مجاهدان مشروطه‌خواه آذربایجان در سالهای جنگ جهانی اول (1333-1337ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف: ماهیت و عملکرد مجاهدان مشروطه‌خواه در تحولات شمال غرب کشور طی سال‌های جنگ جهانی اول بررسی شده است
روش/ رویکرد پژوهش: داده ها از منابع  کتاب‌خانه‌ای گردآوری و تحلیل شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری:   مجاهدان با آغاز جنگ جهانی اول از عثمانی به آذربایجان  بازگشتند. آنها اهداف مختلفی دنبال کردند و عملکردهای مختلف از خود نشان دادند. به‌لحاظ ماهیت و عملکرد، مجاهدان به دو طیف وطن‌پرستان و عُمّال عثمانی تعلق داشتند. عمال عثمانی در عقیده و  یغماگری قوای عثمانی را همراهی می‌کردند. ایشان نه‌تنها از رسالت آزادی‌خواهانۀ خود و از اصول و ارزش‌های مشروطه عدول کردند، بلکه دوشادوش قوای عثمانی به غارت‌گری و تعدی پرداختند.

تازه های تحقیق

 

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Typology of The constitutional mujahidin of Azerbaijan during world warI (1914-1918)

نویسندگان [English]

  • Sirvan Khosrozadeh 1
  • Fereshte Jahani 2
1 PhD of History of Iran, Payam Noor University, Tehran, I. R. Iran
2 PhD Student of History of Iran, Payam Noor University, Tehran, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: This study was conducted to investigate the political views and actions of Mojahedin who fought in the aftermath of the  1906 Constitutional Revolution during the years of World War I.
Method and Research Design: This research is based on data collected from library resources
Findings and conclusion: Mojahedin acted differently and pursued different goals with the outbreak of World War I when returned from the Ottoman territory to Azerbaijan. They were divided into two groups. One group remained loyal to Iran of patriots and its territorial integrity, while the other performed as  Ottoman operatives. The leaders of the latter included two groups associated with the Ottoman forces in both ideological and committed plundering in Azarbaijan. They not only abandoned their freedom-seeking mission but also along with the Ottoman forces, plundered and violated constitutional principles and values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War I
  • Mojahedin
  • Ottomans
  • Constitutional Revolution
  • Plundering
  • Iran

 

 

منابع فارسی
اسناد منتشرنشدۀ ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)
1332ق، کارتن 66، پروندۀ 38، سند شمارۀ 23. «استخراج رمز تبریز به وزارت خارجه».
1333ق، کارتن 41، پروندۀ 59، سند شمارۀ 34. «گزارش سران قراپاپاق به کارگزاری کل آذربایجان».
1333ق، کارتن 66، پروندۀ 17، اسناد شمارۀ 79 و 80، 81 و 82. «از امین تذکرۀ ارومی به کارگزاری آذربایجان».
1333ق (10جمادی‌الاول1333)، کارتن 66، پروندۀ 43، اسناد شمارۀ 130 و 131، 132 و 136. «سواد راپرت کارگزاری سلماس به کارگزاری کل آذربایجان».
کتاب
براون، ادوارد. (1351). نامه‌هایی از تبریز. (حسن جوادی، مترجم). تهران: خوارزمی.
تقی‌زاده، سیدحسن. (1372). زندگی طوفانی. (ایرج افشار، کوشش‌گر). تهران: علمی.
تمدن، محمد. (1350). اوضاع ایران در جنگ اول یا تاریخ رضائیه. ارومیه: مؤسسۀ مطبوعاتی تمدن.
توفیق، رحمت‌الله. (1389). تاریخچۀ ارومیه: یادداشت‌هایی از سال‌های جنگ اول جهانی و آشوب بعداز آن. تهران: پردیس دانش.
تیمورزاده، مصطفی. (1394). وحشت در سقز: نگاهی به تحولات کردستان در فاصلۀ جنگ اول جهانی تا اعادۀ اقتدار دولت مرکزی 1293-1302. (شهباز محسنی، کوشش‌گر). تهران: شیرازه.
دهقان، علی. (1348). سرزمین زرتشت، اوضاع طبیعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی رضائیه. بی‌جا: ابن‌سینا.
رسول‌زاده، محمدامین. (1395). گزارش‌هایی از انقلاب مشروطیت ایران. (رحیم رئیس‌نیا، مترجم). تهران: شیرازۀ کتاب ما.
روزنامۀ انجمن تبریز. (1376). (جلد دوم). (سال دوم). تهران: کتاب‌خانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری استانداری آذربایجان شرقی.
رئیس‌نیا، رحیم. (1380). «مقاومت تبریز دربرابر قشون‌های روسی و عثمانی در جریان جنگ جهانی اول». چاپ‌شده در کتاب ایران در جنگ جهانی اول (مجموعه‌مقالات سمینار). (صفا اخوان، کوشش‌گر). تهران: وزارت امور خارجه.
زیرینسکی، مایکل. (1380). «میسیونری‌های پرسبیتری آمریکایی در شهر ارومیه در جنگ جهانی اول». چاپ‌شده در کتاب ایران در جنگ جهانی اول (مجموعه‌مقالات سمینار). (صفا اخوان، کوشش‌گر). تهران: وزارت امور خارجه.
سپهر، احمدعلی (مورخ‌الدوله). (1362). ایران در جنگ بزرگ 1914-1918. تهران: ادیب.
طاهرزادۀ بهزاد، کریم. (بی‌تا). قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران. تهران: شرکت نسبی حاج‌محمدحسین اقبال و شرکاء.
ططری، علی. (1390). تحولات غرب آذربایجان به‌روایت اسناد مجلس شورای ملی: دوره‌های سوم تا پنجم. (علی ططری و رحیم نیکبخت، کوشش‌گران). تهران کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کسروی، احمد. (1384). تاریخ هیجده‌سالۀ آذربایجان. تهران: کوشش.
مجتهدی، مهدی. (1322). تاریخ زندگانی تقی‌زاده. تهران: بی‌نا.
مجتهدی، مهدی. (1327). رجال آذربایجان در عصر مشروطیت. بی‌جا: چاپ‌خانۀ نقش جهان.
مجد، محمدقلی. (1390). انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول. (مصطفی امیری، مترجم). تهران: مؤسسۀ مطالعات سیاسی.
ملک‌زادۀ هیربد. حسن. (1328). سرنوشت حیرت‌انگیز... . تهران: بی‌نا.
میروشنیکوف، ایوانوویچ. (1344). ایران در جنگ جهانی اول. (علی دخانیاتی، مترجم). تهران: کتاب سیمرغ، امیرکبیر.
ناهیدی آذر، عبدالحسین. (1385). سه مبارز مشروط. تبریز: اختر.
نیکیتین، بازیل. (2536). خاطرات و سفرنامۀ موسیو ب (بازیل) نیکیتین قنسول سابق روس در ایران. (علی‌محمد فره‌وشی، مترجم). بی‌جا: کانون معرفت.
یزدانی، سهراب. (1388). مجاهدان مشروطه. تهران: نی.
منابع لاتین
Naayem, Joseph. (1920). Shall This Nation Die?. With a Preface by Lord Bryce and An Historical Essay by Gabriel Oussani, D.D. New York.
Schauffler Platt, Mary. (1915). The War Journal of a Missionary in Persia. Foreword by W. A. Shedd. New York.
Werda, Joel E. (1924). The Flickering Light of Asia or The Assyrian Nation and Church. published by the Author.