اصلاحات ارضی و مسئلۀ سلب مالکیت از مالکان زن(1341-1351ش)؛ مطالعه موردی: غرب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

هدف: هدف کلی مقالۀ حاضر تبیین تحول وضعیت اربابان و مالکان زن در جریان اصلاحات ارضی و نشان دادن چرایی و چگونگی سلب مالکیت از زنان و نیز، پیامدهای آن است.

روش/ رویکرد پژوهش: رویکرد تحقیق حاضر کیفی است. داده‌ها بر پایۀ اسناد و منابع کتابخانه‌ای و براساس نمونه‌گیری هدفمند گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش گراندد تئوری استفاده شد.

یافته‌های پژوهش: یافته‌ها نشان می‌دهد در جریان اصلاحات ارضی در ابعاد وسیعی از زنان سلب مالکیت شده‌است. مهم‌ترین عوامل سلب مالکیت از زنان عبارت‌اند از: قانون اصلاحات ارضی، غایب‌بودن مالکان زن، حق نسق و نسق‌بندی که در عرف جامعۀ روستایی و مردسالار ایران حقوقی مردانه تلقی می‌شد و درنهایت سقوط نظام ارباب‌رعیتی. سلب مالکیت از زنان پیامدهای متعددی داشت؛ سلطه‌پذیری و انقیاد زنان روستایی، نابرابری زنان روستایی با زنان شهری، خودسوزی زنان روستایی و گسترش مالکیت حقوقی ازجمله پیامدهای حذف زنان از نظام مالکیت زمین در مناطق روستایی بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Consequences of land expropriation from female landlords and landowners during the 1962-1972 land reform in the western part of Iran

نویسندگان [English]

  • Shayan Karami 1
  • Daryoosh Rahmanian 2
1
2
چکیده [English]

Goal: To explore the development of landownership by women as the result of the1962 Land Reform. We want to show why and how expropriation of possession from women happened and what the consequences were.
Method/Research Design: Data is gathered from library and archival resources. An analysis was carried out according to grounded procedure.
Findings: Over the process of land reform women were denied ownership on a large scale. The reasons for expropriation from women were the Law of Land reform, the absence of female owners in the region, quota and quota-setting which was considered a masculine right by tradition in rural communities, and the collapse of the lord-servant system. Expropriation from women had implications, including the loss of social status, growing inequality between rural and urban women, some cases of suicide, and expansion of legal possession. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kermanshah
  • Female Owners
  • Land reform
  • Land ownership
  • Grounded theory
منابع فارسی
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی (ساکما): 4707/220؛ 655/230؛ 2871/230؛ 4242/230؛ 27053/230؛ 10612/240؛ 61047/240؛ 856/260؛ 6806/290؛ 6813/290؛ 8319/290؛ 547/296؛
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان): 1-1654.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): 33027؛ 43028.
کتاب
اشتراس، آنزلم و کوربین، جولیت. (1385). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی رویه‌ها و شیوه‌ها. (بیوک محمدی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی. (1388). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. (سهیلا ترابی فارسانی، مترجم). تهران: نیلوفر.
طاهری، تقی. (1360). مساله مهاجرت روستائی در ایران. تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
عجمی، اسماعیل. (1352). ششدانگی. تهران: انتشارات توس.
عمید، محمدجواد. (1381). کشاورزی، فقر و اصلاحات ارضی در ایران. (سیّد رامین امینی‌نژاد، مترجم). تهران: نشر نی.
لمبتون، آن. (1362). مالک و زارع در ایران. (منوچهر امیری، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
لهسائی‌زاده، عبدالعلی. (1369). تحولات اجتماعی در روستاهای ایران. شیراز: نوید شیراز.
مجموعه اصلاحات ارضی: شامل کلیه قوانین و آییننامه‌ها و تصویبنامهها و بخشنامه‌ها و مصوبات شورای اصلاحات ارضی. (1344). تهران: انتشارات مجلس شورای ملی.
محمدپور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش. (ج1). تهران: جامعه‌شناسان.
مستوفی، عبدالله. (1326). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. (ج3). تهران: علمی.
هوگلاند، اریک. (1381). زمین و انقلاب در ایران (1340-1360). (فیروزه مهاجر، مترجم). تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
مقاله
احمدی، علیرضا. (بهار1384). «فراوانی اقدام به خودسوزی در اقدام‌کنندگان به خودکشی در شهرستان اسلام‌آباد غرب (81-1376)». مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (بهبود). دورۀ نهم. (شمارۀ 24). صص26-36.
امیرمرادی، فرشته و همکاران. (بهار1384). «بررسی علل اقدام به خودسوزی زنان متأهل». فصلنامۀ حیات. سال یازدهم. (شمارۀ 24 و 25). صص41-50.
رحمانیان، داریوش و همکاران، (زمستان1395). «ظهور اربابان زن در غرب ایران؛ از مشروطه تا پایان پهلوی اول(1320ش-1285ش) مطالعۀ موردی کرمانشاه». پژوهش‌نامۀ زنان. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال هفتم. (شمارۀ 3). صص47-65.
سرلک، رضا. (اردیبهشت1384). «اصلاحات ارضی، بررسی اوضاع کشاورزی در دورۀ پهلوی دوم». مجلۀ اطلاعات سیاسی - اقتصادی. دورۀ نوزدهم. (شمارۀ 211و212). صص180-185.
یوسفی لبنی، جواد و میرزایی، حسن. (بهار1392). «بررسی عوامل موثر بر خودسوزی در بین زنان (مطالعه موردی شهرستان‌های روانسر و جوانرود استان کرمانشاه)». مجلۀتحقیقات نظام سلامت. دوره نهم. (شمارۀ 7). صص672-681.
مجموعه‌مقاله
اشرف، احمد. (1361). «دهقانان، زمین و انقلاب». در کتاب م‍س‍ائ‍ل ارض‍ی و ده‍ق‍ان‍ی (ایران و خاورمیانه). تهران: آگاه.
فلاح، سیّد وحید، (1361). «ماشینی‌شدن کشاورزی در ایران». در کتاب م‍س‍ائ‍ل ارض‍ی و ده‍ق‍ان‍ی (ایران و خاورمیانه). تهران: آگاه.
قهرمان، بابک. (1361). «دو یادداشت درباره کشاورزی تجاری در ایران». در کتاب م‍س‍ائ‍ل ارض‍ی و ده‍ق‍ان‍ی (ایران و خاورمیانه). تهران: آگاه.
نوشیروانی، س. و. (1361). «سرآغاز تجاری‌شدن کشاورزی در ایران». در کتاب م‍س‍ائ‍ل ارض‍ی و ده‍ق‍ان‍ی (ایران و خاورمیانه). تهران: آگاه.
منابع اینترنتی
شیعه نیوز. «بالابودن خودسوزی در استان‌های غربی کشور». (7بهمن1394) از:
http://www.shia-news.com/fa/news/110765
مرکز آموزشی درمانی شهید مطهری. «تاریخچه». (20خرداد1395) از:
http://crtm.iums.ac.ir/?fkeyid=&siteid=49&pageid=2351
ویکی‌پدیا. «نسق». (15بهمن1395) از:
 
مقالۀ انگلیسی
Alatas, Syed Farid. (Sep1993). “The Asiatic mode of production and the formative Turkic and Iranian state in modern times”. Central Asian Survey. No4. (Vol12). PP 473-496.
Hooglund, Eric. (Sep1981). “Iran’s Agricultural Inheritance”. MERIP Reports. No 99. PP 15-19.
Hooglund, Eric. (Autumn1973). “The Khwushnishin Population of Iran”. Iranian Studies. No4. (Vol6). pp 229-245.
Jacobs, Susie. (Aug2002). “Land Reform: still a goal worth pursuing for rural women”. Journal of International Development. No6. (Vol14). PP 887-898.
Majd, Mohammad Gholi. (Feb1993). “Small landowners and land Distribution in Iran; 1962-71”. Middle East Studies. No1. (Vol32). PP 123-153.
Moghaddam, Reza. (May1972). “Land Reform and rural Development in Iran”. Land Economics. No2. (Vol48). PP 160-168.
Mohtadi, Hamid, (June1990). “Rural Inequality and Rural-push versus Urban-pull migration: the case of Iran, 1956-1976”. World development. No6. (Vol18). PP 837-844.