انتخاب جزیرۀ خارک به‌عنوان تبعیدگاه در دهۀ 1320 و 1330ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ گرایش مطالعات خلیج فارس، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

چکیده

هدف: جزیره در دهۀ 1320و 1330ش به‌شکل کم‌سابقه‌ای پذیرای تعداد زیادی از تبعیدیان ازسوی حکومت مرکزی بود. عموم این تبعیدیان یا عضو حزب توده بودند و یا به عقاید آن حزب تمایل داشتند. در میان تبعیدیانْ افراد شناخته‌شدۀ زیادی نیز بودند.   در این مقاله سبب انتخاب خارک به این منظور بررسی می شود
روش/ رویکرد پژوهش: داده‌ها از اسناد آرشیوی و منابع کتاب‌خانه‌ای گرداوری شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: محدودیت‌های اقلیمی خارک و سابقۀ تبعیدگاهی این جزیره، آن را محل مناسبی برای جلوگیری از توسعه قدرت، و ترویج   حزب توده و دیگر جریان‌های سیاسی  ساخت.  جزیرۀ خارک زندان طبیعیِ دور از دسترس واجد ابعاد تأمینی و تأدیبی تبعیدگاه بود.

تازه های تحقیق

 

 

 

 

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Selection of Khark Island as a Place of Exile in the 1950s and 1960s

نویسندگان [English]

  • Marziyeh Saadatmand 1
  • Hasan Allahyari 2
  • Hamid Asadpour 2
1 MA Student in History of Persian Gulf Studies, Persian Gulf University, Boshehr, I. R. Iran
2 Assistant Professor, Department Of History, Persian Gulf University, Boshehr, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: The 1950s and 1960s were politically turbulent years in the history of Iran, during which a wide range of political activists, mainly the members of the Tudeh communist party were prosecuted, jailed, and eventually sent to Exile.  Many of such convicts were sent to Khark Island to spend their years of exile. This paper explores why Khark was chosen by the government as an exile place.
Method and Research Design: This article is based on data collected from archival documents and library resources.
Findings and conclusion: Because of being an island in the Persian Gulf and the unfavorable climatic constraints, Khark has been a place of exile in previous times. The government in the above two considered the island a suitable place for preventing the prevent convicts further political activities. action. Most of the exiles were member Tudeh party or sympathetic to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Second Pahlavi era
  • Persian Gulf
  • Khark Island
  • Exile Function
  • Tudeh party

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما):
24039522؛ 1253/293/98؛ 230007470؛ 230981؛ 2940011610001؛ 32454293؛ 29864/230.
کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): 02168670003؛ 632848؛ 632849؛ 632850؛ 632851؛ 632852؛ 632859؛ 632865؛ 632866؛ 632869؛632871؛ 632872؛ 632873؛ 632874؛ 632875؛ 632876؛ 632877؛ 632878؛ 632879.
کتاب
آل‌احمد، جلال. (1386). جزیرۀ خارک: دُرّ یتیم خلیج فارس. تهران: مجید.
ابن‌حوقل، ابوالقاسم محمد. (1345). صورةالارض. (دکتر جعفر شعار، مترجم). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‌خردادبه، ابوالقاسم عبیدالله. (1370). المسالک و الممالک. (دکتر حسین قره‌چانلو، مترجم). تهران: مترجم.
ابن‌فارس، احمد. (1420ق). معجم مقاییس اللغة. (ج1). (عبدالسلام محمدهارون، کوشش‌گر). بیروت: دارالجیل.
ابوالفداء، اسماعیل‌بن‌علی. (1349). تقویم‌البلدان. تهران: بی‌نا.
احسانی، علی‌اصغر. (1378). خاطرات ما از قیام افسران خراسان. تهران: نشر علمی.
احمدی، حمید. (1394). خاطراتی از سازمان افسران حزب تودۀ ایران (گفت‌وگو با مرتضی زربخت). تهران: ققنوس.
اصطخری، ابوسحاق ابراهیم. (1340). مسالک و ممالک. (ایرج افشار، کوشش‌گر). تهران: ترجمه و نشر کتاب.
افریقی مصری، محمدبن‌مکرم. (1426ق). لسان‌العرب. (ج1). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
امانی، عبدالله. (1389). از آراکیا تا خارک. خارک: مؤلف و شهرداری جزیرۀ خارک.
امام شوشتری، محمدعلی. (1331). تاریخ جغرافیایی خوزستان. تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی امیرکبیر.
انصاری دمشقی، شمس‌الدین محمدبن‌ابی‌طالب. (1357). نخبةالدهر فی عجائب البر و البحر. (سیدحمید طبیبیان، مترجم). تهران: بنیاد فرهنگستان‌های ایران.
ایمانی، عباس. (1383). فرهنگ اصطلاحات حقوق کیفری. تهران: گنج دانش.
پورزاهد، رضا. (1351). جزیرۀ خارک. اهواز: امیرکبیر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جیهانی، ابوالقاسم‌بن‌احمد. (1363). اشکال‌العالم. (فیروز منصوری، مقدمه‌نویس و تعلیقه‌نویس). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
چپ در ایران به‌روایت اسناد ساواک. (1382).تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
حدودالعالم من المشرق الی المغرب. (1361). (دکتر منوچهر ستوده، مترجم). تهران: کتاب‌خانۀ طهوری.
خسروپناه، محمدحسین. (1377). سازمان افسران حزب تودۀ ایران 1323-1333. تهران: شیرازه.
خسروی، خسرو. (1342). جزیرۀ خارک در دورۀ استیلای نفت. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
روح‌بخش الله‌آباد، رحیم. (1389). اسناد و خاطرات شیخ مصطفی رهنما. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سازمان نیروهای مسلح. (1381). جغرافیای جزایر ایرانی خلیج فارس: (جزایر خارک، خارکو، شیف، اُمُّ‌الکُرم، جبرین، نخیلو، فارسی). تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
شاملو احمدی، محمدحسین. (1380). فرهنگ اصطلاحات و عناوین جزایی: به‌انضمام فهرست کامل و الفبایی عناوین مجرمانه در قوانین جزایی و آئین دادرسی عملی در امور کیفری. اصفهان: دادیار.
صداقت‌پیشه، میهن. (1384). تبعیدگاه خارک: «یادداشت‌های ابوالقاسم انجوی شیرازی». تهران: چاو.
طیرانی، بهروز. (1384). اسناد احزاب سیاسی ایران (حزب تودۀ ایران). (1384). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
عمویی، محمدعلی. (1377). درد زمانه: خاطرات محمدعلی عمویی «1320-1357». تهران: آنزان.
عمید زنجانی، عباس‌علی. (1367). فقه سیاسی. تهران: امیرکبیر.
عمید، حسن. (1362). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
کازرونی، محمدابراهیم. (1367). تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس. (منوچهر ستوده، مصحح). بی‌جا: مؤسسۀ فرهنگی جهانگیری.
کرمیان، مسعود. (1393). خاطرات شیخ مصطفی رهنما به‌ضمیمۀ یادداشت‌های سال 1333. تهران: سورۀ مهر.
کشاورز، کریم. (1363). چهارده ماه در خارک: یادداشت‌های روزانۀ زندانی. تهران: پیام.
کیانوری، نورالدین. (1371). خاطرات نورالدین کیانوری. تهران: اطلاعات.
کی‌مرام، منوچهر. (1374). رفقای بالا. بی‌جا: شباویز.
لطفی، یعقوب. (1392). مبارزه در تبعید: خارک جزیرۀ سوزان. تهران: موزۀ عبرت.
محیایی، ابراهیم. (1381). گذر از سرمنزل عنقا: خاطرات مرحوم حاج‌ابراهیم محیایی. قم: ذوی‌القربی.
مستوفی قزوینی، حمدالله. (1389). نزهةالقلوب.(گای لسترانج، کوشش‌گر). تهران: اساطیر.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌حسین. (1382). مروج‌الذهب و المعادن‌الجوهر. (ابوالقاسم پاینده، مترجم). تهران: علمی‌وفرهنگی.
معین، محمد. (1381). فرهنگ فارسی معین. تهران: سرایش.
مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ). (1383). سرنوشت یاران مصدق. تهران: علمی.
نیکوزاد، سیده‌لیلا. (1397). قانون مجازات اسلامی. تهران: مهرگان مبین.
وثوقی، محمدباقر. (1381). تحولات سیاسی صفحات جنوبی ایران: مجموعه‌گزارش‌های کارگزاران بنادر و جزایر مسکون خلیج فارس. تهران: وزارت امور خارجه.
یزدی، ابراهیم. (1382). جنبش دانشجویی در دو دهۀ 1320 و 1330. تهران: قلم.
یزدی، ابراهیم. (1394). شصت سال صبوری و شکوری: از تولد تا هجرت: «خاطرات دکتر ابراهیم یزدی». (ج2). تهران: کویر.
مقاله
سادات، سیدمحمود. (1396الف). «تحلیل مجازات تبعید در دورۀ پهلوی اول». گنجینۀ اسناد، سال 27، دفتر چهارم.
سادات، سیدمحمود. (1396ب). «تحلیل مؤلفه‌های تبعید مخالفان سیاسی در دورۀ پهلوی اول». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 7، شمارۀ 2.
سادات، سیدمحمود. (1397). «تحلیل تبعید اشتراکی‌ها و کمونیست‌ها در دورۀ پهلوی اول». گنجینۀ اسناد، دورۀ 11، شمارۀ 2.
پایان‌نامه
سادات، سیدمحمود. (1392). «واکاوی تبعید در دورۀ پهلوی اول از دیدگاه تاریخ محلی (1304-1320ش)». دورۀ دکتری رشتۀ تاریخ، دانشگاه اصفهان، دانشکدۀ علوم انسانی.
کلائی، پوریا. (1395). «اثرشناسی مجازات تبعید». کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد مرکزی تهران، دانشکدۀ حقوق.
روزنامه
روزنامۀ اطلاعات، شمارۀ 20تیر1332.
روزنامۀ کیهان، شمارۀ 20تیر1332.
روزنامۀ مردم، شمارۀ 1042.
مجلۀ خواندنی‌ها، شمارۀ 21 و 104.
نامۀ صنعت نفت، دورۀ 8، شمارۀ 7، آذر 1348.