بازخوانی باغ‌شهر تاریخی رام‌هرمز براساس تطبیق عکس هوایی سال 1335 با اقوال شفاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مرمت، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

10.30484/ganj.2024.3153

چکیده

سرزمین ایران علاوه‌بر شهرهای تاریخی شناخته‌شده، دارای تعداد زیادی شهرهای تاریخی فراموش‌شده است. عمدۀ این شهرها بافت تاریخی منسجمی ندارند؛ ولی اسناد تصویری -و مهم‌ترین آن‌ها عکس‌های هوایی سال 1335ش- و هم‌چنین اقوال شفاهی، راوی این شهرهای تاریخی‌اند.
هدف: بازخوانی این شهرها براساس مستندات، امکان احیاء سنت‌های اصیل زیست در اقلیم‌های مختلف سرزمین ایران را فراهم می‌کند. موضوع مقالۀ حاضر بازخوانی وضعیت اصیل شهر رام‌هرمز و نظام محله‌بندی آن است.
روش/رویکرد پژوهش: در این مقاله از روش تحقیق تفسیری-تاریخی استفاده شده‌است. مستندات استفاده‌شده در این تحقیق عکس هوایی سال 1335 و اقوال شفاهی کسانی است که وضعیت اصیل شهر -پیش‌از مداخلات شروع‌شده از سال 1339- را به‌یاد می‌آورند. پیش‌برد تحقیق با انطباق اقوال شفاهی با وضعیت کالبدی مشهود در عکس هوایی انجام شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: شهر رام‌هرمز واقع در شرق استان خوزستان، یکی از شهرهایی است که سابقۀ تاریخی سکونت دارد. آب‌وهوای گرم و نیمه‌مرطوب و تابستان‌های طولانی بر ساختار این شهر تأثیری اساسی داشته و شهری احاطه‌شده با باغ‌های میوه و خانه‌هایی با فضاهای زیرزمینی متنوع را ایجاد کرده‌است. این شهر تا پیش‌از مداخلات قرن حاضر دارای ساختاری باغ‌شهری براساس پیوندهای کالبد شهر با باغات پیرامون خود بوده‌است. حاصل این تحقیق بازشناسی و ترسیم مرز محلات اصیل شهر و باغ‌های پیرامون شهر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Revisiting the Historic Garden City of Ramhormoz Based on the Analysis of a 1956 Aerial Photograph and Oral Narratives

نویسنده [English]

  • Sajad Moazen
Assistant Professor, Department of Renovation, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology,
چکیده [English]

in addition to its well-known historic cities, Iran encompasses numerous forgotten historic cities. While most of these cities lack cohesive historical urban fabric, visual documents—particularly the 1956 aerial photographs—and oral history provide valuable accounts of these cities.
Purpose: Revisiting these cities based on documented evidence offers the potential to revive authentic traditions of living in Iran's diverse climates. This study focuses on rediscovering the original state of Ramhormoz and its neighborhood system.
Method and Research Design:  This research adopts an interpretive-historical approach, relying on the 1956 aerial photograph and oral narratives from individuals who recall the city’s original state prior to the interventions initiated in 1960. The research progresses by correlating oral accounts with the physical features observable in the aerial photograph.
Findings & Conclusion: Located in the eastern part of Khuzestan Province, Ramhormoz is a city with a longstanding history of settlement. Its warm, semi-humid climate with prolonged summers significantly influenced its urban structure, resulting in a city surrounded by fruit orchards and characterized by houses with diverse subterranean spaces. Before modern interventions, the city exhibited a garden-city structure, deeply integrated with the surrounding orchards. The study identifies and maps the boundaries of the city's original neighborhoods and the surrounding gardens.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revisiting
  • Ramhormoz
  • Neighborhood Structure
  • 1956 Aerial Photograph
  • Oral Narratives
منابع
ابن‌بلخی. (1385). فارس‌نامه. (گای لسترینج و رینولد نیکلسون، ویراستاران). تهران: اساطیر.
ابوسعیده، سیدحسین. (1385). الاساس لانساب الناس. قم: مؤسسۀ عاشورا.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم. (1397). ممالک و مسالک. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار.
افشار، ایرج. (1373). خوزستان و تمدن دیرینۀ آن. (ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بهار، محمدتقی. (1384). مجمل‌التواریخ و القصص. تهران: دنیای کتاب.
تاریخ سیستان. (1366). (ج1). (محمدتقی بهار و محمد رمضانی، مصححان). تهران: پدیدۀ خاور.
دولت‌شاهی، عمادالدین. (1363). جغرافیای غرب ایران یا کوه‌های ناشناختۀ اوستا. (ج1).
حموی، یاقوت‌ابن‌عبدالله. (1380). معجم‌البلدان. (ج2). (علی‌نقی منزوی، مترجم). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور.
رضوانی، علی‌اصغر. (1389). کاربرد عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای در جغرافیا. دانشگاه پیام نور.
عباسیان، فرج‌الله. (1386). رام اورمزد «دیار آزادگان» از آغاز تا برافتادن سلسلۀ پادشاهی قاجار پیرامون تاریخ اجتماعی، جغرافیای رام‌هرمز.
معتمدی، منصور. (1402). رام‌هرمزان. تهران: آواز.
مقدسی، محمدابن‌احمد. (1361). أحسن‌التقاسیم فی معرفةالأقالیم. (ج1). (علی‌نقی منزوی، مترجم). تهران: کومش.
مهران‌پور، هادی؛ دیناروند، یوسف. (1390). «باستان‌شناسی خوزستان». چاپ‌شده در کتاب: مجموعه‌مقالات 80 سال باستان‌شناسی ایران. (یوسف حسن‌زاده، سیما میری، کوشش‌گران). تهران: پازینه.
واندنبرگ، لویی. (1379). باستان‌شناسی ایران باستان. (عیسی بهنام، مترجم). تهران: دانشگاه تهران. دانلود از سایت آسمان کتاب.
مقاله
شیشه‌گر، آرمان؛ قاسمی، محسن؛ ممبنی، نرگس. (1395). «طبقه‌بندی و مقایسۀ سفال عیلام نو (مطالعۀ موردی محوطۀ باستانی جُوبَجی–رام‌هرمز)». باستان‌شناسی ایران، 6(2)، ص29.
قیومی، مهرداد. (2004). «تحقیق تفسیری تاریخی در معماری». صفه، 14(2).
مشهور، زینب. (1398). «بازشناسی عناصر کالبدی کارکردی مؤثر در شکل‌گیری بافت تاریخی بهبهان (از دورۀ صفویه تا پهلوی) برمبنای الگوی شهرهای تاریخی». معماری‌شناسی، 2(12)، صص 138–148.
مصاحبه
«گفت‌وگو با استاد فضل‌الله موحدی پیشکسوت خیاطی در رامهرمز و شاعر». (1402). [مصاحبه]. (محمدعلی به‌وند یوسفی، مصاحبه‌گر). منبع خبر: هفته‌نامۀ رام‌هرمزنامه: https://ramhormoznamehnews.ir
آدرس کوتاه‌شدۀ صفحه: https://adr3.ir/Qmy5
مصاحبه با فریدون سرکهکی دربارۀ آسیاب آبی. (1391). (مولائی، مصاحبه‌گر).
مصاحبه با محمداسماعیل مؤذن. (1402). (سجاد مؤذن، مصاحبه‌گر).
منابع اینترنتی
دانش‌نامۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مدخل 19476. (1403).
https://iranarchpedia.ir/entry/19476
دانش‌نامۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مدخل 24396. (1403).
https://iranarchpedia.ir/entry/24396
دانش‌نامۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مدخل 25203. (1403).
https://iranarchpedia.ir/entry/25203
«رام‌هرمزشناسی و مطالعات تاریخی خوزستان». (1398).
http://hossein117.blogfa.com
قربانی، امید. (7اکتبر2022). نقشۀ هوایی ایران، از اولین (قدیمی‌ترین) تا آخرین (جدیدترین):
سایت مپ‌اسکیل. https://mapscale.ir آدرس کوتاه‌شدۀ صفحه: https://adr3.ir/YWpP
میرسالاری، آراز. (1390). «شهر باستانی رام‌هرمز را بشناسیم»:
http://simaaraz.ParsiBlog.com
منابع لاتین
Book
Alizadeh, Abbas. (2014). Ancient Settlement Systems and Cultures in the Ram Hormuz Plain, Southwestern Iran: Excavations at Tall-e Geser and Regional Survey of the Ram Hormuz Area. The Oriental Institute Publications of The University of Chicago.
Harding, Sue-Ann. (2022). An Archival Journey through the Qatar Peninsula: Elusive and Precarious. Palgrave Macmillan.
Miller, Naomi F; Abdi, Kamyar. (2003). Yeki bud, yeki nabud: Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner. Cotsen Institute of Archaeology Press.
Roth, Michael S; Lyons, Claire L; Merewether, Charles. (1997). Irresistible Decay: Ruins Reclaimed. Getty Research Institute for the History of Art and the Humanities.
Whitcomb, Donald. (1971). The Proto-Elamite Period at Tall-I Ghazir, Iran.
Thesis
DERIU, D. (2004). “The photogenic city: Aerial photography and urban visions in Europe, 1914-1945”. [Architectural History and Theory Doctoral thesis, The Bartlett Faculty of the Built Environment University College London]