دولت وثوق‏ الدوله و اعاده حاکمیت ملی در مازندران

نوری, مصطفی

دولت وثوق‏ الدوله و اعاده حاکمیت ملی در مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مصطفی نوری

کارشناس ارشد تاریخ ایران پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر، در پی واکاوی تلاش دولت وثوق‌الدوله برای اعاد‌ه حاکمیت ملی در مازندران است که به‌دلیل عملکرد خوانین آن حدود به شدت مخدوش شده بود.
روش/ رویکرد پژوهش:پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد تاریخی موجود در پایگاه‏ های آرشیوی، اسناد خانوادگی، و گزارش مطبوعات با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
فرضیۀ پژوهش: دولت وثوق ‏الدوله، با توجه به شکاف موجود بین سرکردگان مازندران، فرصت مناسبی برای خلع‏سلاح و تبعید خوانین جهت اعادۀ حاکمیت ملی به‌دست آورد؛ اما به‌دلیل مقاومت برخی سرکردگان محلی به نتیجه مطلوب نرسید.
یافتۀ پژوهش:دولت وثوق ‏الدوله تا حدودی موفق به پراکنده کردن خوانین مازندران و خلع‏ سلاح آنها در ماه‏ های آغازین ورود ظهیرالملک به‌عنوان حکمران شد، اما همزمان با اعلام قرارداد 1919 و پناه بردن پسران امیرمؤید به کوهسار سوادکوه و مقاومتی که می‏توانستند به آن رنگ و بوی مخالفت با قرارداد 1919 بدهند، حکمران دولت وثوق‏ الدوله نتوانست به نتیجۀ مطلوب خود برسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تحقیقات تاریخی مبتنی بر اسناد

عنوان مقاله [English]

Vosough-o- Dowleh and restoration of national sovereignty in the province of Mazandaran

نویسنده [English]

Mostafa Noori

MA, History, National Library and Archives of Iran

چکیده [English]

Purpose: During the time of office of Prime Minister Hasan Vosough-o-Dowleh (1873-1950), sovereignty of the central government in Mazandaran was endangered by the actions of the local landlords. This paper investigates the measures taken by the prime minister to restore national sovereignty in the province.
Method/Research Design: this study is based on documents available in different archives and families, as well as press reports of the time.
Findings: The prime minster had some success in disarming the landlords and sending them to exile in the early months after the appointment of Zahir-o- Dowleh as the governor. However, the infamous 1919 pact with the British Empire gave the pretext to some landlords (like Amir Moayed and his sons, who had taken refuge in Savad Kouh mountains) to resist the central government in the name of opposition to the 1919 pact.

کلیدواژه‌ها [English]

Vosough-o- Dowleh
1919 pact
Great Britain
Iran
Mazandaran

مراجع

منابع:کتاب‏ها:

بیات، کاوه (1370). فعالیت‏های کمونیستی در ایران. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.

ترکمان، محمد (1378). اسناد امیرمؤید سوادکوهی. تهران: نی.

فورتسکیو، ل.س (1379). رجال تهران و برخی ولایات شمال غرب ایران (محمدعلی کاظم‏بیکی،مترجم). تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.

مقصودلو، حسینقلی (1363). مخابرات استرآباد(ایرج افشار و محمد رسول دریاگشت،کوششگران). تهران: نشر تاریخ ایران.

همایون کاتوزیان، محمدعلی(1380).دولت و جامعه در ایران. تهران: نشر مرکز.

مجله:

نوری، مصطفی(1385 زمستان). خاطرات عطاخان معین‏لشکر سوادکوهی(1385). گنجینۀ اسناد،82-96.

.........................(1393).امیر موید باوند و اتحاد ملی طبرستان. گفتگو، آبان ،ش 65.

مراکز آرشیوی:

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران(ساکما)، (426/240؛ 559/240؛ 4721/293)

مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امورخارجه(استادوخ)، (7-46-1336ق؛ 42-36-1337ق؛ 8-2-47-1338)

مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران(مُتما)، (1-803-14م؛ 131-170/3؛ 13-652-14م؛ 114-170/3؛ 100-170/3؛ 57-655/4؛ 48-170/3، 65-62-170/3؛ 56-655/4؛ 34-655/4؛ 20-655/4؛ 19-655-14م؛ 15-655-14م؛ 17-655-14؛ 2968-ن؛ 31-40029-ن؛ 80-655/4؛ 48-803/4؛ 81-803-14؛ 71-803-14؛ 25-802-14م؛ 100-803/4؛ 25-803/4؛ 13-2684-12م؛ 149-802/4؛ 49180-ن؛ 2-803-14م؛ 190-803-14م؛ 27681-ن؛ 27680-ن؛ 40-802-14م؛ 70-802-14؛ 94-802-14)

آرشیو خانوادگی:

دفتر مکاتبات امیرمؤید سوادکوهی، مجموعۀ اول و مجموعۀ دوم، نسخه‏ای از این دو دفتر مکاتبات به مرحمت سرکار خانم بهارک باوند در اختیار نگارنده است.

مجموعۀ اسناد مرحمتی آقای ونداد باوند

مجموعۀ اسناد مرحمتی آقای نادر باوند

روزنامه‏ها:

ایران، (31 سنبله 1297؛ 11 عقرب 1297؛ 12 اسد 1298؛ 18 اسد 1298؛ 15 اسد 1298؛ 16 سنبله 1298؛ 18 سنبله 1298؛ 1 میزان 1298؛ 19 میزان 1298، 17 میزان 1298)

رعد، (28 ربیع‏الاول 1337ق؛ 4 جمادی‏الثانی 1337ق؛ 26 جمادی‏الاول 1337ق)