تأملی در پیوند منصب «تُواچی» و «جارچی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش ارزیابی دیدگاهی است که «تواچی» به‌عنوان یکی از مناصب متداول و صاحب‌نفوذ در تشکیلات نظامی تیموریان از دورۀ صفویه به منصب دیگری به‌نام «جارچی» تحول پیدا کرده‌است و ازآنجاکه این مدعا مناقشه‌برانگیز است، پژوهش حاضر به بررسی مدعای مذکور و سنجش آن با منابع تاریخی می‌پردازد.
روش/ رویکرد: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده‌است و عمدتاً با رویکردی انتقادی به طرح دیدگاه پژوهش‌گران و بررسی دقیق متون می‌پردازد.
یافته‌ها/ نتیجه‌گیری: دستاورد پژوهش حاضر نشان می‌دهد که به‌غیراز وظیفه‌ای که جارچی درزمینۀ رساندن پیام و فرمان‌های صادرشده -به‌ویژه درصحنۀ نبرد- انجام می‌داده‌است، میان این منصب با منصب تواچی مناسبتی تاریخی دیده نمی‌شود و نمی‌توان مدعای یادشده دربارۀ یکسانی معنای این دو منصب و وظایف آن‌ها را ثابت کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Rethinking the concepts of “Towachi” and “Jarchi(Town Crier)”

نویسنده [English]

  • Yazdan Farrokhi
Associate Professor, Department of History, Payame Noor University, Tehran, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: The purpose of this research is to evaluate the viewpoint that considers the term "Towachi" as a common and influential position in the Timurid Military Organization and was replaced by another position called "Jarchi(town crier)" in the Safavid Empire. Towachi used to have duties such as organizing the army and monitoring its quantity and quality. Based on mentioned viewpoint, it can be inferred that the position of "Jarchi" used to have the same duties after the omission of "Towachi". However, this claim is very vague and controversial considering historical texts.
Method and Research Design: Historical texts were critically studied and analyzed in a descriptive and analytical way.
Findings and Conclusion: Findings show that apart from Jarchiʼs duty such as delivering message and orders, especially in the battle, there is no historical relationship between Jarchi and Towachi. Threrfore, the mentioned claim about the exact concept of the two positions and their duties cannot be confirmed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Towachi
  • Jarchi(Town Crier)
  • Military Organization
  • Chapar
  • Timurid Empire
  • The Safavid Empire
منابع
استرآبادی، میرزامهدی‌خان. (1377). جهانگشای نادری. (عبدالله انوار، مصحح). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
استرآبادی، میرزامهدی‌خان. (1384). فرهنگ ترکی به فارسی سنگلاخ از سدۀ دوازدهم هجری. (روشن خیاوی، کوشش‌گر). تهران: مرکز.
استرآبادی، میرزامهدی‌خان. (1394). فرهنگ ترکی به فارسی سنگلاخ (در مشکلات لغات آثار ترکی امیرعلی‌شیر نوایی). (ج1). (حسین محمدزادۀ صدیق، مصحح). تبریز: اختر.
اقبال آشتیانی، عباس. (1380). تاریخ ایران از آغاز تا انقراض قاجاریه. تهران: خیام.
انوری، حسن. (1382). فرهنگ بزرگ سخن. (ج3). تهران: سخن.
جوینی، عطاملک. (1385). تاریخ جهانگشای جوینی. (محمد قزوینی، مصحح). تهران: میراث مکتوب.
حاج‌سیدجوادی، سیدکمال. (1380). حاشیه بر زُبدةالتّواریخ. (ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حافظ ابرو، عبدالله‌بن‌لطف‌الله. (1380). زُبدةالتّواریخ. (ج1). (سیدکمال حاج‌سیدجوادی، مصحح). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین. (1352). وقایع السنین و الاعوام. (محمدباقر بهبودی، مصحح). تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
خنجی، فضل‌الله‌بن‌روزبهان. (1382). عالم‌آرای امینی. (محمداکبر عشیق، مصحح). تهران: میراث مکتوب.
خوسفی، محمدبن‌حسام. (1366). دیوان محمد بن حسام خوسفی. (احمد احمدی بیرجندی و محمدتقی سالک، مصححان). مشهد: سازمان حج و اوقاف و امور خیریه.
دولت‌آبادی، عزیز. (1386). فرهنگ واژه‌های ترکی و مغولی در متون فارسی. تبریز: دانشگاه تبریز.
دهخدا، علی‌اکبر. (1375). لغت‌نامۀ فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
رهربرن، کلاوس میشل. (1349). نظام ایالات در دورۀ صفویه. (کیکاووس جهانداری، مترجم). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق. (1383). مطلع سَعدَیْن و مجمع بَحرَیْن. (ج3). (عبدالحسین نوایی، مصحح). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
شامی، نظام‌الدین. (1363). ظفرنامه: تاریخ فتوحات امیر تیمور گورکانی. (فلیکس تاور، مصحح؛ پناهی سمنانی، کوشش‌گر). تهران: بامداد.
شبانکاره‌ای، محمدبن‌علی. (1376). مجمع‌الأنساب. (میرهاشم محدث، مصحح). تهران: امیرکبیر.
شریک‌امین، شمیس. (1357). فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
صفا، ذبیح‌الله. (1378). تاریخ ادبیات در ایران. (ج4). تهران: فردوس.
صفت‌گل، منصور. (1385). پژوهشی دربارۀ مکتوبات تاریخی فارسی ایران و ماوراءالنهر. توکیو: مؤسسۀ مطالعات زبان‌ها و فرهنگ‌های آسیا و آفریقا.
عالم‌آرای شاه‌اسماعیل. (1384). (اصغر منتظر صاحب، مصحح). تهران: علمی-فرهنگی.
عشیق، محمداکبر. (1382). حاشیه بر کتاب تاریخ عالم‌آرای امینی. تهران: میراث مکتوب.
فخر مدبر (مبارک‌شاه)، محمدبن‌منصور. (1346). آداب حرب و شجاعه. (احمد سهیلی خوانساری، مصحح). تهران: اقبال.
فلور، ویلم. (1397). دیوان‌سالاری عصر صفوی. (حسن زندیه، مترجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قاشانی، ابوالقاسم عبدالله‌بن‌محمد. (1384). تاریخ اولجایتو. (مهین همبلی، مصحح). تهران: علمی-فرهنگی.
قاضی قمی، احمدبن‌شرف‌الدین. (1383). خلاصةالتواریخ. (ج1). (احسان اشراقی، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
میرزارفیعا، محمدرفیع. (1385). دستورالملوک. (محمداسماعیل مارچینکوفسکی، مصحح؛ علی کردآبادی، مترجم). تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
میرزاسمیعا، محمدسمیع. (1378). تذکرةالملوک. (محمد دبیرسیاقی، مصحح). تهران: امیرکبیر.
میرمحمدصادق، سعید؛ نوایی، عبدالحسین. (1387). حاشیه بر ظفرنامه. (ج2). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مینورسکی، ولادمیر. (1378). سازمان اداری حکومت صفوی. (مسعود رجب‌نیا، مترجم؛ محمد دبیرسیاقی، کوشش‌گر). تهران: امیرکبیر.
نخجوانی، محمدبن‌هندوشاه. (1395). دستورالکاتب فی تعیین‌المراتب. (ج2). (علی‌اکبر احمدی دارانی، مصحح). تهران: میراث مکتوب با همکاری دانشگاه اصفهان.
نصیری، محمدابراهیم‌بن‌زین‌العابدین. (1373). دستور شهریاران. (محمدنادر نصیری‌مقدم، کوشش‌گر). تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
نصیری، محمدرضا. (1383). حاشیه بر فتوحات شاهی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
نصیری، محمدرضا؛ نصیری، عبدالجمیل. (1392). فرهنگ نصیری: ترکی جغتایی، رومی، قزلباشی، روسی و قلماقی به فارسی. (حسن جوادی و ویلم فلور، مصححان). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
نصیری، میرزاعلی‌نقی. (1371). القاب و مواجب دورۀ سلاطین صفویه. (یوسف رحیم‌لو، مصحح). مشهد: دانشگاه فردوسی.
نظامی باخَرزی، عبدالواسع. (1371). مقامات جامی: گوشه‌هایی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی خراسان در عصر تیموریان. (نجیب مایل هروی، مصحح). تهران: نی.
نوایی، امیرعلی‌شیر. (1323). تذکرۀ مجالس‌النفائس. (علی‌اصغر حکمت، مصحح). تهران: بانک ملی ایران.
همدانی، رشیدالدین‌فضل‌الله. (1373). جامع‌التواریخ (تاریخ مبارک غازانی). (ج2). (محمد روشن و مصطفی موسوی، مصححان). تهران: البرز.
یزدی، شرف‌الدین. (1387). ظفرنامه. (ج1). (سیدسعید میرمحمدصادق و عبدالحسین نوایی، مصححان). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مقاله
زائری، قاسم؛ فاطمی، شمسی. (1393). «مطالعۀ نقش جارچی و تحولات آن در نظام روابط اجتماعی ایران». فصل‌نامۀ گنجینۀ اسناد، سال 24، دفتر سوم، پاییز، صص 44-61.
دوانی، جلال‌الدین. (1380). «عرض سپاه اوزون‌حسن». چاپ‌شده در کتاب: دفتر تاریخ: مجموعه‌اسناد و منابع تاریخی. (جلد 3). صص 77-133. (ایرج افشار، کوشش‌گر). تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
معصومی، محسن. (1393). «جارچی». چاپ‌شده در: دانش‌نامۀ جهان اسلام. (ج9). نسخۀ برخط به نشانی:
https://rch.ac.ir/article/Details?id=10181
موسوی، مصطفی. (1384). «واژگان ترکی و مغولیِ تاریخ جهانگشای جوینی». فصل‌نامۀ آینۀ میراث، سال سوم، شمارۀ پیاپی 30 و 31، پاییزوزمستان، صص 57-90.
Latin References
Book
Doerfer, Gerhard. (1963). Türkische und Mongolische Element Im Neupersischen. (Band I). Wiesbaden: Franz steiner Verlag.
Manz, Beatrice Forbes. (1989). The Rise and Rule of Tamerlane. Cambridge: Cambridge University Press.
Manz, Beatrice Forbes. (2007). Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Cambridge: Cambridge University Press.
Article
Bosworth, C. E. (1997). “Isti῾rād, ῾Arz”. In: Eencyclopaedia of Islam. pp 265-269. Leiden: Brill.
Jackson, Peter. (1991). “CHAGHATAYID DYNASTY”. In: Encyclopaedia Iranica. Vol. V, Fasc. 4, pp 343-346. Also available on:
https://www.iranicaonline.org/articles/chaghatayid-dynasty
Melville, Charles. (2008). “JĀRČI”. In: Encyclopaedia Iranica. Vol. XIV, Fasc. 6, pp 580-581. Also available on:
https://www.iranicaonline.org/articles/jarci
Minorsky, Vladimir. (1939). “A civil and military Review in Fars in 881/1476”. Bulletin of the school of oriental studies, Vol. 10, No 1, pp 141-178.