بررسی مناقشات عبدالحسین دهدشتی و کمپانی نفت جنوب (مطالعۀ موردی؛ اراضی قیر لارستان 1307-1301ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دکتری تاریخ و مدرس گروه تاریخ، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

هدف: اختلافات عبدالحسین ده‌دشتی از علما و تجار مشهور با کمپانی نفت جنوب، بر سر مالکیت اراضی قیر لارستان واقع در شوشتر، و اقدامات دو طرف برای اثبات حقانیت و مالکیت خویش بر اراضی مذکور، و پیشنهادها و راهکارهای ده‌دشتی برای جلوگیری از سوءاستفادۀ کمپانی از منافع نفتی در فاصلۀ سال‌های 1301-1307ش/ 1922-1928م است.
روش/رویکرد پژوهش: داده‌ها از اسناد آرشیوی و مدارک تاریخی  گردآوری شده‌است.
یافته­ها و نتیجه­‌گیری:  قرارداد دارسی و کمپانی نفت جنوب با بختیاری­ها منجر به نادیده گرفتن حق مالکیت سادات قیری شوشتر بر اراضی قیر لارستان گردید. این اراضی در ابتدا به کمپانی نفت جنوب اجاره­ داده شده بود، اما اهمیت اقتصادی آن سبب گردید تا کمپانی نفت جنوب مدعی مالکیت بر آنها شود و حق تملک سادات قیری را نادیده بگیرد. سادات قیری با انتخاب عبدالحسین دهدشتی به­عنوان وکیل خویش موفق شدند مالکیت خود را بر آن زمین­ها اثبات و منافع اقتصادی- سیاسی کمپانی نفت جنوب را متزلزل کنند. به­پیشنهاد و پیگیری وکیل سادات قیری «مدیریت اداری و حسابرسی نفت» در خوزستان تشکیل و  سودجویی­های درباریان و افراد متنفذ، از منابع نفت، متوقف و محدود گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Abdolhossein Dehdashti and the South Oil CompanyDispute on Larestan Landslide Lands (1922-1928)

نویسندگان [English]

  • Nematollah Zakipour 1
  • Ahmad Lobatfard 2
  • Keshvad Siahpour 1
1 Assistant Professor, Department of History, Yasuj University, Yasuj, I. R. Iran
2 Ph.D., Department of History, Yasuj University, Yasuj, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: The present study reports the dispute between Abdolhossein Dehdashti, a prominent Iranian scholar and merchant and the Anglo-Persian Oil Company  regarding the ownership of the Larestan bitumen land in Shooshtar between 1922-1928. The paper reports the efforts of the both parties to prove their rightful ownership of the land. /.
Method and Research Design: This research is based on archival documents library resources.
 Findings and Conclusion: The D'Arcy contract and the South Oil Company with the Bakhtiari people led to the disregard of the ownership of Sadat Qahiri, a resident of Shushtar, Khuzistan, on the Larestan bitumen lands. Although the land was initially leased to the South Oil Company, its economic importance led the South Oil Company to claim ownership of the land and disregard Sadat Qahiri's right of ownership. By choosing Abdolhossein Dehdashti as their lawyer, Sadat Qahiri succeeded in proving his ownership of the mentioned lands and undermining the economic-political interests of the Southern Oil Company. In addition, based on the proposal and follow-up of Sadat Qahiri 's lawyer, "Oil Management and Auditing" was formed in Khuzistan, as a result of which the profiteering of courtiers and influential people from oil resources was stopped and limited.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadat Qahiri
  • Laristan Bitumen Lands
  • Abdolhossein Dehdashti
  • South Oil Company (Iran-British Oil Company)
منابع
اسناد آرشیوی
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): 22364/240؛ 88790/240؛ 21036/296؛ 29144/999.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): 136؛ 1296؛ 1297؛ 1460؛ 2298؛ 4228؛ 4238؛ 4677؛ 7865؛ 8238؛ 9180؛ 10824؛ 14177؛ 33172؛ 38292.
مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران (مُتما): ق0-0-7-0.
اسناد چاپ‌شده
اسناد نفت: متن امتیازنامۀ موم و نفت طبیعی معدنی. (بی‌تا). تهران: ادارۀ مطبوعات و اطلاعات.
کتاب
آوری، پیتر. (1388). تاریخ کمبریج: ایران دورۀ پهلوی. (چ1). (مرتضی ثاقب‌فر، مترجم). تهران: جامی.
ابطحی فروشانی، علی‌رضا. (1384). نفت و بختیاری‌ها. (چ1). تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر.
ترابی فارسانی، سهیلا. (1384). تجار، مشروطه و دولت مدرن. (چ1). تهران: تاریخ ایران.
جزایری، سیدعبدالله. (1348). تذکرۀ شوشتر. (چ1). تهران: کتاب‌خانۀ صدر.
حسینی فسایی، میرزاحسن. (1378). فارس‌نامۀ ناصری. (ج2). (چ2). (منصور رستگار فسایی، مصحح). تهران: امیرکبیر.
خدادادیان، فرشید. (1389). کاربردهای نفت و گاز در ایران باستان. (چ1). تهران: روابط‌عمومی شرکت ملی نفت ایران.
عباسی شهنی، دانش. (1374). تاریخ مسجدسلیمان: از روزگار باستان تا امروز: تاریخ صنعت نفت ایران. (چ1). تهران: هیرمند.
عیسوی، چارلز. (1362). تاریخ اقتصادی ایران: عصر قاجار 1215-1332ه. (چ1). (یعقوب آژند، مترجم). تهران: گستره.
لایارد، سر اوستن هنری. (1367). سفرنامۀ لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران. (مهراب امینی، مترجم). تهران: وحید.
یادداشت‌های سیاسی ایران 1260-1344. (1397). (ج4). (چ1). (رابرت مایکل بارل، ویراستار). (افشار امیری، مترجم). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مقاله
علوی، باقر. (1972). «بیوگرافی رینولدز نخستین کاشف نفت در ایران». وحید، شمارۀ 7. صص 765-779.
نشریه
مجلۀ اقتصاد انرژی، شمارۀ 93، تیر 1386.
مشعل (نشریۀ وزارت نفت)، شمارۀ 772، 10بهمن1394.
 
Resource English
Shahnavaz, shahbaz. (2005). Britain and the opening up of south-west Persia 1880-1914: A Study in Imperialism and Economic Dependence. Islamic Studies Series.
Iran: Political Diaries 1881–1965. (1997). (volumes: V3, V6). (R. Jarman; Advisor R. M. Burrell, Editors). Published: [Oxford?]: Archive Editions.