تجارت فرش ایران در قرن سیزدهم قمری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری ایران‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هدف: بررسی وضعیت و سیر تحول تجارت و صادرات فرش ایران در قرن 13ق.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد آرشیوی و منابع کتاب‌خانه‌ای تهیه شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: فرش‌بافی در نیمۀ اول قرن13ق شغلی روستایی و فرش عمدتاً  کالای تجاری داخلی بود؛ ولی با تقاضای روزافزون غربی‌ها برای فرش ایران و به‌دنبال آن با سرمایه‌گذاری و فعالیت تجار و شرکت‌های داخلی و خارجی در این صنعت، فرش‌بافی پیشرفت زیادی کرد و تجارت آن جنبۀ جهانی یافت. فرش ازطریق بازار کشورهای همجوار و یا مستقیماً از ایران توسط شرکت‌های سرمایه‌گذار، به اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا صادر می‌شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Persian carpet industry in the 19th century

نویسنده [English]

  • Mostafa Molaei
Ph.D., Iranian Studies, Shahid Beheshti University, Tehran, I. R. Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Carpet
  • Trade
  • Foreign Trade
  • Qajarids
  • Iran
منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما):
2505/232؛ 3246/240؛ 3368/240؛ 4797/240؛ 7036/240؛ 15537/240؛ 15525/240؛ 16011/240؛ 17196/240؛ 22838/240؛ 47482/240؛ 3998/293؛ 5884/293؛ 5344/360.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما)، مرکز اسناد کرمان: 43/230/99؛ 553/230/99؛ 677/230/99.
ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ):
 21/18/1318ق؛ 16/9/1320ق؛ 15/19/1320ق؛ 5/11/1321ق؛ 11/13/1324ق؛ 32/1/1326ق؛ 1/61/1326ق؛ 26/54/1327ق؛ 28/54/1328ق؛ 37/11/1329ق؛ 39/11/1329ق؛ 9/26/1329ق؛ 35/34/1329ق؛ 18/54/1329ق؛ 37/54/1330ق؛ 1/54/1332ق؛ 19/54/1333ق؛ 21/54/1333ق؛ 13/55/1334ق؛ 15/2/1335ق؛ 5/55/1336ق؛ 19/67/1337ق؛ 3/49/1338ق؛ 8/30/1300ش؛ 8/57/1300ش؛ 29/57/1302ش؛ 9/36/1303ش؛ 16/57/1303ش؛ 84/33/1304ش؛ 56/38/1304ش؛ 13/38/1305ش.
کتاب
ادواردز، سسیل. (1368). قالی ایران. (مهین‌دخت صبا، مترجم). تهران: فرهنگسرا.
اشرف، احمد. (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورۀ قاجاریه. تهران: زمینه.
انگلیش، پل وارد. (1390). شهر و روستا در ایران: اقتصاد و سکونت در حوزۀ کرمان. (رؤیا اخلاص‌پور، مترجم). تهران: نشر تاریخ ایران.
اوبن، اوژن. (1362). ایران امروز (1906-1907م). (علی‌اصغر سعیدی، مترجم). تهران: علم.
اولئاریوس، آدام. (1361). سفرنامۀ اولئاریوس، (ج2). (محمدحسین کردبچه، مترجم). تهران: کتاب برای همه.
باری‌یر، جولیان. (1363). اقتصاد ایران (1900-1970م/1279-1349ش). (مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه، مترجم). تهران: مؤسسۀ حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه.
بنجامین، ساموئل گرین. (1394). ایران و ایرانیان در عصر ناصرالدین‌شاه. (محمدحسین کردبچه، مترجم). تهران: اطلاعات.
تحویلدار، حسین‌بن‌محمدابراهیم. (1387). جغرافیای اصفهان: جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار و اصناف شهر. (منوچهر ستوده، کوشش‌گر). تهران: شنگرف.
ترابی فارسانی، سهیلا. (1384). تجار، مشروطیت و دولت مدرن. تهران: نشر تاریخ ایران.
جمال‌زاده، محمدعلی. (1376). گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
دالمانی، هانری رنه. (1335). سفرنامۀ از خراسان تا بختیاری. (محمدعلی فره‌وشی، مترجم). تهران: ابن‌سینا.
دل‌ریش، بشری. (1375). زن در دورۀ قاجار. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزۀ هنری.
رابینو، یاسنت. لویی. (1391). گزارشی از بازرگانی و اجتماع شهر و ایالت کرمانشاه در سدۀ نوزدهم، (محمدرضا همزه‌ای، مترجم). کرمانشاه: دانشگاه رازی.
سایکس، سرپرسی. (1336). سفرنامۀ ژنرال سرپرسی سایکس یا ده هزار میل در ایران. (حسین سعادت نوری، مترجم). تهران: کتاب‌خانۀ ابن‌سینا.
سعیدی‌نیا، حبیب‌الله. (1389). گمرک بوشهر و نقش آن در تجارت خلیج فارس در دورۀ قاجار. بوشهر: دانشگاه خلیج فارس.
سیف، احمد. (1373). اقتصاد ایران در قرن نوزدهم. تهران: چشمه.
شاردن، ژان. (1336). سیاحت‌نامۀ شاردن. (ج4). (محمد عباسی، مترجم). تهران: امیرکبیر.
شاکری، خسرو. (1384). پیشینه‌های اقتصادی-اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال‌دموکراسی در آن عهد. تهران: اختران کتاب.
شمیم، علی‌اصغر. (1384). ایران در دورۀ سلطنت قاجار، تهران: زریاب.
صوراسرافیل، شیرین. (1387). تاریخ منقوش فرش همدان. تهران: مینا.
علی‌اکبری بایگی، علی‌اکبر. (1381). اسنادی از صنعت فرش ایران (12921357ش). (ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
عیسوی، چارلز. (1362). تاریخ اقتصادی ایران (قاجاریه 1215-1322ق). (یعقوب آژند، مترجم). تهران: گستره.
عیسوی، چارلز. (1368). تاریخ اقتصادی خاورمیانه و آفریقای شمالی. (عبدالله کوثری، مترجم). تهران: پاپیروس.
فِریه، رونالد. (1374). هنرهای ایران. (پرویز مرزبان، مترجم). تهران: فرزان.
فلور، ویلم. (1393). صنایع کهن در دورۀ قاجار (1800-1925). (علی‌رضا بهارلو، مترجم). تهران: پیکره.
فوران، جان. (1387). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب. (احمد تدین، مترجم). تهران: رسا.
کرزن، جرج. ناتانیل. (1387). ایران و قضیۀ ایران، (ج2). (غلام‌علی وحید مازندرانی، مترجم). تهران: علمی‌وفرهنگی.
کوزونتسوا، نینا آلکسی‌یونا. (1386). پیرامون تاریخ نوین ایران: اوضاع سیاسی و اقتصادی-اجتماعی ایران در پایان سدۀ هجدهم تا نیمۀ نخست سدۀ نوزدهم میلادی. (سیروس ایزدی، مترجم). تهران: نشر بین‌الملل.
مقاله
اتحادیه، منصوره؛ پروان، رسول. (1389). «تحولات تجارت فرش دستباف ایران در دورۀ قاجاریه (با تکیه بر بازار بین‌المللی فرش دستباف)». مطالعات تاریخ فرهنگی (پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ)، سال دوم، شمارۀ پنجم، پاییز 1389، صص 1-36.
لعبت‌فرد، احمد؛ ثواقب، جهان‌بخش. (1395). «عوامل مؤثر بر رشد صادرات فرش و پیامدهای اقتصادی آن در ایران قرن نوزدهم میلادی». دوفصل‌نامۀ تاریخ ایران، شمارۀ بیستم، تابستان و پاییز 1395، صص 87-126.
نشریه و روزنامه
مجلۀ فلاحت و تجارت، سال دوم، شمارۀ اول، 1298ش؛ سال دوم، شمارۀ دوم، 1298ش.
منابع لاتین
Ittig, Annette. (1990). “Carpets xi. Qajar Period”. Encyclopaedia Iranica. Volume IV. (Ehsan Yarshater, Editore). London and Newyork.
Savory, Roger. (1990). “Carpets i. Introductory Survey”. Encyclopaedia Iranica. Volume IV. (Ehsan Yarshater, Editore). London and Newyork.
Walker, Daniel. (1990). “CarPets ix. Safavid Period”. Encyclopaedia Iranica. Volume IV. (Ehsan Yarshater, Editore). London and Newyork.