میلسپو و نوسازی سامانۀ مالی و اداری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

3 استاد تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف: هدف از این پژوهش بررسی خدمات میلسپو در نوسازی سامانۀ مالی و اداری ایران بین سال های 1301 تا 1323 شمسی است.
روش/ رویکرد پژوهش: در این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی به توصیف و تحلیل وقایع پرداخته شده است.
یافته‌ها و نتایج: دولت ایران در دورۀ مختلف، آرتور میلسپو را به عنوان مستشار مالی برای بهبود اوضاع مالی و اداری استخدام کرد. در دورۀ اول (1301 - 1306 ش.) مجلس چهارم شورای ملی اختیارات گسترده‌ای را به او داد و او هم با بهره‌گیری از شرایط جهانی و انقلاب در روسیه و حمایت رضاخان که نظم و امنیتی در داخل برقرار کرده بود، کار خود را شروع کرد. میلسپو توانست ساختار مالی و اداری را بر اساس اصول علمی استوار کرده، با تنظیم لایحۀ بودجه، تعادلی در نظام درآمد و هزینه‌های دولت به وجود آورد؛ اما رضا شاه در دوران سلطنت خود (1304 - 1320 ش.) اقدامات میلسپو را تحمل نکرد و موانعی برایش ایجاد نمود تا اینکه، او مجبور به ترک ایران شد. میلسپو در دورۀ دوم حضور خود در ایران (1321 - 1323 ش.) با اختیارات گسترده‌ای که مجلس سیزدهم شورای ملی به او تفویض کرد، به استخدام دولت ایران درآمد، اما در این دوره برنامه‌های وی برای مهار تورم و تامین مایحتاج ضروری مردم به دلیل حضور نیروهای اشغالگر (شوروی، انگلیس) و عدم شناخت کافی از تحولات جامعۀ ایران با موفقیت همراه نشد، حتی عملکرد و اقدامات او نارضایتی عامه را بر انگیخت، تا این که او در برابر انتقادات مطبوعات و نمایندگان مجلس نتوانست پاسخگو باشد. در پی لغو اختیاراتش از سوی مجلس چهاردهم شورای ملی، ایران را ترک کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Arthur Millspaugh and reconstruction of financial and administrative systems of Iran

نویسندگان [English]

  • N. Nemati 1
  • Morteza Dehghannejad 2
  • Morteza Nouraei 3
1
2
3
چکیده [English]

Purpose: Dr Arthur Chester Millspaugh (1883–1955), a former adviser at the U.S. State Department’s Office of the Foreign Trade, who was hired to re-organize the nation's financial and administrative system. In the first term (1922-1927) the Iranian Parliament granted him vast authorities for change. He utilized the opportunity provided by world's post-war conditions and Russian Revolution, as well as the support of Reza Shah (who had brought order and security to the nation) and commenced his reforms. In his second term (1942-1945), Millspaugh the Parliament again granted a wide range of authorities to carry out his mandate. This paper examines his services to the country during both terms.
Method/Research approach: Events are analyzed using library and archival materials.
Findings and Results: Millspaugh succeeded to base financial and administrative structures on scientific principles. The annual budget he prepared brought balance to the government's income and expenditure. However, Reza Shah didn't tolerate his initiatives and forced him to leave Iran. In the second term, Millspaugh's plans to control inflation and supply people's basic needs during occupation of the country by Allied forces didn't achieve goals. His insufficient understanding of the developments underway in the Iranian society at the time, caused public complaints. He couldn't be responsive to critics made in the press and parliament to his performance. He left Iran after the Parliament terminated his contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arthur Chester Millspaugh (1883–1955)
  • Iran
  • public finance
  • Public administration
....................(1358). پنجاه سال نفت ایران(چ2). تهران: انتشارات پیام.
........................(1372). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در دوره رضاشاه( کاوه بیات،مترجم).تهران: انتشارات پروین.
آوری، پیتر(1350). تاریخ معاصر ایران( محمد رفیعی مهرآبادی،مترجم).تهران: انتشارات عطایی.
افشار یزدی،محمود(1350).سیاست اروپا در ایران(ضیاء الدین دهشیری،مترجم). تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
بیل، جیمز، آ(1371). روابط نافرجام ایران و امریکا، شیر و عقاب. تهران:فاخته.
جامی(1361). گذشته چراغ آینده است.تهران: ققنوس.
دولت آبادی، یحیی(1371). حیات یحیی(چ6).تهران: عطار.
ذوقی، ایرج(1368). ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم جهانی.تهران:پاژنگ.
رضازاده ملک، رحیم(1350).تاریخ روابط ایران و ممالک متحده امریکا.تهران:طهوری.
زرگر، علی اصغر(1386).تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در دوره رضاشاه.، بی نا، 1386.
سفری، محمدعلی(1371). قلم و سیاست از استعفای رضاشاه تا سقوط مصدق. تهران:نامک.
شوادران، بنجامین(1352).، خاورمیانه و نفت قدرتهای بزرگ( عبدالحسین شریفیان،مترجم).تهران: فرانکلین.
شیخ الاسلامی، جواد(1368). اسناد محرمانه وزارت خارجه بریتانیا درباره قرارداد1919.تهران: بهمن.
طیرانی، بهروز(1379).روز شمار روابط ایران و امریکا.تهران:انتشارات وزارت خارجه.
فیروز، نصرت الدوله(1381) نصرت الدوله و میلسپو(ناصرالدین پروین و محمدرسول دریاگشت،کوششگران).تهران:اساطیر.
عامری، سلطان محمد(1330). تاریخ کشورهای متحده امریکا.تهران:تابان.
عِلم، مصطفی(1371). نفت، قدرت و اصول، ملی شدن نفت ایران و پیامدهای آن(غلامحسین صالحیار،مترجم).تهران: انتشارات اطلاعات.
عین السلطنه سالور(1378).روزنامه خاطرات(ایرج افشار و مسعود سالور،کوششگران).تهران: اساطیر.
فاتح، مصطفی(1358). پنجاه سال نفت ایران. تهران:پیام.
کاتوزیان، محمد علی(همایون)(1372). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان پهلوی( محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی،مترجمان).تهران:نشر مرکز.
کرمانی، کوهی(1329). ازشهریور 1320 تا فاجعه آذربایجان و زنجان.بی نا: انتشارات مظاهری.
کیان فر، مهدی(1328). سیاست امریکا در ایران.تهران:علمی فرهنگی.
مذاکرات مجلس شورای ملی دوره چهاردهم.
مذاکرات مجلس شورای ملی دوره چهارم.
مذاکرات مجلس شورای ملی دوره سیزدهم.
مستوفی، عبدالله(1378).، شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی دوره قاجار از کابینه قرارداد وثوق الدوله تا آخر مجلس موسسان(چ4).تهران: زوار.
مکی، حسین(1374).تاریخ بیست ساله ایران(چ5).تهران: علمی.
موجانی، سیدعلی(1382) گزیده اسناد روابط ایران و امریکا (1851-1925م) .تهران:انتشارات وزارت خارجه.
میرزا صالح، غلامحسین(1384). توسعه سیاسی ایران در ورطه سیاست بین الملل. تهران: مازیار.
میلسپو، آرتور(1356).ماموریت امریکا در ایران(حسین ابوترابیان،مترجم).تهران: پیام.
هروی بصیرالدوله، رضا(1372). دو سال روابط محرمانه احمدشاه با سفارت شوروری( مجید تفرشی،کوششگر).تهران:نشر تاریخ.
یسلسون، آبراهام(1383). تاریخ روابط سیاسی ایران و امریکا (1300-1340 هـ .ق)(محمدباقرزاده،مترجم).(چ2). تهران:امیرکبیر.
یونا، الکساندر؛ آلن، نانز(1378).تاریخ مستند روابط دو جانبه ایران و ایالات متحده امریکا( سعیده لطفیان و احمد صادقی،مترجمان).تهران: قومس.
 
 
 
Agwani, M. S.(1978). Politics in the Gulf. VIRAS: Publishing, JawaharlalNehruUniversity.
Frey, Richard and Lewisn. Thomas(1971). The unites states and Turkey and Iran. Bythe president and fllows Harvard college.
Hamilton Lytle, Mark(1987). the Origins of the Iranian –American Alliance, 1941-1953. Holmes and Meier, Publishers.
Millspaugh, Arturc(1946). Americans in Persia.Washington, D. C: The Brookings. Insttution.
Perkins, Dexter(1954). The American Approach to foreign policy, Harvard: HarvardUniversity, press.
Spanier, Tohn(1954). American Foreign policy since World War II, Prints in the united states of Americas