تحلیل سندی بازخورد اجرای اصلاحات ارضی در مجلس بیست‌ویکم شورای ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ پژوهشکدۀ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

10.30484/ganj.2024.3175

چکیده

هدف: شناخت وضعیت مطالبات زارعانِ مشمول و غیرمشمولِ واگذاری زمین و خرده‌مالکان، نگرانی و واکنش آنان به اجرای اصلاحات ارضی با بررسی محتوایی عرایض ارسالی‌شان به دورۀ بیست‌ویکم مجلس شورای ملی.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به‌دنبال تحلیل محتوای عرایض ارسالی زارعان مشمول و غیرمشمولِ واگذاری زمین و خرده‌مالکان، به دورۀ بیست‌ویکم مجلس شورای ملی است؛ هم‌چنین از منابع کتاب‌خانه‌ای نیز استفاده شده‌است. پژوهش برپایۀ اسناد عرایض دورۀ بیست‌ویکم مجلس شورای ملی به‌دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که آیا زارعان و خرده‌مالکان به‌جز مسائل اقتصادی، مالکیتی و پیگیری حقوق فردی، دغدغۀ مسائل سیاسی را نیز داشته‌اند؟
 
بررسی اسناد عرایض نشان می‌دهد که زارعان مشمول واگذاری زمین پیگیر منازعات ملکی خود با مالکان بزرگ محلی و سوءعملکرد مأموران دولت بودند و زارعان بدون نسق زراعی (زارعانی که مشمول واگذاری زمین) نبودند خواستار حقوق برابر با دیگر زارعان مشمول واگذاری اراضی بودند. خرده‌مالکان نیز در عرایض خود پیگیر منازعات ملکی با مالکان بزرگ محلی و سوءعملکرد مأموران دولت بودند. خرده‌مالکان به‌علت وسعت کم زمین‌های زراعی‌شان از دولت می‌خواستند تا اراضی‌شان واگذار نشود و درصورت واگذاری اراضی‌شان خواستار امتیازاتی بودند که در مرحلۀ اول به بزرگ‌مالکان داده شده بود. زارعان مشمول واگذاری زمین و زارعانی که مشمول واگذاری نبودند و خرده‌مالکان نگران معیشت خانوادۀ خود بودند و به‌لحاظ سیاسی مخالف حکومت نبودند و ادبیات این عریضه‌ها هم‌صدایی با منویات شاه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Documentary Analysis of the Reaction to Land Reform Policies in the 21st National Assembly

نویسندگان [English]

  • SeyyedMahmood Sadat Bidgoli 1
  • Mahmood Sarkhanzadeh 2
1 Associate Professor, Department of History, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, I. R. Iran
2 PhD Student, Department of History, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

Purpose: To understand the status of demands of Landless and non-landless farmers subject to land distribution, as well as small landowners, and their concerns and reactions to the implementation of land reforms by analyzing the content of their petitions submitted to the 21st National Assembly.
Method and Research Design: This descriptive-analytical study aims to analyze the content of petitions submitted by land-receiving and non-land-receiving farmers and small landowners during the 21st National Assembly period. The research also utilizes library resources. Based on the petitions of the 21st National Assembly, the study seeks to answer the question: Did farmers and small landowners, in addition to economic, ownership, and personal rights concerns, also have political concerns?
Findings and Conclusions: Analyzing the petitions reveals that land-receiving farmers were primarily focused on resolving land disputes with large local landowners and the misconduct of government agents. Farmers without “root rights” (ḥaqq-e rīša, ḥaqq-e nasaq) demanded equal rights with other land-receiving farmers. Small landowners, in their petitions, also pursued resolution of land disputes with large local landowners and government agents’ mismanagement. Due to the small size of their lands, small landowners sought to prevent their land from being redistributed. If their lands were to be redistributed, they requested similar privileges that had been given to large landowners in the first phase of land reforms. Both land-receiving and non-land-receiving farmers, as well as small landowners, were concerned about the livelihood of their families. Politically, they were not opposed to the government, and the tone of their petitions was in line with the Shah’s directives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farmers
  • Small Landowners
  • Second Pahlavi
  • Land Reforms
  • Petitions
  • National Assembly
اسناد
مجموعۀ مرکز اسناد، کتاب‌خانه و موزۀ مجلس شورای اسلامی (کمام)
(15/1/3/30/37/21)؛ (24/1/3/5/49/21)؛ (32/1/3/5/49/21)؛ (35/1/3/5/49/21)؛ (39/1/3/5/49/21)؛ (59/1/3/5/49/21)؛ (75/1/3/5/49/21)؛ (89/1/3/5/49/21)؛ (94/1/3/5/49/21)؛ (97/1/3/5/49/21)؛ (107/1/3/5/49/21)؛ (118/1/3/5/49/21)؛ (121/1/3/5/49/21)؛ (8/2/3/5/50/21)؛ (9/2/3/5/50/21)؛ (13/2/3/5/50/21)؛ (17/2/3/5/50/21)؛ (29/2/3/5/50/21)؛ (30/2/3/5/50/21)؛ (46/2/3/5/50/21)؛ (54/2/3/5/50/21)؛ (55/2/3/5/50/21)؛ (32/2/3/5/51/21)؛ (35/2/3/5/51/21)؛ (45/2/3/5/51/21)؛ (53/2/3/5/51/21)؛ (87/2/3/5/51/21)؛ (97/2/3/5/51/21)؛ (15/1/3/5/52/21)؛ (24/1/3/5/52/21)؛ (57/1/3/5/52/21)؛ (71/1/3/5/52/21)؛ (76/1/3/5/52/21)؛ (86/1/3/5/52/21)؛ (89/1/3/5/52/21)؛ (92/1/3/5/52/21).
 
کتاب
آوری، پیتر و همکاران. (1390). تاریخ ایران دورۀ پهلوی از رضاشاه تا انقلاب اسلامی، دفتر دوم از جلد هفتم. (مرتضی ثاقب‌فر، مترجم). تهران: جامی.
بصیرت‌منش، حمید؛ منصوری، توران. (1394). مجلس بیست‌ویکم شورای ملی. تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
خسروی، خسرو. (1358). جامعه‌شناسی روستای ایران. تهران: پیام.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
فوران، جان. (1377). مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس‌از انقلاب اسلامی). (احمد تدین، مترجم). تهران: رسا.
کدی، نیکی. (1369). ریشه‌های انقلاب ایران. (عبدالرحیم گواهی، مترجم). تهران: قلم.
لمتون، آن. (1394). اصلاحات ارضی در ایران (1340-1345ش). (مهدی اسحاقیان، مترجم). تهران: امیرکبیر.
مجیدی، عبدالمجید و دیگران. (1381). برنامه‌ریزی و توسعه در ایران 1320-1357ش. تهران: گام نو.
مروار، محمد. (1386). مجلس شورای ملی (دوره‌های بیست‌ویکم تا بیست‌وچهارم). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مروارید، یونس. (1377). از مشروطه تا جمهوری: نگاهی به ادوار مجالس قانون‌گذاری در دوران مشروطیت: مشروطیت سوم (جلد سوم). تهران: اوحدی.
معین، محمد. (1343). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
هوگلاند، اریک. (1392). زمین و انقلاب در ایران (1340-1360ش). (فیروزه مهاجر، مترجم). نشر: پردیس دانش.
یرواند، آبراهامیان. (1377). ایران بین دو انقلاب. (احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، مترجمان). تهران: نشر نی.
مقاله
بابایی، حبیب. (بهار 1392). «شکایات روستاییان آذربایجان به مجلس بیست‌ویکم شورای ملی (1342ش-1346ش)». فصل‌نامۀ علمی–ترویجی اسناد بهارستان، دورۀ جدید، شمارۀ اول، صص 25-64.
بصیرت‌منش، حمید. (تابستان 1401). «تحلیل عرایض انتخاباتی دورۀ بیست‌ویکم مجلس شورای ملی». فصل‌نامۀ تحقیقات تاریخی و مطالعات آرشیویِ گنجینۀ اسناد، سال 32، دفتر دوم، صص 82-121.
سادات بیدگلی، سیدمحمود؛ عامری، فرزانه. (بهاروتابستان 1397ش). «تحلیل مطالبات زنان تهران در دورۀ پهلوی دوم (1320-1332ش) براساس عرایض مجلس شورای ملی». دوفصل‌نامۀ علمی–پژوهشی تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری دانشگاه الزهرا، سال بیست‌وهشتم، دورۀ جدید، شمارۀ 21، پیاپی 106، صص 77–107.
شوهانی، سیاوش. (بهار 1388). «گذری بر عرایض اعانات (اعانات نتیجۀ بدفهمی از نهاد قانون‌گذار)». فصل‌نامۀ پیام بهارستان، دورۀ دوم، سال اول، شمارۀ 3، صص 315-329.
ططری، علی. (تابستان 1388). «بررسی جایگاه عریضه در پژوهش‌های اسنادی». فصل‌نامۀ پیام بهارستان، دورۀ دوم، سال اول، شمارۀ 4، صص 465-476.
روزنامه و نشریات
اطلاعات، شمارۀ 11210، 14مهر1342ش.
اطلاعات، شمارۀ 12402، 14مهر1346ش.
نشریۀ سازمان اصلاحات ارضی. (1344). تهران: بانک ملی.