شناخت و بررسی ملفوفه‌فرمان در دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه اصفهان

2 استاد تاریخ دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف: هدف اصلی این نوشتار، شناخت و تحلیل یکی از اسناد سلطانیات عصر قاجاری، یعنی ملفوفه ­فرمان و تبیین اهمیت تاریخی چنین اسنادی در پژوهش‌های سیاسی، اجتماعی، ملکی، و حقوقی ایران دورة قاجار است.
روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، با روش توصیفی‌تحلیلی- تاریخی باتکیه بر اسناد پایگاه‌های آرشیوی و متون اصلی انجام گرفته است.
یافته‌ها و نتایج پژوهش: بنابراین، یکی از منابع و سرچشمه‌های مهم که از متن و محتوای آن می‌توان  داده‌های با‌ارزشی از تاریخ اجتماعی و سیاسی و حقوقی را بازیابی کرد، ملفوفه­ فرمان و دستخط‌ها هستند که بخشی از مهم‌ترین این اسنادند و  منعکس کننده اوضاع سیاسی، ملکی، حقوقی، و قضایی عصر قاجارهستند. باوجود این، می‌توان مشخص ساخت که استخراج از اطلاعات چنین اسنادی آن، چنان باارزش است که استفاده از آن برای محققان تاریخ اجتماعی گریزناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Malfoofeh-Farman in the Ghajarid era

نویسندگان [English]

  • Alireza Niknejad 1
  • Morteza Nouraei 2
  • Morteza Dehqannejad 3
1
2
3
چکیده [English]

Malfoofeh-Farman [Enveloped Decree] is one kind of royal documents of the Ghajarid era. It could be utilized for the purpose of political, social, real estate, and legal historical research.
Method/Reserch design: Documents held in Iranian archival databases are studied.
Findings: Malfoofeh-Farmanّs reflect political, real estate, legal, and jurisprudential matters during Ghajarid era. Extracting data from such records helps social history research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • document
  • Malfoofeh-Farman
  • Farman
  • Qajar
اسناد:
مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایرن(متما)؛ دستخط احمد شاه به وزارت مالیه و وزارت پست و تلگراف، بی تا، 6381 .
- ---------------------------؛ ملفوفه­فرمان ناصرالدین­شاه به عضدالملک، 1290 ه. ق، 8130.
- -------------------------- ؛ دستخط محمد­علی­شاه به امین السلطان، 1325 ه. ق، 6855.
- ------------------------- ؛ دستخط احمد­شاه به مشیرالدوله، بی تا، 6381.
- -------------------------؛ دستخط احمد­شاه به عموم وزراء، بی تا، 6717.
- ------------------------ ؛ فرمان محمدشاه به یعقوبعلی­خان، 1260 ه. ق، 6373.
------------------------- ؛ فرمان محمد شاه به محمود خان، 1255 ه. ق، 6012.
- ----------------------- ؛ظهر فرمان محمد شاه، بی تا، 7132.
اسناد مرکز نسخ خطی سازمان اسنادو کتابخانۀ ملی ایران؛ ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به مظفرالدین میرزا، 1311 ه. ق، 87 .
 ------------------------------------------- ؛ ملفوفه فرمان محمد شاه به گرگین خان، 1263 ه. ق، 228.
- -----------------------------------------  ؛ فرمان احمد شاه، 1333 ه. ق، 129.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران(ساکما)؛ دستخط ناصرالدین شاه به علاء الدوله، بی تا، 12814- 296.
- --------------------------  ؛ ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به میرزا عبداله مستوفی، 1279 ه. ق، 454- 296.
- --------------------------- ؛ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به آذربایجان، بی تا، 22883- 240.
- -------------------------- ؛ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به مظفرالدین میرزای ولیعهد، 1288 ه. ق، 144- 31- 7.
- --------------------------- ؛ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به محمد قاسم خان، 1279 ه. ق،  18912- 296.
- -------------------------- ؛ملفوفه فرمان ناصرالدین شاه به عموم حکام و مردم مازندران، بی تا، 5572، 296.
- ---------------------------- ؛ ملفوفه فرمان محمد شاه به خانلر میرزا، 1263 ه. ق، 1359- 296.
- --------------------------- ؛ملفوفه فرمان محمد شاه به عموم حکام و عمال، 1264 ه. ق، 6945- 296.
- ---------------------------- ؛ دستخط احمد شاه ، بی تا، 2247- 296.
- ---------------------------- ؛ ملفوفه فرمان ولیعهد، 1324 ه. ق، 16194- 240
- ---------------------------- ؛ فرمان احمد شاه به وراث ابراهیم خان بنا،1328 ه. ق، 21441- 240.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی(ساکماق)؛ ملفوفه فرمان محمدشاه به آصف­الدوله، 1255 ه. ق،1181900021.
-------------------------------------------------- ؛ملفوفه فرمان محمدشاه به عموم حکام، 1251 ه. ق، 1181900019.
- -------------------------------------------------؛دستخط احمدشاه به مرتضی قلیخان متولی، 1336 ه. ق، 1181900031.
- -------------------------------------------------؛دستخط احمدشاه به مرتضی قلیخان متولی -----------------------، 1343 ه. ق، 1181900032.
- ---------------------------------------------------؛ملفوفه فرمان مظفرالدین شاه به محمد تقی میرزا رکن الدوله، 1315 ه. ق، 2600.
مرکزاسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه(متما)؛ دستخط احمد شاه به خانم کاندراتیف، 1339 ه. ق، 1- 58- 1339.
- آرشیو اسناد کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، 10362 الی 10372
آرشیو اسناد خانوادگی امین الضرب؛ بدون شماره.
کتاب:
آملی، شمس­الدین محمد(1389).نفائس الفنون فی عرایس العیون(3ج).(چ3).( ابوالحسن شعرانی، مصحح). تهران:اسلامیه.
استرآبادی، میرزا مهدی خان(1383). گزیده منشآت(نصرالله بیات،کوششگر).تهران: وزارت امور خارجه.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن(1367). تاریخ منتظم ناصری(ج3).(محمد اسماعیل رضوانی،مصحح).تهران: دنیای کتاب.
افضل­الملک، غلامحسین‌خان(1361).افضل­التواریخ(ج5). تهران: نشر تاریخ ایران.
امین­الدوله، علی خان(1341). خاطرات سیاسی امین­الدوله(حافظ فرمانفرمائیان،کوششگر).تهران: امیرکبیر.
خاوری شیرازی، فضل­الله ( 1380 ). تاریخ ذوالقرنین(2ج).(ناصر افشار فر،مصحح).تهران: فرهنگ و ارشاد، تهران.
دهخدا، علی اکبر ( 1377 ). لغت نامه دهخدا(ج9). تهران: دانشگاه تهران
سالور، قهرمان میرزا(1374). روزنامه خاطرات عین السلطنه(ج1).(مسعود سالور و ایرج افشار،کوششگران). تهران: اساطیر.
فروغ اصفهانی، محمد مهدی( 1378). فروغستان(ایرج افشار،کوششگر).تهران: میراث مکتوب.
فراهانی، میرزا ابوالقاسم(1373 ). منشآت(چ2)(سید بدرالدین یغمائی،کوششگر).تهران: شرق.
نفیسی ناظم الاطباء، علی اکبر(1343 ). فرهنگ نفیسی(ج5). تهران:خیام.
مستوفی، عبدالله ( 1386). شرح زندگانی من(3ج).تهران: هرمس.
قائم مقامی، جهانگیر(1350 ). مقدمه ای بر شناخت اسناد تاریخی. تهران:، انجمن آثار ملی.
میرزا سمیعا ( 1368 ). تذکرة الملوک(چ2).(محمد دبیر سیاقی،کوششگر). تهران: امیرکبیر.
مینورسکی( 1368 ). سازمان اداری حکومت صفوی(چ2). تهران: امیرکبیر.
گروسی، امیر نظام ( 1385 ). منشات( محمدی برنجه،کوششگر). تهران: سیب سبز.
شهشهانی، عبدالوهاب؛ بحر الجواهر فی علم الدفاتر( نسخة خطی)، کتابخانة ملی ایران، ش 1893- 6.
شیبانی، محمد کاظم؛ قوانین السیاق، نسخة خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، 1255ه.ق، ش 101-ب.