تحلیل محتوای کیفیِ اغراض زنان واقف در ایران (موردمطالعه شهر اصفهان در دورۀ صفوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام گروه ایرانشناسی و تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه ایرانشناسی و تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد گروه ایرانشناسی و تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 دکتری دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.30484/ganj.2023.3078

چکیده

چکیده
دورۀ حکومت صفوی ازنظر ایجاد موقوفات، درمیان ادوار تاریخی ایران برجسته‌تر است. تشکیل این حکومت برپایۀ مذهب تشیع باعث شد که سنت حسنۀ وقف رشد چشمگیری پیدا کند. وقفِ بخش زیادی از اموال و املاک خاصه توسط شاه‌عباس اول، انگیزۀ وقف بین درباریان و زنان آن عصر را تقویت کرد. زنان باوجود محدودیت‌ها و مشکلات اجتماعی، به‌عنوان کنشگرانی فعال در امور خیریه و وقف نقش بارزی داشتند.
هدف: این مقاله به تحلیل محتوای کیفی اغراض واقفان زن در شهر اصفهان در عصر صفوی پرداخته‌است.
روش/ رویکرد پژوهش: در فرایند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها 8 تم «شرعی‌سازی سیاست»، «ماندگاری در اموال»، «آینده‌نگری از تجزیۀ اموال»، «سامان‌دهی حفاظت ملکی»، «نمایش شیعی‌گری»، «عقبی‌اندیشی»، «کنش فرادستی در رفع نیازهای دیگری»، «واگشتی به ساختار اجتماع» بازنمایی شد.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که غرض اصلی از وقف، ماهیت اقتصادی دارد؛ درواقع توجه به حیات اخروی و حتی توجه به نیازهای جامعه نسبت به تلاش زنان واقف برای حفظ اموال از گزند تصرف و تجزیۀ اموال پس‌از خود، سهمی ناچیز است؛ ازاین‌رو بخش غالب محتوای وقف‌نامه‌ها حاکی از برنامه‌ریزی و سامان‌دهی برای حفاظت از اموال و دارایی‌های وقفی در نسل و نزدیکان خود است. هم‌چنین زنان واقف این عصر، هرچند نقش فرودستی خود را با مشارکت در فعالیت‌های عام‌المنفعه و خیر به کنشی فرادستانه تثبیت کردند، ولی برای زنان پس‌از خود، سهمی از کنشگری و حضور اجتماعی قائل نشدند و حق تولیت موقوفات را با اولویت فرزند پسر در نسل خود حفظ کردند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Qualitative content analysis of the goals of women in knowledge in Iran (case study of Isfahan city in the Safavid period)

نویسندگان [English]

  • SayyedMostafa Tabatabaey 1
  • AliAkbar Abasi 2
  • MohammadAli Cholongar 3
  • Zahra Abyar 4
1 PhD Student of History, Faculty of Literature and Humanities, , University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
4 PhD in Religious studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Abstract
The period of Safavid rule is more prominent among the historical periods of Iran in terms of creation of endowments. The formation of this government based on the Shia religion made the tradition of good endowment grow significantly. The endowment of a large part of properties and properties, especially by Shah Abbas I, strengthened the motivation for endowment among the courtiers and women of that era. Despite the restrictions and social problems, women played a significant role as active activists in charity and endowment affairs.
 Purpose: This article has analyzed the qualitative content of the goals of women waqifs in the city of Isfahan in the Safavid era.
Method and Research Design: In the process of data analysis, there are 8 themes: "legalization of politics", "permanence in property", "futuristic view of property division", "property protection organization", "display of Shiism", "backward thinking", "transcendent action in meeting the needs of others", It was represented to the structure of society.
Findings and conclusion: The results showed that the main purpose of endowment is economic; In fact, paying attention to the afterlife and even paying attention to the needs of the society is an insignificant contribution to the effort of knowledgeable women to protect their property from the evil of possession and division of their property; Therefore, the majority of the content of waqf names indicates planning and organization for the protection of waqf properties and assets in their generation and relatives. Also, the knowledgeable women of this era, although they established their subordinate role by participating in public benefit and charity activities, they did not give a share of activism and social presence to the women after them, and they gave the right to inherit endowments with the priority of male children in their generation. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • qualitative content analysis
  • Women
  • endowment
  • Safavid era
  • intentions
  • Esfahan

مراجع

 
منابع
کتاب
امامی، حسن. (1368). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1362). سیاست و اقتصادِ عصر صفوی. تهران: صفی‌شاه.
حسینی اشکوری، سیدصادق. (1378). اسناد موقوفات اصفهان. (چ1). (اداره‌کل اوقاف و امور خیریۀ استان اصفهان، ناظر). قم: مجمع ذخائر اسلامی.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم. (1352). آثار ملی اصفهان. تهران: انجمن آثار ملی.
ریاحی، محمدحسین. (1375). مشاهیر زنان اصفهان. اصفهان: اداره‌کل ارشاد اسلامی.
سلیمی‌فر، مصطفی. (1370). نگاهی به وقف و آثار اقتصادی – اجتماعی آن. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
شاردن، جان. (1374). سفرنامۀ شاردن. (اقبال یغمایی، مترجم). تهران: توس.
صفت‌گل، منصور. (1381). ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران صفوی. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
فیگوئرا، دن گارسیا د سیلوا. (1363). سفرنامۀ دن گارسیا. (غلام‌رضا سمیعی، مترجم). تهران: نو.
قاسمی‌زادۀ راوری، محمد. (1396). نگاهی نو به آثار اجتماعی وقف. تهران: شرکت چاپ و انتشارات وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه.
کریپندورف، کلوس. (1378). تحلیل محتوا: مبانی روش‌شناسی. (هوشنگ نایبی، مترجم). تهران: نی.
منشی، اسکندربیگ. (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی. (ایرج افشار، ناظر). تهران: امیرکبیر؛ مجلۀ تحقیقاتی فرهنگ ایران‌زمین، شمارۀ 15.
مقاله
احمدی، نزهت. (1376). «وقف‌نامه‌های بانوان در دورۀ صفوی». نشریۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 3 و 4.
احمدی، نزهت. (1380). «زنان واقف در پایتخت صفوی». در: مجموعه‌مقالات همایش اصفهان و صفوی. (ج1).
احمدی، نزهت. (1388). «نجات فرزند انگیزه‌ای برای وقف (تحلیلی بر وقف‌نامۀ مادر شاه‌سلیمان)». چاپ‌شده در کتاب: زن در تاریخ اسلام: مجموعه‌مقالات سمینار بین‌المللی زن در تاریخ اسلام (از قرن هفتم تا سیزدهم هجری).
ارجح، اکرم. (1391). «موقوفات زنان در دورۀ صفوی و عثمانی». تاریخ روابط خارجی، شمارۀ 52 و 53، صص 1-12.
ایمان، محمدتقی، نوشادی، محمودرضا. (1390). «تحلیل محتوای کیفی». پژوهش، سال سوم، شمارۀ دوم، صص 15-44.
حیدریان، زهرا. (1388). «زنان واقف در عصر صفوی». وقف میراث جاویدان، سال 17، شمارۀ 66، صص 48-59.
خسروی، محمدعلی. (1374). «ن و القلم: موقوفات زنان در ایران». نشریۀ وقف میراث جاویدان، سال 3، شمارۀ 10، صص 4-7.
ریاحی، محمدحسین. (1389). «موقوفات ماندگار بانوان از اصفهان عصر صفوی». نشریۀ وقف میراث جاویدان، شمارۀ 71، صص 143-168.
زرین‌باف شهر، فریبا. (1384). «فعالیت‌های اقتصادی زنان صفوی در زیارتگاه شهر اردبیل». (محمد مروار، مترجم). نامۀ تاریخ‌پژوهان، سال اول، شمارۀ 3.
شاطری، مفید، آرزومندان، راضیه. (1391). «بررسی روند تغییرات نقش و جایگاه موقوفات زنان از دورۀ صفوی تا عصر حاضر (مطالعۀ موردی شهرستان‌های بیرجند، درمیان، سربیشه)». زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 4، شمارۀ 1، صص 5-23.
مهریزی، مهدی. (1389). «درآمدی بر موقوفات زنان». وقف میراث جاویدان، شمارۀ 69، صص 27-48.
 
Latin Resources
Andreoni, James. (1989). “Giving with impure altruism: applications to charity and Ricardian equivalence”. The Journal of Political Economy, Vol. 97, No. 6, pp 1447-1458.
Andreoni, James. (1990). “Impure altruism and donations to public goods: a theory of warm-glow giving”. Economic Journal, Vol. 100, No. 401, pp 464-477.
Andreoni, James; Bernheim, B. Douglas. (2009). “Social image and the 50–50 norm: a theoretical and experimental analysis of audience effects”. Econometrica, Vol. 77, No. 5, pp 1607-1636.
Becker, Gary S. (1974). “A theory of social interactions”. Journal of Political Economy, Vol. 82, No. 6, pp 1063-1093.
Becker, Gary S. (1976). The Economic Approach to Human Behavior. The University of Chicago Press, Chicago.
Chapra, M. Umer. (1999). “Islam and economic development: a discussion within the framework of Ibn Khaldun’s philosophy of history”. Proceedings of the Second Harvard University Forum on Islamic Finance: Islamic Finance into the 21st Century Cambridge, Massachusetts. Center for Middle Eastern Studies, Harvard University. 1999. pp 23-30.
Crumpler, Heidi; Grossman, Philip J. (2008). “An experimental test of warm glow giving”. Journal of Public Economics, Vol. 92, No. 5-6, pp 1011-1021.
DellaVigna, Stefano; List, John A; Malmendier, Ulrike. (2009). “Testing for altruism and social pressure in charitable giving”. NBER Working Paper No. 15629, available at: www.nber.org/papers/w15629.pdf (accessed 21 March 2017).
Harbaugh, William. T. (1998), “What do donations buy? A model of philanthropy based on prestige and warm glow”. Journal of Public Economics, Vol. 67, No. 2, pp 269-284.
Heidari, Parisa. (2022). “The role of women in the development of endowment in Islamic lands – A case study: women acquaintances in Safavid and Ottoman rule”. Conference: DHS: Hidden Histories: Gender in Design seminarAt: London.
Kondracki, Nancy L; Wellman, Nancy S. (2002). “Content analysis: Review of methods and their applications in nutrition education”. Journal of Nutrition Education and Behavior, Volume 34, Issue 4, pp 224-230.
Mayr, Ulrich; Harbaugh, William T; Tankersley, Dharol. (2009). “Neuroeconomics of charitable giving and philanthropy”. In: (Glimcher, Paul W. and Fehr, Ernst. (Eds)), Neuroeconomics: Decision Making and the Brain. Academic Press, London, pp 303-320.
Mirakhor, Abbas; Askari, Hossein. (2010). Islam and the Path to Human and Economic Development. Palgrave Macmillan, New York, NY.
Poole, M. Scott; Folger, Joseph P. (1981). “Modes of observation and the validation of interaction analysis schemes”. Small Group Behavior. vol 12, Issue 4, pp 477-493
Sadeq, A. (1987). “Economic development in Islam”. IIUM Journal of Economis and Management, Vol. 1 No. 1, pp 35-45.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 20 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار