قصر احمتا؛ آغاز آرشیو در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات، واحد یادگار امام‌خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام‌خمینی (ره) شهرری ، تهران، ایران، (نویسندۀ مسئول)

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام‌خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران

چکیده

هدف: رفع اشتباه مکرر در گزارش دورۀ آغازین آرشیو[1] در ایران و بازشناسی واقعیت تاریخی آن است. در مقالۀ حاضر تاریخ شروع آرشیو در ایران بررسی شده‌است و ضمن شناسایی و بررسی پژوهش‌های پیشین، از جنبه‌های اسنادی و اِستنادی و تاریخی و زبان‌شناسی تاریخی به مواردی از نگهداری اسناد در ایران باستان پرداخته شده‌است که پیش‌ازاین، در تجزیه‌وتحلیل تاریخ آرشیو در ایران بررسی و ذکر نشده‌اند.
روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، روش کتاب‌خانه‌ای مبتنی‌بر شناخت، توصیف و تحلیل اسناد و سایر داده‌های تاریخی است. در این مقاله منابع اصلی مرتبط با موضوع، شناسایی شده است. تاریخ پیدایش آرشیو در ایران ازنظر این منابع گردآوری، و دسته‌بندی شده و منابع فارسی با نگاه بررسی انتقادی بررسی شده است. در این راه، بررسی کیفی پژوهش‌ها در موضوعِ مدنظر و گسترۀ شمول آن‌ها هم مدنظر است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بیشتر مقاله‌ها، کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های فارسی بررسی‌شده در این مقاله، بحث تاریخ آرشیو در ایران را با تبعیت از دکتر جهانگیر قائم‌مقامی و با اشاره به کتاب عزرا به دورۀ هخامنشی بازگردانده‌اند؛ بدون آنکه برای نقد و بررسی، یا تکمیل این نظر تلاشی بکنند.



[1] در اینجا منظور نگهداری اسناد ارزشمند است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Achmetha Castel: the beginning of archives in Iran

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Azizi 1
  • Emadeddin Fayazi 2
  • Ali Akbar Khedrizadeh 3
1 PhD student, Department of History, Yadegar -e- Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, I. R. Iran
2 Assistant professor, Department of History, Yadegar -e- Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, I. R. Iran (Corresponding Author)
3 Assistant professor, Department of History, Yadegar -e- Imam Khomeini (RAH) Shahr-e-Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: This paper discusses the starting date of the archives (i.e. preserving valuable records) in Iran. In addition, it reviews previous research to show  evidence of presering documents in ancient Iran from the citation, historical, documentary, and historical linguistics points of view, not been covered in previous studies.
Method and Research Design: Library resources were consulted to collect data. Persian sources are compiled, categorized and critically examined.
Finding and Conclusions: Most of the Persian literture reviewed consider the Achaemenids as the beginning of formation of archives in Iran, by relying of the book of Ezra and accepting the views of Jahangir Ghaemmaghami.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ancient Iran
  • records keeping
  • history
  • the book of Ezra
  • archives
منابع
کتاب
-        پیرنیا (مشیرالدوله)، حسن. (1375). ایران باستان یا تاریخ مفصل ایران قدیم. (ج 1 و 2). تهران: دنیای کتاب.
-        خدادادیان، اردشیر. (1376). آریایی‌ها و مادها. تهران: اصالت تنشیر.
-        دیانی، محمدحسین. (1377). مقدمه‌ای بر آرشیو. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
-        ریپکا، یان. (1381). تاریخ ادبیات ایران: از دوران باستان تا قاجاریه. (عیسی شهابی، مترجم)‌. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-    سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران. (1383). کتاب کتاب‌خانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران. (سیدمهدی تقوی، ناظر). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری انتشارات تماشاگران و مؤسسۀ فرهنگی هنری عصر توسعۀ دانش، صص 14-15 و 16-17.
-    سازمان امور اداری و استخدامی. (1363). لزوم و اهمیت آرشیو ملی و مرکز بایگانی راکد کشور. تهران: سازمان اسناد ملی ایران (تکثیر مجدد).
-        عزیزی، یوسف. (1380). داستان پیامبران یا قصه‌های قرآن از آدم تا خاتم. تهران: انتشارات هاد.
-        فدائی عراقی، غلام‌رضا. (1377). مقدمه‌ای بر شناخت اسناد آرشیوی. تهران: سمت.
-        قائم‌مقامی، جهانگیر. (1350). مقدمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
-    کتاب مقدس. (1380). کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید. (فاضل‌خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، مترجمان). تهران: اساطیر، 1380، ۲ جلد در یک مجلد.
-    کتاب مقدس. (2003). کتاب مقدس ترسایان (ترجمۀ خاص): عزرا. (مقدمه و توضیحات طبق ترجمۀ بین‌الکلیسایی کتاب مقدس؛ سطح عالی). بی‌جا: بی‌نا. عنوان انگلیسی: TARSAYAN BIBLE (Literal Persian Translation). Introduction, notes & margin: TOB. (2003).
-        لوی، حبیب. (1334). تاریخ یهود ایران. (ج1). تهران: کتاب‌فروشی یهودا بروخیم.
-        مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. (ج7). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-        ملایری، محمدمهدی. (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. (6جلدی). تهران: توس.
-        هاکس، جیمز. (1394). قاموس کتاب مقدس. (چ4). تهران: انتشارات اساطیر.
-        هرودوت. (1382). تاریخ هردوت. (ج1). (چ2). (هادی هدایتی، مترجم و حاشیه‌نویس). تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-    هیل، توماس؛ تورسون، استیفان. (2007). تفسیر کاربردی عهد قدیم. (داود کاظمیان، مترجم). ناشر: David C. Cook، محل نشر: Colorado Springs, U.S.A.
-    یزدان‌پرست لاریجانی، محمدحمید. (1390). ایران و ایرانیان در متون مقدس: اوستا، تورات، انجیل، قرآن و حدیث. تهران: اطلاعات.
مقاله
-    بادامچی، حسین؛ فروتن، کیان. (1394). «مسألۀ اعتبار فرمان‌های آرامی شاهان هخامنشی در کتاب عزرا». مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ، سال ششم، شمارۀ 23، بهار، صص 1-18.
-    بادامچی، حسین؛ نوروزی، ایمان. (1391). «تحلیل روایت یهودیان از بازسازی معبد یهودیه در عهد هخامنشیان». مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ. سال سوم، شمارۀ 11، بهار، صص 13-32.
-        بقائی، محمد. (1381). «نگاهی به آرشیو و عملکرد آن در ایران». کتاب ماه کلیات، شمارۀ 58-59 (مهر و آبان 1381)، صص 28-35.
-        تازکی، محمدرضا. (1384). «آرشیو، تاریخ و جایگاه آن در ایران». روزنامۀ قدس، (9مهر1384)، ص14.
-        دهقانی، موسی‌رضا. (1379). «تاریخچۀ آرشیو در ایران». گزارش چاپ‌نشدۀ سازمان اسناد ملی ایران، صص 12-13.
-        رحمانی، عنایت‌الله. (1384). «تاریخچۀ آرشیو در ایران». فصل‌نامۀ یاد، شمارۀ 77، ص53.
-    سازمان اسناد ملی ایران. (1374). «آشنایی با سازمان اسناد ملی ایران». فصل‌نامۀ گنجینۀ اسناد، سال پنجم، (بهار و تابستان)، ص10.
-    سودبخش، لیلا؛ مروتی، مرضیه. (1388). «آرشیو و آرشیویست در منابع مرجع». در: آرشیو، کتاب‌خانه و موزه: وجوه اشتراک و افتراق. (دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی و نگین نکومنظری، کوشش‌گران). تهران: کتابدار. صص 53-66.
-        صادق‌پور بالانی، فاطمه. (1385). «تاریخچۀ آرشیو در ایران». پیام بهارستان، شمارۀ 58، صص 6-11.
-    صادقیان، نادعلی. (1384). «مرکز بایگانی راکد کل کشور، شمعی ناپایدار در تشکیلات اداری ایران». فصل‌نامۀ گنجینۀ اسناد، سال 15، دفتر 4، شمارۀ پیاپی 60 (زمستان)، صص 95-96.
-    صمیعی، میترا. (1381). «آرشیو». در: دایرةالمعارف کتابداریو اطلاع‌رسانی. (ج1). (عباس حری، ویراستار). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران، ص۱9.
-        عزیزی، غلام‌رضا. (1386). «نانموده‌هایی از سرگذشت آرشیو در ایران». گنجینۀ اسناد، شمارۀ 65، بهار، صص 105-120.
-    غلامی جلیسه، مجید. (2012). «ترجمه‌های چاپی کتاب مقدس به زبان فارسی تا قرن بیستم میلادی». ایران‌نامه، سال 27، شمارۀ 4، صص 62-77.
-    فتح‌اله‌زاده، فرحناز. (1393). «رویکردی جدید به ضرورت تدوین نظام ملی آرشیوی در کشور». در: مدیریت آرشیو و اسناد، جلد اول: مجموعه‌مقالات دومین همایش ملی آرشیوی (آرشیو برای همه). (ندا رسولی، کوشش‌گر). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران. صص 147-168.
-        کیانی هفت‌لنگ، کیانوش. (1383). «تاریخچۀ آرشیو در ایران». عصر اقتصاد، 17اردیبهشت1383.
-    کیانی هفت‌لنگ، کیانوش. (1385). «سازمان اسناد ملی ایران». در: دائرة‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. (ج2). (فریبرز خسروی، ناظر؛ ابراهیم افشار، سرویراستار؛ با همکاری سودابه نوذری). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران، صص 990-992.
-    نوروزی، حامد. (1391). «معرفی و بررسی برخی ویژگی‌های اسفار خمسۀ لندن (PL): قدیمی‌ترین ترجمۀ تاریخ‌دار تورات به‌خط فارسی-عبری». پژوهش‌های ایران‌شناسی. س2، ش2، صص 105-123.
-    وهابی، فتانه. (1393). «آرشیو در ایران (بررسی تاریخچه‌ای)». در: آرشیو و آرشیوداری: مجموعه‌مقاله‌های نخستین همایش ملی آرشیوی (آرشیو برای همه). (غلام‌رضا عزیزی، کوشش‌گر). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران. صص 269-290.
پایان‌نامه
-    ترکاشوند، فتانه. (1394). «ارائۀ الگوی پیشنهادی برای تدوین اصطلاح‌نامۀ آرشیو ملی ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی، گرایش اطلاع‌رسانی. استاد راهنما: دکتر فریبرز خسروی. استاد مشاور: دکتر فهیمه باب‌الحوائجی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی.
-    دالوند، معصومه. (1387). «بررسی ویژگی محتوایی وب‌سایت‌های آرشیوهای ملی جهان و نظرات صاحب‌نظران آرشیو در ایران به‌منظور ارائۀ الگوی بهینۀ وب‌سایت آرشیو ملی جمهوری اسلامی ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز. استاد راهنما: دکتر عبدالحسین فرج‌پهلو؛ اساتید مشاور: دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی و دکتر عبدالحمید معرف‌زاده.
-    زارعی، مریم. (1396). «امکان‌سنجی ایجاد آرشیو در دفتر بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشوری». استاد راهنما: دکتر معصومه کربلا آقائی کامران. استاد مشاور: دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. پایان‌نامه برای اخذ درجۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مطالعات آرشیوی. دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا (س).
-    صوفی، ژاله. (1366). «تاریخچه، اهداف، وظایف و تشکیلات سازمان اسناد ملی ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. استاد راهنما: ماندانا صدیق بهزادی.
منابع لاتین
-         Blenkinsopp, Joseph. (2001). “Was the Pentateuch the Civic and Religious Constitution of the Jewish Ethnos in the Persian Period?”. In: Persia and Torah: The Theory of Imperial Authorization of the Pentateuch. (James W. Watts, Editor). Atlanta: Society of Biblical Literature.
-         Coogan, Michael David; Marc Zvi Brettler, Carol A. Newsom & Pheme Perkins. (2018). The New Oxford Annotated Bible: New Revised Standard Version- An Ecumenical Study Bible. Oxford University Press; Fully revised fifth edition.
-         Fensham, F.(Frank) Charles. (1982). The books of Ezra and Nehemiah. Grand Rapids, Mich.: Eerdmans.
-         Fried, Lisbeth s. (2012). “Ezra’s Use of Documents in the Context of
Hellenistic Rules of Rhetoric”. In: New perspectives on Ezra‑Nehemiah: history and historiography, text, literature, and interpretation. (Kalimi, Isaac, editor). Winona Lake, Indiana Eisenbrauns.
-         Grabbe, Lester L. (1998). Ezra-Nehemiah. Routledge: London and New York. (Taylor & Francis e-Library, 2005. e-book ISBN 0-203-98155-3).
-         Grabbe, Lester L. (2006). “The "Persian Documents" in the Book of Ezra: Are They Authentic?”. In: Judah and the Judeans in the Persian period. (Oded Lipschits and Manfred Oeming, editors). Winona Lake, Indiana, Ersenbrauns. PP 531-570.
-         Graham, M. Patrick. (1998). “The "Chronicler's History" (Ezra, Nehemiah, Chronicles)”. In: The Hebrew Bible today: an introduction to critical issues. (Steven L. McKenzie and M. Patrick Graham, editors). (pp 201-216).
-         Holy Bible: NRSV (New Revised Standard Version). (2009). by Harper Bibles, Harper One; Catholic edition (2009-11-20). ASIN: B019TLAI52.
-         Kent, Roland G. (Grubb). (1950). Old Persian: grammar, texts, lexicon. American oriental society, New Haven.
-         Lipschits, Oded and Manfred Oeming. eds. (2006). Judah and the Judeans in the Persian Period. Winona Lake, Indiana, Eisenbrauns.
-         Pedersen, Olof. (1998). Archives and libraries in the ancient Near East, 1500-300 B.C. CDL Press, Bethesda, Maryland.
-         Polaski, don. (2012). “Nehemiah: Subject of the Empire, Subject of Writing”. In: New perspectives on Ezra‑Nehemiah: history and historiography, text, literature, and interpretation. (Kalimi, Isaac, editor). Winona Lake, Indiana Eisenbrauns.
-         Sayce, Archibald Henry. (1889). An Introduction to The Books of Ezra, Nehemiah & Esther. London: The Religious Tract Society.
-         Throntveit, Mark A. (1992). Ezra-Nehemiah: Interpretation: a Bible commentary for teaching and preaching. John Knox Press, Louisville, Kentucky.
-         Van Wijk‑Bos, Johanna W. H. (1998). Ezra, Nehemiah, and Esther. Westminster John Knox Press, Louisville, Kentucky.
-         Watts, James W. Editor. (2001). Persia and Torah: The Theory of Imperial Authorization of the Pentateuch. Atlanta: Society of Biblical Literature.
منابع اینترنتی
-        قاموس الکتاب المقدس؛ دائرة‌المعارف الکتابیة المسیحیة. شرح کلمة أَحْمَثَا | أحمتا. فی:
-        فکری، انطونیوس. تفسیر الکتاب المقدس العهد القدیم سفر عزرا السادس. فی: