بررسی ساختار محتوایی اجاره‌نامه‌های دورۀ قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد اسناد و مدارک آرشیوی دانشگاه تهران

چکیده

هدف: ، اجاره­ نامه­ ها ازجمله  اسناد شرعی، قضایی، مالی، خصوصی، و حکومتی هستند که می­توانند در نگارش تاریخ اجتماعی و اقتصادی به کار آیند. هدف این پژوهش شناساندن ارزش اجاره­ نامه ­ها  برای پژوهش­ های تاریخی و توصیف ساختار آنها  برای کمک به فهرستنویسی صحیح در آرشیوها است.
روش/ رویکرد: 250 اجاره­نامه از آرشیوهای اسناد تاریخی بررسی شده است.
یافته­ ها و نتایج: اجاره ­نامه ­ها دارای عناصر اصلی و فرعی هستند؛ ارکان اصلی براساس فقه اسلامی نگارش یافته و ساختار ثابت دارند.عناصر فرعی متأثر از عرف جامعه اضافه ­شده ­اند. مانند دیگر عقود، دستورنامه ها برای نگارش اجاره ­نامه­ ها، وجود داشته است و محرران آنها را به کار  می­گرفتند. اجاره­ نامه­ ها اطلاعات ارزشمند نسب­ شناختی ، جغرافیایی تاریخی، فقهی، سند شناختی و مانند آن را به دست می دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Content structure of Lease Contracts of the Qajarid period

نویسندگان [English]

  • Amin Mohammadi 1
  • Marziyeh Samareh-hosseini 2
چکیده [English]

Purpose: Lease contracts are among legal, financial, private, and state documents. Te can be utilized in writing social an economic history. This research aims to introduce the value of such documents for historical research. This paper describes their structure to facilitate better description in archives.
Method/Research Design: 250 leases held in the hotorical archives are examined.
Findings and Results: Leases contain principal as well as secondary elements. Principal elements are written based on Sharia' with fixed structure. Secondary elements reflect community traditions.  Like other contracts, there were instructions which scribers employed in preparing leases. Leases contain valuable such as genealogical, geographical, historical, legal.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical documents
  • leases
  • Qajarids
کتاب
باقری، احمد (1384).  فقه مدنی(عقود تملیکی)، تهران: سمت.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1374) . تاریخ بیهقی، (خلیل خطیب رهبر، مصحح)، تهران: انتشارت مهتاب.
رضایی، امید (1390). درآمدی بر اسناد شرعیدوره­ی قاجار، تهران: پژوهشگاه علوم­ انسانی و مطالعات فرهنگی.
شیخ­الحکمایی، عمادالدین (1388). اسناد معماری ایران، تهران: دانشنامه­ی تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین.
صفی نژاد، جواد (1387). کوششی در آموزش خط سیاق، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران.
فروغ اصفهانی، محمد مهدی (1378). فروغستان، (ایرج افشار، مصحح)، تهران: میراث مکتوب.
قائم­مقامی، جهانگیر (1350). مقدمه­ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: انجمن آثار ملی.
محقق حلی(1346).  ترجمۀ فارسی شرایع­الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مستوفی، عبدالله (1384). شرح زندگانی من(تاریخ اجتماعى دوران قاجار )، ج1، تهران: انتشارات زوار.
نبئی، ابوالفضل (1365). تقویم و تقویم نگاری در تاریخ، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
نسخه­های خطی
احسن­المراسلات، بی­نام، 1329قمری، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، نسخۀ خطی شمارۀ 226429.
دفتر معاملات، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ثبت 90731
مقالات
رضایی، امید، «مقاطعه­نامه­ای برای قلمزنی سنگ چاپ»، نامۀ بهارستان، (زمستان 1384-1385)، دفتر 11-12، صص 297- 299.
سیدحسن امین، «ایرانشناسی القاب، بازتاب طبقاتی و فرهنگی در نامگذاری­ها»، مجلۀ حافظ، (1385)، ش 29، ص 8.
گرونکه، مونیکا، «نگارش اسناد خصوصی در جهان اسلام در سده­های میانه»، میراث جاوید، سال شانزدهم، ش 62، 1387، صص 85 ـ 74.
محمدعلی اختری، «کتاب­شناسی قباله­های تاریخی»، مجلۀ کانون، (سال چهل و دوم، دی و بهمن 1377)، شمارۀ 10، ص 103.
ناموس خواری، محمد بن علی، «حدایق الوثایق»، به کوشش مصطفی گوهری فخرآباد و حمیدرضا ثنایی، نامه بهارستان، (سال دهم 1388)، دفتر پانزدهم، صص 106 ـ 67.
نوایی، عبدالحسین، «فرهنگ القاب»، مجلۀ آینۀ میراث، (1384)، ش 30 و 31.
Christoph, Werner,) 2003(,  formal aspects of Qajar deeds of sale in Persian Documents, edite by Kondonoboki, routledgecurzon.
اسناد
اسناد کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
اسناد کتابخانه و سازمان اسناد ملی ایران
اسناد سازمان اسناد مدیریت شمالغرب(تبریز)
اسناد خاندان مظهرالاسلام
اسناد کتابخانه ملی ملک
اسناد کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران