بررسی ساختار سندی و محتوایی فرمان های نادرشاه افشار و مقایسه آن با فرمان های دوره شاه سلطان حسین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور تهران

2 دانشیار دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

   هدف:دوره افشاریه دورانی است که نظام اداری آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. توجه به اسنادی که از این عصر باقی‌مانده می‌تواند محقق را در جهت رهیابی به برخی اطلاعات یاری رساند. بر همین اساس، فرمان‌های نادرشاه ­افشار مورد بررسی قرار گرفت تا ساختار سندی فرمان‌های آن و ویژگی‌های فرمان‌نویسی این دوره مشخص شود و وجوه همسان یا متمایز آن با دوره صفوی آشکار شود.
روش/رویکرد پژوهش: شناسایی و گردآوری اسناد مورد نظر این پژوهش به روش کتابخانه­ ای و از میان منابع و آرشیوهای داخلی و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده روش تحقیق تاریخی مبتنی بر متن اسناد انجام پذیرفته است.
یافته‌ها و نتایج پژوهش: پس از بررسی فرمان‌های صادر شده از سوی نادر، ضمن تبیین ویژگی‌های آن به لحاظ ساختار سندی و محتوایی و مقایسه آن با فرمان‌های دورة شاه­سلطان­حسین(1105-1135ق) مشخص شد که برخلاف دوره صفوی، که برای هر گونه‌ای از سلطانیات، نام خاصی تعیین می‌شد، در عصر نادر تمامی این فرمان‌ها، رقم نام­گذاری می‌شد که حاکی از کوچک شدن نظام دیوانی در این عصر است. در بخش اجزای سند در قسمت متن، فرمان‌نویسی در این دوره تفاوت چندانی با دوره صفوی وجود نداشت. اما در قسمت اضافات(تحمیدیه، طغرا، مهر، و پشت سند) تفاوت عمده‌ای دیده می‌شود که به‌نوعی مفاهیم حکومتی نادر برای کسب مشروعیت در متن طغرا و سجع مهرها را  می‌رساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparison between content and structures of Nader Shah Afshar decrees against the decrees of Shah Sultan Hussein Safavi

نویسندگان [English]

  • Elahe Mohboob Farimani 1
  • Hoshang Khosrobaygi 2
1
2 Associate Professor, History, Tehran Payyam Noor University, Tehran, I.R.Iran
چکیده [English]

Purpose: Bureaucracy during the Afsharid era is rarely studied. In this paper, decrees by Nader Shah Afshar (1736-1747) are examined to reveal their characteristics.  His decrees are compared against those of Safavid during the period of Shah Sultan Hussein (1694-1722).
Method/Research Design: Data was gathered from library and archive resources.
Findings and Conclusion: In contrast to those of Safavid King, during the period of Nader Shah there was only a single name - "Raqam" - for all decrees. This is a sign of a smaller bureaucracy during Nader Shah's era. No remarkable difference in the content of the actual texts is seen between the two eras. However, there are major differences in other aspects, including the greeting, monogram, seals and backside parts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diplomatics
  • Raqam
  • Safavid
  • Decrees
  • Nader Shah Afshar (1736-1747)

مراجع

 
اسناد
سازمان کتابخانه ها،موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی،اسناد شماره  122908،28588،110356
کتاب­ها و مقالات
آرونووا، ماریانا روبنوونا، اشرفیان، کلارا زارمایروونا(1352).دولت نادر‌شاه افشار(طرح کلی روابط اجتماعی ایران در دهه‌های چهارم و پنجم قرن هجدهم).(حمید امین، مترجم). تهران:دانشگاه تهران.
استر آبادى‏، میرزا مهدى خان(1377)جهانگشاى نادرى‏.( عبد الله انوار،کوششگر). تهران‏: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
بوسه،هریبرت(1367). پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی.(غلامرضا ورهرام، مترجم).تهران:موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
توحدی ،کلیم الله(1388). نادر صاحب قران، نادر‌شاه برمبنای اسناد خطی.مشهد: آوای رعنا.
جلایر، ذوالفقار(1385). فتوحات ایرانیان به فرماندهی نادر‌شاه افشار. مشهد: سخن گستر.
داودى، حسین(۱۳۴۸). اسناد خاندان کلانترى سیستان. بررسى‌هاى تاریخى(۴ ): ۱-۳۴.
دهخدا،علی اکبر(1377) لغت نامه دهخدا،تهران:دانشگاه تهران.
ذکاء، یحیی(1344) . تاریخچه ی تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران، ازآغاز سده سیزدهم هجری قمری تاامروز.هنر و مردم. دورة 3-4(31): ص 13-24.
سلطانی مقدم، حمیده، سلطانی مقدم، سعیده(1389).نه فرمان شیخ‌الاسلامی، عقدنامه و معافیت از سربازی(مربوط به خاندان تهجدی ساوه)/از قرن دوازدهم و سیزدهم هجری. پیام بهارستان.(10):صص2-6.
سمسار،محمد حسن(1347). فرمان‌نویسی در دورة صفویه. بررسی های تاریخی،2(6):صص127-.152
شهرستانی ،حسن(1381).جلوه های  هنر ایرانی در اسناد ملی.تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
فرامین موجود در موزه جلفا(1348). هنر و مردم. دورة 7.(84): ص 14-19.
فریزر، جیمز بیلی(1363).تاریخ نادرشاه افشار.(ابوالقاسم خان ناصرالملک، مترجم). تهران: پاسارگاد.
فلور،ویلم(1368). حکومت نادر‌شاه به روایت منابع هلندی.( ابوالقاسم سری، مترجم).تهران: توس.
قاجار، نادر میرزا(1373). تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز.( غلامرضا طباطبایی مجد،کوششگر). تبریز: ستوده.
قائم مقامی،جهانگیر(1350).مقدمه ای بر شناخت اسناد تاریخی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
قائم مقامى، جهانگیر.(1348).یکصد و پنجاه سند تاریخى: از جلایریان تا پهلوى. تهران: چاپخانه ارتش‌شاهنشاهى ایران.
      قدوسی، محمد حسین(1339). نادرنامه. مشهد: انجمن آثار ملی خراسان.

کریم‌زاده تبریزى، محمد على(1349). چند فرمان تاریخى. بررسى‌هاى تاریخى(29):صص ۱۷۹-۱۹۱. ۱۸۱-۸۲, ۱۸۷

گاتوغی گوس، ابراهام(1347). منتخباتی از یادداشتهای ابراهام گاتوغی گوس که شخصا در مراسم انتخاب و تاجگذاری نادرشاه ...(عبدالحسین سپنتا؛ استیان هانانیان ،مترجمان). تهران: وحید‎.
لارودی، نورالله(1388). نادر پسر شمشیر.تهران: پارسه.
مدرسی طباطبایی،حسین(1339). ده فرمان مربوط به مشهد و آستان قدس. نامه آستان قدس.(2)
مروی ،محمد کاظم(1364).عالم‌آرای نادری(ج3).(محمد امین ریاحی،کوششگر). تهران: کتابفروشی زوار.
مفحم، محسن(١٣۴۶).اسناد و مکاتبات تاریخى. بررسى‌هاى تاریخى ۲،( 5): ۱۵۱-۱۶۳. ۱۵۹ .
میرزا سمیع، محمد سمیع(1378).تذکرة الملوک سازمان اداری حکومت صفوی تعلیقات مینورسکی(مسعود رجب‌نیا،مترجم). تهران: امیرکبیر.
نوایی، عبدالحسین(1368). نادرشاه و بازماندگانش همراه با نامه‌های سلطنتی و اسناد سیاسی و اداری. تهران: زرین.
Garthwaite, Gene. Khans and shahs(1983). A documentary analysis of the Bakhtiyari in Iran. Cambridge, MA: Cambridge University Press, [documents in appendices on microfiche] Appendix I
 
Giunashvili, Helen, and Tamar Abuladze.(2013) "Researches on Persian and Georgian-Persian Historical Documents of Nāder Shāh’s Times from Georgian Depositories." Analytica Iranica, ed. Mahmoud Delfani.
 
Musavi, T. M.(1977). Orta Asr Azarbaijan tarikhina dair farsdilli sanadlar(XVI-XVIII). Baky: Elm nashriiiaty,
 
سایت http://www.asnad.org .قسمت فرامین نادر‌شاه‌افشار و‌ شاه‌سلطان‌حسین،تاریخ دسترسی(پیوسته)
 
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 بهمن 1393
  • تاریخ بازنگری: 19 فروردین 1394
  • تاریخ پذیرش: 27 اردیبهشت 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار