«رقم» و «ملفوفۀ رقم» در عصر قاجار

نیک نژاد, علیرضا; شریف زاده, اکبر

doi:10.30484/ganj.2021.2720

«رقم» و «ملفوفۀ رقم» در عصر قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری تاریخ، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

10.30484/ganj.2021.2720

چکیده

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، معرفی دو قسم از اسناد تاریخی دورۀ قاجار، یعنی «رقم» و «ملفوفۀ رقم» و تبیین اهمیت این دو در پژوهش‌های تاریخی عصر قاجار است.
روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و برمبنای داده‌های اسناد و متون و منابع کتاب‌خانه‌ای و آرشیوی انجام شده‌است. این داده‌ها به‌لحاظ ساختار و کارکرد و محتوا درجهت توصیف و تبیین و تحلیل «رقم» و «ملفوفۀ رقم» استفاده شده‌اند.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری:«رقم» نوعی از اسناد است کهدر ایالات و صرفاً توسط شاه‌زادگان حکمران و در چارچوب اداری-دیوانیِ ایالتی صادر می‌شده‌است.«ملفوفۀ رقم» نیزنوعیدیگراز رقماست که توسط شاه‌زادگان حکمران صادر می‌شده‌است و کارکردی خاص در عتاب‌وخطاب و سفارش‌ها و توصیه‌های گوناگون، و ارسال هدایا داشته و خارج از چارچوب قواعد دفتر و دیوان ایالتی صادر می‌شده وازنظر کارکرد با «رقم» تفاوت داشته‌است. با این توصیف، رقم و ملفوفۀ رقم از سرچشمه‌ها و منابع اصلی اسناد در ساختار اداری و سیاسی درنزد حکام بوده‌اندو شامل داده‌هایی مهمّ دربارۀاوضاع تاریخی ایالات در عصر قاجارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مطالعات آرشیوی

عنوان مقاله [English]

The Structure and Function of Ragham andMalfoofeh-Ragham in the Qajar era

نویسندگان [English]

Alireza Niknejad ¹
Akbar Sharifzadeh ²

¹ PhD of History, National Library and Archives of Iran, Tehran, I. R. Iran

² PhD of History, Islamic Azad University Science And Research Branch, Tehran, I. R. Iran, Iran

چکیده [English]

Purpose: This paper introduces two types of historical documents of the Qajarid period, namely "figure" and "composition of number" and explains the value of bothfor the study of the era.
Method and Research Design: Findings arebased on the examination of archival records supported by consulting library source.
Findings and Conclusions:Ragham[decree] was an official document issued in provinces only by the ruling prince to be exercised in his territory. Malfoofeh-Ragham[enfolded decree] was an unofficial Raghamissued by a prince or governor expressing their reproach or making recommendations, suggestions, or sending gifts. Raghams are sourcesof valuable information about administrative structure as well as politics ofQajarid era.

کلیدواژه‌ها [English]

Qajar
Official documents
decrees
enfolded decrees

مراجع

منابع

اسناد

آرشیو مجموعۀ اسناد بخش خطّی و معاونت اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما):

175؛ 179؛ 210؛ 211؛ 14991-240؛ 451-295؛ 3641-296؛ 11718-296؛ 18679-296؛ 193460-296.

آرشیو مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران(متما): 5819؛ 5822.

کتاب

آملی، شمس‌الدین محمّدبن‌محمود. (1389).نفایس‌الفنون فی عرایس‌العیون.(3جلدی). تهران: اسلامیّه.

استرآبادی، میرزامهدی‌خان. (1383).گزیده‌ای از منشآت ... . (نصرالله بیات، کوشش‌گر). تهران: وزارت امورخارجه.

جعفریان، رسول. (1388).منشآت سلیمانی.تألیف دبیران دبیرخانۀشاه‌سلیمان صفوی. تهران:کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد کتاب‌خانۀ مجلس شورای اسلامی.

دهخدا، علی‌اکبر. (1377).لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

سالور، حسین‌قلی‌میرزا. (1389).دفتر ثبت احکامات حضرتِ‌والاشاه‌زادهعمادالسلطنه در حکومت شقاقی و بلوکات ثلاث.(بهمن بیانی و سعاد پیرا، کوشش‌گران). تهران: نشر تاریخ ایران.

صادقی، عباس‌قلی؛ صادقی، بهروز. (1394).مکاتبات داخلی و خارجی عهد مظفّرالدّین‌میرزا ولیعهد. تهران: نشر تاریخ ایران.

قائم‌مقامی، جهانگیر. (1350).مقدّمه‌ای بر شناخت اسناد تاریخی. (چ2). تهران: انجمن آثار ملّی.

مستوفی، عبدالله. (1386).شرح زندگانی من.(3جلدی). تهران: هرمس.

معلوف الیسوعی، لویس. (1927).المنجد. بیروت: کاثولیکیه.

معین، محمّد. (1391).فرهنگ فارسی. (چ27). تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.

میرزارفیعا، محمدرفیع‌بن‌حسن. (1385).دستورالملوک.(محمّداسماعیل مارچینکوفسکی، مصحح؛ علی کردآبادی، مترجم). تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.

میرزاسمیعا، محمدسمیع. (1378).تذکرةالملوک. (چ2).(سیّدمحمّد دبیر سیاقی، کوشش‌گر؛ مینورسکی، تعلیقه‌نویس). تهران: امیرکبیر.

نادرمیرزا. (1360).تاریخ و جغرافی دارالسلطنۀ تبریز.تهران: اقبال.

نفیسی، علی‌اکبر. (1343).فرهنگ نفیسی. (ج5). تهران: خیام.

مقاله

نیک‌نژاد، علی‌رضا؛نورایی، مرتضی؛ دهقان‌نژاد، مرتضی. (1393). «شناخت و بررسی ملفوفۀ فرمان در دورۀ قاجار». فصل‌نامۀگنجینۀ اسناد، سال بیست‌وچهارم، شمارۀ 4، پیاپی 96، صص 66-83.