بررسی ورود عکاسی به ایران و میزان کاربرد آن در طراحی پوستر (از آغاز تا سال 1316 ش.)

مسبوق, سیدعلیرضا; مراثی, محسن

بررسی ورود عکاسی به ایران و میزان کاربرد آن در طراحی پوستر (از آغاز تا سال 1316 ش.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموختۀ کارشناسی ارشد ارتباط تصویری و مدرس دانشگاه فرهنگیان

² استادیار گروه ارتباط تصویری دانشگاه شاهد، تهران

چکیده

عکاسی و طراحی پوستر، دو شاخۀ هنریِ غیرایرانی و نوظهوری هستند که به فاصلۀ کوتاهی از آغاز حیات، شرایط حضورشان در ایران فراهم شد. سیر تحول تاریخی این دو هنر، غالبا از ماهیتی مستقل برخوردار بوده است؛ ولی این تمایز به معنای نادیده انگاشتن تأثیر همجواری و همنشینی آنها بر یکدیگر نیست. تأثیر و تأثراتی که به صورت نسبی، رشد و بالندگی آنها را در بستر حیات تاریخی فراهم کرد موضوعی قابل مطالعه است.
اهداف: شناسایی تاریخ ورود عکاسی به طراحی پوستر ایران و شناسایی نخستین طراحِ مؤثر در این فرآیند، از اهداف اصلی این پژوهش است. ضمن اینکه بررسی کمّی میزانِ استقبال طراحان از عکس در طراحی پوسترهای محدودۀ تحقیق، از اهدف فرعی است.
روش پژوهش: مقالۀ حاضر، حاصل پژوهشی است که از لحاظ هدف، بنیادی؛ و از لحاظ ماهیت و روش، تاریخی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است که از طریق شناسه‌برداری منابع و ثبت اطلاعاتِ حاصل از مشاهداتِ تصاویرِ آرشیوی صورت پذیرفته است.
یافته‌ها و نتایج پژوهش: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عکاسی به فاصلۀ کوتاهی پس از رواج طراحی پوستر در ایران، نخستین بار، در 1309 ش. در طراحی پوستر فیلم «آبی‌ورابی» ساختۀ آوانس اوگانیانس به‌کارگرفته شد. البته، طراح این پوستر قابل شناسایی نیست. سه سال بعد، در 1312 ش.، با طراحی پوستر فیلم «دختر لر» نام طراح هندی، چاندا وارکر، به عنوان نخستین طراح که در طراحی پوستر از عکس بهره گرفته است، در تاریخ طراحی گرافیک ایران ثبت شد. البته، پوسترهای تولید شده توسط چاندا وارکر، برای فیلم‌های ایرانی، در هند، طراحی و چاپ شده‌اند. طراحی پوستر در ایران، در دهۀ 1310 ش.، در انحصار پوسترهای سینمایی قرار داشت و بررسی کمّی میزان به‌کارگیری عکس در طراحی پوستر در این دوره نشان می‌دهد که استفاده از عکس در طراحی این آثار، مورد استقبال نسبی طراحان واقع شده است، استقبالی که بیش از هرچیز در توانِ طراحان و تفاوتِ امکاناتِ فنی هندوستان نسبت به ایران ریشه داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Introduction of photography in the design of posters in Iran

نویسندگان [English]

Alireza Masboogh ¹
Mohsen Marasi ²

چکیده [English]

Purpose: Reports background of using photography in poster design up to 1937.
Research Method: Data was gathered from archival and library resources.
Findings: Using photography in the design of posters in Iran goes back to 1930. In that decade posters were designed only for movies. The first poster was designed for a movie named "Abbi and Robby" directed by Avanes Oganiance. Three years later, Chanda Warker, an Indian designer designed a poster for the movie "The Daughter of Lorestan" in India. Warker's name is registered as the first poster designer in the history of graphic design in Iran. The sheer number of posters in which photos were used, indicates that designers welcomed the idea relatively.

کلیدواژه‌ها [English]

Posters
Movies
Graphics
Iran

مراجع

استاین،دانا(بی تا).سرآغاز عکاسی در ایران(ابراهیم هاشمی،مترجم).تهران:اسپرک.
- § افشار، ایرج(1370).گنجینه عکس های ایران.تهران:فرهنگ ایران زمین.
- §افشارمهاجر، کامران(1384).گرافیک مطبوعاتی.تهران:سمت.
- § آقایی سربزه،مجتبی(1380).عکاسی1.تهران:شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
- § امید،جمال(1372).فرهنگ فیلم های سینمای ایران.تهران:نگاه.
- § بهارلو،عباس(1383).فیلم شناخت ایران(فیلم شناسی سینمای ایران1357-1309).تهران:قطره.
- § بهارلو،عباس(1385).عکاسی فیلم در سینمای ایران.عکسنامه.21و22،2تا14.
- § پاکباز،رویین(1381).دایره المعارف هنر.تهران :فرهنگ معاصر.
- § تاسک،پطر(بی تا).سیر تحول عکاسی (محمد ستاری،مترجم).تهران:سمت.
- § ذکا،یحیی(1376).تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران.تهران:شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
- § روحانی،نگار؛ ممیز، مرتضی(1356).هنر پوستر در ایران.تهران :موزه هنرهای معاصر.
- § ژام،آندره؛ژه،پل؛فریزو،میشل و گوتران،ژان-کلود(1376).سرگذشت پیدایش عکاسی (پیروز سیار،مترجم).تهران:سروش.
- § کیم،ژان.آ(1363).تاریخ عکاسی (حسین گل گلاب،مترجم).تهران:داریوش.
  - § مسبوق،سیدعلیرضا(1388).سیر کاربرد عکاسی در طراحی پوستر ایران.پایان نامه کارشناسی ارشد،به راهنمایی محسن مراثی،دانشکده هنر شاهد،تهران.
  - § مگز،فیلیپ بی.(1384).تاریخ طراحی گرافیک (ناهید اعظم فراست و غلامحسین فتح اله،مترجمان)..تهران:سمت.
  - § مهرابی،مسعود(1371).پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران(1371-1305). تهران:راد.
  - § هدایت،حسن(1383).فیلم مستند تاریخ سینمای ایران.تهران:مؤسسه رسانه های تصویری.
مآخذ تصویری:
- § انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران،کمیته پژوهش، آرشیو پوسترهای تاریخ گرافیک ایران(کاغذی).
- § بهارلو،عباس(1385).عکاسی فیلم در سینمای ایران.عکسنامه.21و22،2تا14.
- § بهارلو،عباس(1383).فیلمشناخت ایران(فیلم شناسی سینمای ایران1357-1309).تهران:قطره.
- § ممیز،مرتضی(1355).پنجاه سال گرافیک ایران. تهران:از فعالیتهای کمیته فرهنگی سندیکای گرافیستهای تهران.
..................(1354).هنر گرافیک در ایران.تهران: شورایعالی فرهنگ و هنر.§
- § موزة سینما،آرشیو پوسترهای فیلم سینمای ایران(کاغذی و دیجیتالی).
- § مهرابی،مسعود(1371).پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران(1371-1305). تهران:راد.
فهرست تصاویر:

(1) پوستر فیلم «واریته» ، چاپ سربی، سالهای اولیه 1300 خورشیدی، پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران، آستر بدرقه.

(2) پوستر فیلم«آخرین شب اعدام»،چاپ سربی،سالهای اولیه1300خورشیدی،پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران،آستر بدرقه.

(3) پوستر فیلم«سلطان عشق»،چاپ سربی، سالهای اولیه 1300 خورشیدی، پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران، آستر بدرقه .

(4) پوستر فیلم«سرگذشت ناپلئون»،چاپ سربی،سالهای اولیه1300خورشیدی،پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران،آستر بدرقه.

(5) عکاس : نامشخص، محمد ضرابی و غلامعلی بهرامی در عکسی از فیلم «آبی و رابی »، عکس، 1309 خورشیدی ، مجلسه عکسنامه شماره 21 و 22 ، «عکاسی فیلم در سینمای ایران»، ص2.

(6) طراح: نامشخص ، پوستر فیلم «آبی و رابی» ، چاپ سربی و گراور، 1309 خورشیدی، موزه سینما.

(7) چاندا وارکر، پوستر فیلم «دختر لر» ، 1312 خورشیدی ، چاپ شده در دانشگاه هنر بمبئی، پوسترهای فیلم تاریخ سینمای ایران، فاقد شماره صفحه .

(8) عکاس : نامشخص، «عبدالحسین سپنتا» و «روح انگیز سامی نژاد» در فیلم «دختر لر» ، عکس، 1312 خورشیدی، مجله عکسنامه شماره 21-22 ، «عکاسی فیلم در سینمای ایران ، ص3.

(9) عکاس : نامشخص ، عبدالحسین سپنتا ، به نقش «جعفر» در فیلم «دختر لر» ،عکس ، 1312 خورشیدی ، مجله عکسنامه ، شماره 21 و 22 ، «عکاسی فیلم در سینمای ایران، ص4

(10) عکاسخانه «رامبراند، حبیب اله مراد و عباسقلی عدالت پور در فیلم «حاجی آقا آکتر سینما»، عکس ،1312 خورشیدی، مجلسه عکسنامه ، شماره 21 و 22 ، «عکاسی فیلم در سینمای ایران» ، ص5.

(11) عکاسخانه «رامبراند» ، کش مکش حاج آقا و نکورش بر بام کافه پارس در فیلم «حاجی آقا آکتر سینما» عکس : 1312 خورشیدی، مجلسه عکسنامه شماره 21-22 ، عکاسی فیلم در سینمای ایران ، ص5.

(12) عکاس : نامشخص، محمدعلی قطبی در فیلم بوالهوس، عکس 1313 خورشیدی ، مجلسه عکسنامه ، شماره 21 و 22 ، «عکاسی فیلم در سینمای ایران» ص6.

(13) عکاس: نامشخص ، ایران دفتری و فخرالزمان جبار وزیری در فیلم «شیرین و فرهاد» ، عکس، 1314 خورشیدی، فیلمشناخت ایران، ص 35.

(14) چاندا وارکر، پوستر فیلم «شیرین و فرهاد» ، 1314 خورشیدی، فیلمشناخت ایران، ص34.

(15) چاندا وارکر ، پوستر فیلم «فردوسی» ، 13115 خورشیدی، فیلمشناخت ایران، ص36.

(16) عکاس : نامشخص ، نبرد رستم و سهراب در فیلم فردوسی، عکس ، 1315 ، فیلمشناخت ایران، ص37.

(17) عکاس : نامشخص، امیرحسینی ، عبدالحسین سپنتا و فخرالزمان جبار وزیری در فیلم چشم های سیاه، عکس ، 1315 خورشیدی ، مجلسه عکسنامه شماره 21 و 22، «عکاسی فیلم در سینمای ایران» ، ص10.

(18) عکاس:نامشخص،«فخرالزمان جبار وزیری» در فیلم لیلی و مجنون،عکس،1316 خورشیدی،فیلمشناخت ایران، ص40

(19) با امضای«ام ژان»،پرتره فخر زمان جبار وزیری«در فیلم لیلی و مجنون،عکس،1316خورشیدی،فیلمشناخت ایران،ص39.

(20) ام ژان، پوستر فیلم لیلی و مجنون، 1316 خورشیدی ، فیلمشناخت ایران، ص38.