پیامدهای اجتماعی جنگ جهانی دوم در همدان (1320- 1325 ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

2 استادیارگروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

3 استادیار، گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

چکیده

هدف:اشغال همدان توسط نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم پیامدهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متعددی را برای این شهر به‌وجود آورد. پیامدهای اجتماعی این جنگ عبارت بودند از: بحران نان؛ شیوع بیماری؛ ورود مهاجران به شهر؛ مهاجرت از شهر و گسست اجتماعی؛ تبعید؛ بیگانه‌ستیزی؛ هم‌گرایی؛ و... .
روش/ رویکرد پژوهش: با روش تاریخی و با شیوۀ توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای نوشته شده است.

یافته‌ها و نتیجه گیری: تاثیرات و پیامدهای اجتماعی جنگ جهانی دوم بر همدان مستمر و بیشتر از دیگر پیامدهایی چون اقتصادی و فرهنگی بود. پیامدهایی چون تعدی، غارت و قحطی، افزایش فقر و نارضایتی و تبعید و زندانی ناشی از حوادث جنگ جهانی دوم منجر به بیگانه ستیزی و نارضایتی از عملکرد متفقین در بین مردم شهر و روستا گردید. این ویژگی‌های مثبت مختص شرایط دوران جنگ بود و به محض پایان جنگ این پیامدها نیز استمرار نیافت. کمبود نان و هیجان عمومی ناشی از آن در زمان جنگ پیامدی چند وجهی بود که تاثیرات آن طولانی و مخرب‌تر از دیگر پیامدهای اجتماعی بود. این قضیه با دخالت-های متعدد نیروهای متفقین، ملاکین و محتکرین، نانوایی‌ها و حکومت محلی به حادثه‌ای تاثیر گذار در زمان جنگ تبدیل گردید. تبعید و زندانی نمودن مردم مخالف حضور متفقین در همدان، سیاست غالب انگلیسی‌‌ها در همدان دوران جنگ بود. با این سیاست انگلیسی‌ها زمام شهر را در اختیار خود گرفتند. در زمان جنگ مهاجرت درونی به خصوص مهاجرت روستاییان به شهر پر رنگ‌تر از مهاجرت بیرونی بود اما با دور شدن از فضای جنگ روند مهاجرت بیرونی بر مهاجرت درونی غالب گردید که تاکنون نیز ادامه دارد. گسست اجتماعی دوران جنگ باعث ایجاد دگرگونی شدید در حوزۀ قومی، زبانی و ساختار اجتماعی منطقه شد. شکل‌گیری غارت، راهزنی و حتی دست درازی به اموال نیروهای متفقین برای به دست آوردن مواد غذایی، ایجاد هرج و مرج در شهر، دستبرد به دکاکین و منازل از مصادیق پیامد ناامنی بود که با گسترش آن، آرامش از منطقه رخت بربست و نارضایتی مردم در این زمان رو به افزایش نهاد..

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Social consequences of World War II in Hamedan (1941- 1946)

نویسندگان [English]

  • majid forootan 1
  • Kaivan Shafei 2
  • MohammadGhorban Kiani 2
  • Anvar Khalandi 3
1 Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
2 Assistant Professor, Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
3 4- Assistant Professor, Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

Purpose: The occupation of Hamedan by the allied forces in the Second World War caused numerous political, economic, social and cultural consequences for this city. Among these consequences of the war, its social effects in the field of bread crisis, migration and social disruption, disease outbreak, arrival of immigrants, xenophobia, convergence and exile were numerous and unwanted.

Method and Research Design: It is written with a historical method and descriptive analytical method using archival documents and library sources.

Findings and conclusions: The effects and social consequences of World War II on Hamedan were continuous and more than other consequences such as economic and cultural. Consequences such as aggression, looting and famine, increase in poverty and dissatisfaction and exile and imprisonment caused by the events of the Second World War led to xenophobia and dissatisfaction with the performance of the Allies among the people of the city and the countryside. These positive features were specific to the conditions of the war and as soon as the war ended, these consequences did not continue. The lack of bread and public excitement caused by it during the war was a multifaceted consequence whose effects were long and more destructive than other social consequences. This case turned into an influential incident during the war with the numerous interventions of the allied forces, owners and owners, bakeries and the local government. Deporting and imprisoning people against the presence of the Allies in Hamedan was the dominant policy of the British in Hamedan during the war. With this policy, the British took control of the city. During the war, internal migration, especially the migration of villagers to the city, was more colorful than external migration, but after moving away from the war, the process of external migration prevailed over internal migration, which is still ongoing. The social disruption during the war caused a drastic change in the ethnic, linguistic and social structure of the region. Looting, banditry, and even tampering with the property of the allied forces to obtain food, creating chaos in the city, tampering with shops and houses were examples of the consequences of insecurity, which, with its spread, calmed the region and displeasure. People are increasing at this time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hamedan
  • World War II
  • Allies
  • Social Consequences
منابع
اسناد
آرشیو دیجیتال کشور قطر (IOR/L/PS)، شماره‌سند: 0009/3685/12؛ 0010/3685/12؛ 0012/3685/12؛ 0023/3685/12؛ 0025/3685/12؛ 0058/385/12؛ 0090/3685/12؛ 0100/3685/12.
اسناد وزارت امور خارجه، شماره‌سند: 2/24/1321.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما)، شماره‌سند: 0100/000993/240؛ 0025/001612/240؛ 0008/054803/240؛ 0006/003308/290؛ 008/003308/290؛ 0007/003291/293؛ 0012/003291/293؛ 0014/003291/293؛ 0004/003292/293؛ 0005/003292/293؛ 0010/003292/293؛ 003/008362/290؛ 0005/008362/290.
کتاب
احمدی، محمودطاهر. (1374). اسناد روابط ایران و شوروی در دورۀ رضاشاه (1304-1318ش). تهران: اسناد ملی ایران.
اسکرین، کلارمونت. (1370). جنگ‌های جهانی در ایران. (حسین نجف‌آبادی فراهانی، مترجم). تهران: نوین.
اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم. (ج2). (1389). تهران: مرکز پژوهش و اسناد ریاست‌جمهوری.
اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم. (ج5). (1390). تهران: مرکز پژوهش و اسناد ریاست‌جمهوری.
اسنادی از مهاجرت داخلی در ایران. (1390). تهران: مرکز پژوهش و اسناد ریاست‌جمهوری.
الهی، حسین. (1380). احزاب و سازمان‌های سیاسی و عملکرد آن‌ها در خراسان 1320-1332. (طرح پژوهشی)، مشهد: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی.
الهی، همایون. (1365). اهمیت استراتژیکی ایران در جنگ جهانی دوم. تهران: نشر دانشگاهی.
بولارد، ریدر؛ اسکراین، کلارمونت. (1363). شترها باید بروند. (چ2). (حسین ابوترابیان، مترجم). تهران: نشر نو.
بیات، نصرالله. (1374). لهستان. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
تبرائیان، صفاءالدین. (1371). ایران در اشغال متفقین. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
ذوقی، ایرج. (1368). ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم. تهران: پاژنگ.
زرین‌کلک، بهناز. (1382). اسنادی از روابط ایران و انگلیس (1320-1325ش). تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران.
صادقی، مصطفی. (1384). خاطرات آیت‌الله احمد صابری همدانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عظیمی، فخرالدین. (1372). بحران دموکراسی در ایران 1320-1332. (عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی و بیژن نوذری، مترجمان). تهران: البرز.
قطبی، بهروز. (1389). گزیدۀ اسناد جنگ جهانی دوم در ایران. تهران: اطلاعات.
کاتوزیان، محمدعلی. (1379). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی. (حسن افشار، مترجم). تهران: مرکز.
مجد، محمدقلی. (1389). رضا شاه و بریتانیا براساس اسناد وزارت خارجۀ آمریکا. (مصطفی امیدی، مترجم). تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
مجد، محمدقلی. (1395). پل پیروزی، سرزمین قحطی: ایران در جنگ جهانی دوم (1320-1324). تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
مفتون همدانی. (1378). دیوان اشعار. همدان: مفتون.
مؤمن، ابوالفتح. (1386). انقلاب اسلامی در همدان. (ج1). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نجاتی، غلام‌رضا. (1378). مصدق؛ سال‌های مبارزه و مقاومت. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
مقاله
آبادیان، حسین. (1390). «آمریکا و اهمیت نظامی ایران در جنگ جهانی دوم». تاریخ روابط خارجی، شمارۀ 47.
احمدی، نعمت؛ صادقی، یونس. (1392). «جنگ جهانی دوم و حضور متفقین در ایران (با تأکید بر نقش انگلیس)». پژوهش‌نامۀ تاریخ، سال 8، شمارۀ 32.
بایرامی، سمانه. (1388). «آثار و پیامدهای اجتماعی اشغال ایران در شهریور 1320». فصل‌نامۀ مطالعات تاریخی، سال ششم، شمارۀ 27.
بهشتی‌سرشت، محسن؛ محمدپور، محمد؛ یوسفی، غلام‌رضا. (1392). «تبعات اجتماعی اسکان مهاجرین لهستانی در ایران طی جنگ جهانی دوم (برپایۀ اسناد)». گنجینۀ اسناد، شمارۀ 92.
سلیمانی، کریم؛ عزیزخواه، جمیله. (1391). «اقدامات میلسپو برای حل بحران نان سال‌های 1321-1323». مطالعات تاریخ فرهنگی (پژوهش‌نامۀ انجمن ایرانی تاریخ)، شمارۀ 12.
کریمی، علی‌رضا؛ کریمی سیدعلی. (1378). «لهستانی‌های مهاجر در ایران (1320-1323ش)». تاریخ معاصر ایران، شمارۀ 9.
نغزگوی کهن، مهرداد. (1387). «نگاهی به فرهنگ و زبان یهودیان همدان». فصل‌نامۀ فرهنگ مردم، شمارۀ 26 (ویژۀ همدان).
نقدی، اسدالله. (1374). «مهاجرت و حاشیه‌نشینی در ایران». فصل‌نامۀ جمعیت، شمارۀ 73-74.
روزنامه
اطلاعات
شمارۀ 4522، (1320)؛ شمارۀ 4763، (1320)؛ شمارۀ 4766، (1320)؛ شمارۀ 4819، (1321)؛ شمارۀ 4834، (1321)؛ شمارۀ 4931، (1321)؛ شمارۀ 4944، (1321)؛ شمارۀ 4986، (1321)؛ شمارۀ 5038، (1321)؛ شمارۀ 5152، (1322)؛ شمارۀ 5276، (1322)؛ شمارۀ 5313، (1322).
پارس: شمارۀ 103، (1322).
تاریخ شفاهی
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی مدیریت غرب کشور (ساکماهمدان). آرشیو تاریخ شفاهی: مصاحبه با غلام‌حسین زنگنه، 1379؛ مصاحبه با علی‌اصغر نژادیان، 1380.
مصاحبه با پرویز اذکایی، 1398. (مصاحبۀ شخصی).
سایت
ذوقی، ایرج. (5/10/1395). «سر ریدر بولارد سفیر انگلیس در تهران: ما موردتنفر ایرانی‌ها هستیم». برگرفته از:
سایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی: https://psri.ir/?id=4wf5end2