    • Rezakhani, KH. (2011). Numismatic Art of Persia. The Sunrise Collection, Part I: Ancient – 650 BC to AD 650. (Editor and Cataloger: R. Nelson, Bradley). Classical Numismatic Group. Inc. Lancaster / London.
    • Sami, Ali. (1970). Persepolis (Takht-I-Jamshid). (R. Sharp, trans.). Musavi printing office. Shiraz
    • Sarkhosh Curtis, Vesta. (2010). “The Farataraka coins of Persis: Bridging the Gap between Achaemenid and Sasanian Persia”. In: (John Curtis and St. John Simpson, eds). The World of Achaemenid Persia: History, Art and Society in Iran and the Ancient Near East. London: I. B. Tauris. pp 379-396.
    • Sarre, F. (1903). “Die altorientalischen Feldzeichen, mit besonderer Berücksichtigung eines unver-ӧffentlichten stücks”. Kilo, 3, pp 331-371.
    • Sellwood, D. (2011). Parthian Coins. In: (Ehsan Yarshater, (ed.)). The Cambridge History of Iran, Volume 3: The Seleucid, Parthian and Sasanid Periods, Part 2, 1983, pp 299–321.
    • Stronach, David. (1978). Pasargadae: A Report on the Excavations Conducted by the British Institute of Persian Studies from 1961-1963. oxford.
    • Shayegan, M. Rahim. (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge: Cambridge Press.
    • B. H. (1963-64). “Varəyna, the falcon”. II. Iranica, 7, PP 310-317.
    • Taşyürek. O. A. (1978). “Darstellungen des Urartischen Gottes Haldi”. In: (Sencer Şahin; Elmar Schwertheim and Jörg Wagner, eds). Studien zur Religion und Kultur kleinasiens: Festschrift für Friedrich Karl Dörner zum 65. Geburtstag am 28. Februar 1976, Volume 2. Leiden. pp 940-955.
    • Tilia, Ann Britt. (1974). “Discovery of an Achaemenian Palace Near Takht-i Rustam to the North of the Terrace of Persepolis”. Iran, Vol. 12, pp 200-204.
    • Wenke, Robert J. (1981). “Elymeans, Parthians, and the evolution of Empires in southwestern Iran”. Journal of the American Oriental Society, 101(3), pp 303-315.
    • Wiesehöfer, Josef. (1994). Die 'Dunklen Jahrhunderte' der Persis: Untersuchungen zu Geschichte und Kultur von Fārs in frühhellenistischer Zeit (330–140 v. Chr.). München.
    • Wiesehöfer, Josef. (2010). “Frataraka Rule in Early Seleucid Persis: A New Appraisal”. In: (Erskine, Andrew and Jones, Lloyd Llewellyn (eds)), Creating a Hellenistic World. Swansea. pp 107–21.
    • Wiesehöfer, J. (1991). “PRTRK, RB HYLʾ und MRʾ”. In (H. Sancisi-Weerdenburg and A. Kuhrt, eds.). Achaemenid History VI: Asia Minor and Egypt: Old Cultures in a New Empire. Leiden, pp. 305-309.
    • Stig. (1938). “Der arische Männerbund: Studien zur indo-iranischen Sprach-und Religionsgeschichte”. Lund, Iranica.

    منابع اینترنتی

     

     

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 15 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار