مؤلفه‌های موردانتظار مردم از عدلیه و تکاپوی دستگاه قضا در برآوردن آن طی سال‌های آغازین مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف: این مقاله بر آن است تا موارد زیر را شناسایی و تحلیل کند: انتظارات مردم از عدلیه در سال‌های آغازین پس از مشروطه؛ میزان اهمیت مؤلفه‌های موردانتظار مردم از عدلیه و رابطه آن با درک مفهوم مشروطیت از دیدگاه مردم؛ همچنین تکاپوی نخستین دستگاه قضا در برآوردن این انتظارات.

روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش به‌شیوه توصیفی-تحلیلی براساس اسناد امجدالسلطان -معاون وزیر عدلیه در سال‌های 1325 تا 1329ق- و با بهره‌گیری از روش آماری با تحلیل کیفی داده‌های مستخرج از این اسناد تنظیم شده‌است؛ همچنین از سایر منابع تاریخی نیز استفاده شده‌است.

یافته‌ها و نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که با تغییر نظام حکومتی و انتظاراتی که رخداد مشروطه در مردم ایجاد کرده بود، توقع تحولی اساسی برای تحقق عدالت و حل مشکلات حقوقی در مردم به‌وجود آمده بود. همچنین می‌توان رابطة معناداری بین مؤلفه‌های موردانتظار مردم از مشروطیت با درک مفهوم مشروطیت از دیدگاه آن‌ها به‌دست آورد. دستگاه قضا باوجودِ تلاش برای برآوردن انتظارات مردم، به‌دلیل ریشه‌داربودن مشکلات بر سرِ راه تعمیق و توسعة این انتظارات، نمی‌توانست یک‌باره انتظارات مردم را برآورده کند و به زمان بیشتری نیاز داشت تا قدرتمند شود. بااین‌حال نظام حقوقی کشور با تأثیر از تحولات مشروطیت متحول شد و این تحول در آینده نیز ادامه یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Community expectations from the judiciary in the years immediately after the 1906 Constitutional Revolution in Iran

نویسندگان [English]

  • hamideh shahidi 1
  • Hadi Vakili 2
  • Abbas Sarafrazi 2
1
2
چکیده [English]

Purpose: Expectations from the judiciary after the democratic revolution of 1906, as well asthe relation of such expectations with people's understanding of the nature of courts in a democratic system, and the efforts of the Judiciary to meet such expectations are discussed.
Method and Research Design: This study mainly draws on archival documents belong to Amjad al-Sultan, the first deputy minister of justice after the revolution during the years1907-1911.
Findings: Findings show that people hoped for radical changes in the justice system in line with their understanding of what a court should be in the post-revolutionary time. Despite the efforts made by the system people expectations, turned to be unrealistic due to the chronic nature of the problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional Revolution (1906)
  • Iran
  • Judiciary system
  • Amjad Sultan
منابع
اسناد
-  سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (ساکماق)، مجموعه‌اسناد امجدالسلطان معاون عدلیه، از شمارة 59497 تا 61909 به تعداد 9000 برگ سند.
شماره سندهای استفاده‌شده از این مجموعه در این مقاله:
59561؛ 59568؛ 59701؛ 59755؛ 59884؛ 59924؛ 59936؛ 60015؛ 60043؛ 60097؛ 60316؛ 60376؛ 60377؛ 60407؛ 60423؛ 60476؛ 60480؛ 60534؛ 60561؛ 60575؛ 60581؛ 60582؛ 60583؛ 60647؛ 60652؛ 60654؛ 60657؛ 60744؛ 60784؛ 61192؛ 61194؛ 61264؛ 61322؛ 61336؛ 61349؛ 61350؛ 61386؛ 61578؛ 61615؛ 61624؛ 61625؛ 61626؛ 61629؛ 61753.
-   کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام)، مجموعه‌اسناد امجدالسلطان معاون عدلیه، کارتن شمارة 88 و89 به تعداد 1000 برگ سند.
کمام: کارتن 88، پوشة 23؛ کارتن 89، پوشة 23.
کتاب
-   آبادیان، حسین. (1392).بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران. تهران: کویر.
-   فریدیِ مجید، فاطمه. (1388).سرگذشت تقسیمات کشوری ایران (از ۱۲۸۵ تا ۱۳۸۵ ه.ش). تهران: بنیاد ایران‌شناسی.
-  راوندی، مرتضی. (1368). سیر قانون و دادگستری در ایران. تهران: چشمه.
-   زرگری‌نژاد، غلام‌حسین. (1387). رسایل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان. تهران: موسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
-  صدر، محسن .(صدرالاشراف). (1364). خاطرات صدرالاشراف. تهران: وحید.
-   کاتوزیان، محمدعلی. (1393). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسلة پهلوی. (محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، مترجمان). تهران: مرکز.
-  کسروی، احمد. (1384). تاریخ مشروطة ایران؛ ب‍ا پیش‍گ‍ف‍تاری از رحیم رضازادة ملک. تهران: صدای معاصر.
-   مجموعه‌قوانین و مقررات عصر مشروطیت (۱۲۸۵-۱۲۹۹هجری شمسی). (1388). تهران: روزنامة رسمی جمهوری اسلامی ایران.
-  مدنی کاشانی، عبدالرسول. (1378). رسالة انصافیه. کاشان: مرسل.
-   مذاکرات مجلس شورای ملی دورة چهارم. (1330). تهران: روزنامة رسمی کشور شاهنشاهی ایران.
-   ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد بن‌علی. (1389). تاریخ بیداری ایرانیان. (ج1). تهران: کوشش.
مقاله
-   آبادیان، حسین. (1389). «موازنة شرع و عرف در نظام حقوقی ایران دورة قاجار». مجلة مطالعات تاریخ اسلام، دورة 2، ش7، صص 7-24.
-   زیباکلام، صادق. (1382). «آیا جنبش مشروطه برای ایران زودرس بود؟». مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، شمارة 59. صص 139-152.
-   شوهانی، سیاوش. (1389). «عرایض رهیافتی به تاریخ فرودستان (بررسی اسناد عرایض مجلس شورای ملی)». مجلة گنجینة اسناد، ش 79، صص 42-78.
روزنامه
-  حبل‌المتین، سال چهاردهم، ش11، ص4، (شعبان 1324).
جریده ملی(1324ق)، س1، ش 27 .