محتوا و شکل نکاح‌نامه‌های دورۀ ناصری (1265-1313ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ ایران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف: شناسایی وضعیت اجتماعی و اقتصادی زوجین در نیمۀ دوم قرن سیزدهم در ایران براساس محتوا و شکل نکاح‌نامه‌ها.
روش/ رویکرد پژوهش: در این پژوهش پس‌از استنساخ و بازخوانی اسناد نکاح‌نامه‌های موجود در آرشیو سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، اطلاعات مربوط به محتوای تاریخی نکاح‌نامه‌ها ازجمله پایگاه اجتماعی زوج و زوجه و مشخصات ساختار سندی نکاح‌نامه‌ها دسته‌بندی شد.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: منزلت اجتماعی و پایگاه اقتصادی زوجین بر قطع، ظاهر، و محتوای عقدنامه‌ها تأثیر داشته‌است. میزان مهریه بسته به شأن اقتصادی زوجین متغیر بوده‌است. در نکاح‌نامه‌های مناطق روستایی و عشایری مهریه به‌جای پول بیشتر باغ، آب نهر، زمین زراعی، و گوسفند است. در نکاح‌نامه‌های مربوط به اهالی شهر علاوه‌بر پول رایج، طلای خالص غیرمسکوک صیرفی، نقره، کنیز و غلام، و خانه در میان اقلام مهریه دیده می‌شود. بیشتر ازدواج‌ها بین خانواده‌هایی با شغل و منصب مشابه و یا نزدیک به‌هم، و در محدودۀ جغرافیایی یکسان و مجاور انجام می‌شده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Iranian Marriage Contracts of the 19th Century

نویسندگان [English]

  • Roghaye Shokri 1
  • yazdan farrokhi 2
1 MA. In History of Iran, National Library and Archives of Iran, Tehran, I. R, Iran
2 Assistant Professor, Department of History, Payame noor University, Tehran, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: This paper aims to the explorer social and economic status of the brides and grooms in the indicated time period, based on the content and the form of marriage contracts.
Method and Research Design: Data extracted from marriage contracts held at the National Archives of Iran was categorized and added into tables. Inferences were made based on such data.
Findings and Conclusion: Social status of the couple had influence on the size, appearance and the content of the contracts. Mahriyyeh (=the sum of money, property, or valuable items that the bridegroom undertakes to pay the bride) varied, largely based on the economic and social status of the two sides. In the rural and tribal areas Mahriyyeh often included orchard, farmland, the share of irrigation water rights and sheep. In the urban areas, in addition to money, it consisted of gold, silver, slaves, and property. Marriage often took place among relatives with similar occupations or public positions and in close vicinities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage Contracts
  • Iran
  • Qajarids
منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما)
276‑280؛ 500-280؛ 737-280؛ 27691-280؛ 25921-293؛ 25923‑293؛ 7511-296؛ 8913-296؛ 11465-296؛ 11695‑296؛ 16159-296؛ 16722-296؛ 16790-296؛ 16879-296؛ 16883-296؛ 16903-296؛ 16907-296؛ 16925‑296؛ 17234-296؛ 17596-296؛ 17662-296؛ 17722-296؛ 17898-296؛ 18082-296؛ 18674-296؛ 20888‑296؛ 20889-296؛ 20934-296؛ 20935‑296؛ 21223-296؛ 21224-296؛ 21225-296؛ 23047-296؛ 23267‑296؛ 23269-296؛ 23270-296؛ 23329-296؛ 23876‑296؛ 23892-296؛ 24042‑296؛ 24076-296؛ 24419‑296؛ 24484-296؛ 24576-296؛ 24641-296؛ 24644-296؛ 24645-296؛ 24685‑296؛ 24688-296؛ 24691‑296؛ 24692-296؛ 24695‑296؛ 24931-296؛ 25041‑296؛ 25305-296؛ 25541-296؛ 25912-296؛ 25914‑296؛ 25916‑296؛ 25917-296؛ 26320‑296؛ 26697‑296؛ 27253‑296؛ 27300-296؛ 350-997؛ 72-997؛ 14‑998؛ 90-998؛ 27143-999؛ 27144‑999؛ 27145‑999؛ 27147-999؛ 27151-999؛ 27153-999؛ 27211-999؛ 27215-999؛ 27224‑999؛ 27251-999؛ 27252-999؛ 27256-999؛ 27278-999؛ 27284-999؛ 27394-999؛ 27565‑999؛ 27622‑999؛ 27964‑999؛ 28185-999؛ 28774‑999؛ 28776-999؛ 30060‑999.
کتاب
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه. (محمد معین و جعفر شهیدی، ناظران). تهران: دانشگاه تهران.
رضایی، امید. (1387). درآمدی بر اسناد شرعی دورۀ قاجار. توکیو: مؤسسۀ مطالعات زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا و آفریقا.
طوسی، محمدبن‌حسن. (1414). الأمالی. تحقیق قسم الدراسات الاسلامیه و موسسة البعثه. قم: دارالثقافه.
علی‌زادۀ بیرجندی، زهرا و دیگران. (1385). نگرشی بر مهرنامه‌های عصر قاجاریه در بیرجند. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی.
قائم‌مقامی، جهانگیر. (1350). مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی. تهران: انجمن آثار ملی.
مقاله
روستایی، محسن. (1381). «دیدگاهی آرشیوی پیرامون نگهداری اسناد». کتاب ماه کلیات، مهروآبان 1381، شمارۀ 58 و 59.
عبدلی آشتیانی، اسدالله؛ نورائی آشتیانی، محمدعلی. (1389). «عقدنامه‌ای از روزگار ناصرالدین‌شاه قاجار به سال 1312 ھ. ق». پیام بهارستان، سال 2، شمارۀ 7، صص 839-852.
عزیزی، غلام‌رضا. (1390). «بررسی تعریف سند از دیدگاه‌های گوناگون». گنجینۀ اسناد، س 21، دفتر اول، صص 120-151.
محمدی، امین. (1394). «تحلیلی بر پایان‌نامه‌های حوزۀ اسناد تاریخی و نسخ خطی». فصل‌نامۀ نقد کتاب میراث، سال دوم، شمارۀ 5، بهار، صص 205-236.
پایان‌نامه
عباسیان، آزاده. (1390). «نکاح‌نامه‌های عصر قاجار (از ابتدای دورۀ ناصری تا پایان قاجاریه)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ، گرایش اسناد و مدارک آرشیوی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.
منابع لاتین
Layish, A; Shaham, R. (1995). “Nikāh: The Arab, Persian and Turkish lands of the Middle East”. Encyclopedia Of Islam, Leiden: Brill, vol. VIII, pp 29-32.
Melville, Charles. (1994). “The Chinese –Uighur Animal Calendar in Persian Historiography of the Mongol Period”. Iran, vol. 32, PP 83-98.