تحول ساختار و سازمان نیروی انتظامی ایران درعصر قاجار(1175 تا 1304 ه ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمین، خمین، ایران

2 استاد، گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه مدیریت راهبردی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران

چکیده

هدف: واکاوی و تحلیل تحول ساختار، سازمان و تجهیزات نیروی انتظامی در عصر قاجار.

روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای نوشته شده است.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: ساختارهای آموزش نظامی و انتظامی دورۀ قاجار پس از شکست در جنگ‌های ایران و روس به سمت مدرن شدن سوق پیدا کرد. نخبگانی چون عباس میرزا، امیرکبیر و میرزا حسین خان سپهسالار به این روند سرعت بیشتری بخشید. در این فضا توجه به نوسازی نهادهای انتظامی و توسعۀ آن نیز اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرد چرا که امنیت عمومی و حفظ و حراست از مال، جان و ناموس افراد به یکی از اولویت‌های نظام‌های سیاسی بدل شد؛ هر چند در اجرای آن کاستی‌های فراوان مشاهده گردید. تشکیل و تأسیس نظمیه و ژاندارمری و توجه بیش از پیش به آموزش های نوین انتظامی به تأسی از ساختارهای مدرن و غربیِ پلیس و توسط افسران سوئدی، روس و انگلیسی در ایران پایهگذاری شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Transformation in structure and organization of law enforcement in Iran during the Qajar era (1796 – 1925)

نویسندگان [English]

  • Ali Rashidian Zarrini 1
  • Fatemeh Janahmadi 2
  • ohammad Ghasri 3
1 PhD Student, Department of History, Islamic Azad University. Khomain Branch, Khomain, I. R. Iran
2 Professor, Department of History, Tarbiat Modarres University, Tehran. I. R. Iran
3 Associate Professor, Department of Strategic Management, Amin University of Police Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: To study and analyze the evolution of the structure, organization and equipment of the police force in the Qajar era.

Method and Research Design: This research was written with a historical and descriptive-analytical method using archival documents and library resources.

Findings and conclusions: The military and police training structures of the Qajar period moved towards modernization after the defeat in the Iran and Russia wars. Elites such as Abbas Mirza, AmirKabir and Mirza Hussain Khan sepehsalar accelerated this process. In this space, paying attention to the modernization of law enforcement institutions and its development also became extremely important because public security and the preservation and protection of people's property, life and honor became one of the priorities of political systems; however, many shortcomings were observed in its implementation. The formation and establishment of orderliness and gendarmerie and paying more attention to modern law enforcement training based on modern and western police structures and established by Swedish, Russian and English officers in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar period
  • discipline
  • gendarmerie
  • police forces
  • structure
  • organization
منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما):
0003-001679-2931؛ 002-006549-293؛ 003-0001179-290؛ 0081-003162-293؛ 0004-006990-293؛ 0020-002532-293؛ 005-005878-290؛ 0024-006549-293؛ 003-004962-290.
ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (اِستادوخ): کارتن 33، پروندۀ 23.
کتاب
احرار، احمد. (1352). توفان در ایران. تهران: نوین.
افتخارزاده، یحیی. (1377). نظمیۀ در دورۀ پهلوی. تهران: اشکان.
بروگش، هینریش. (1389). سفری به دربار سلطان صاحب‌قران. (مهندس حسین کردبچه، مترجم). تهران: اطلاعات.
تهرانی شفق، اکبر. (1388). نیروی انتظامی سه‌هزارسالۀ ایران. تهران: بوستان.
حکیمی، محمود. (1374). داستان‌هایی از عصر ناصرالدینشاه، چاپ هشتم، تهران انتشارات قلم.
دوبد، کلمنت اوگاستس. (بارن دوبد). (1388). سفرنامۀ لرستان و خوزستان. (محمدحسین آریا، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
راضی، منیره.(1381). پلیس جنوب ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سالور، سبکتکین. (1355). پلیس ایران. تهران: شهربانی کل کشور.
سیفی فمی تفرشی، مرتضی. (1362). نظم و نظمیه در دوران قاجاریه. تهران: یساولی (فرهنگ‌سرا).
شمیم، علی‌اصغر. (1379). ایران در دورۀ سلطنت قاجار. تهران: مدبر.
شوستر، مورگان. (1365). اختناق ایران. تهران: جاویدان.
ظل‌السلطان، مسعودمیرزا. (1362). تاریخ مسعودی. تهران: یساولی (فرهنگ‌سرا).
علی بابایی، غلام‌رضا. (1382). تاریخ ارتش ایران از هخامنشی تا عصر پهلوی. تهران: آشیان.
فلور، ویلم. (1366). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار. (ج1). (ابوالقاسم سری، مترجم). تهران: توس.
قائم‌مقامی، جهانگیر. (1355). تاریخ ژاندارمری ایران از قدیمی‌ترین ایام تا عصر حاضر. تهران: ژاندارمری کل کشور، ادارۀ روابط‌عمومی.
کرزن، جورج ناتانیل. (1373). ایران و قضیۀ ایران. (چ4). (غلام‌علی وحید مازندرانی، مترجم). تهران: علمی فرهنگی.
کرونین، استفانی. (1383). رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین. (مرتضی ثاقب‌فر، مترجم). تهران: جامی.
معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی. (ج2، ج3، ج4). (چ8). تهران: امیرکبیر.
ناظم‌الاسلام کرمانی، محمدبن‌علی. (1384). تاریخ بیداری ایرانیان. (چ7). (علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، کوشش‌گر). تهران: امیرکبیر.
نخجوان، محمد. (امیرموثق). (1354). تاریخ ارتش شاهنشاهی ایران. تهران: ارتش.
نوروزیِ فرسنگی، احمد. (1385). ارتش در تاریخ و انقلاب اسلامی. تهران: زهد.
ورهرام، غلام‌رضا. (1368). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر زند. تهران: معین.
یکرنگیان، میرحسین. (1384). سیری در تاریخ ارتش ایران: از آغاز تا پایان شهریور 1320. تهران: خجسته.
مقاله
اشراقی، احسان. (1368). «پلیس عهد ناصری». گنجینۀ اسناد، دفتر دوم.
پیری، محمد. (1394). «دگرگونی در ساختار نیروهای نظامی پس‌از مشروطه و زمینه‌گیری ارتش نوین ایران». فصل‌نامۀ علمی-ترویجی مطالعات تاریخ انتظامی، شمارۀ پنجم، تابستان 1394.
ثواقب، جهان‌بخش؛ هادی، معصومه. (1394). «بررسی تشکیلات انتظامی ایران و روند تغییرات آن در دورۀ قاجار». فصل‌نامۀ علمی-ترویجی مطالعات تاریخ انتظامی، شمارۀ چهارم، بهار 1394.
ثواقب، جهانبخش؛ معظمی گودرزی، سودابه. (1394). «اقدامات قاجارها در برقراری امنیت اجتماعی شهرها». پژوهش‌نامۀ تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال چهارم، شمارۀ دوم، (پیاپی 8)، پاییز و زمستان 1394.
خسروبیگی، هوشنگ. (1381). «مقدمه‌ای بر تشکیلات اداری و نظامی ایران در اوایل دورۀ قاجار (1364-1380ق)». نامۀ انجمن، ش6، تابستان.
کریمیان، علی.( 1395 ). نظمیه تهران در عصر ناصر ی(به ریاست کُنت دمونت فُورت)، فصلنامه آرشیو ملی. سال دوم. شماره اول. شماره 5. صص 58-72.
کیان‌فر، جمشید. (1389). «ساختار تشکیلات حکومتی شهر تهران در نظام سنتی». مجلۀ فرهنگ مردم، ش 35 و 36.