فعالیت‌های حزب توده در مدارس خراسان (1321-1335ش)

نودهی, کبری; کجباف, علی اکبر; نورائی, مرتضی; وکیلی, هادی

doi:10.22034/ganj.2019.2340

فعالیت‌های حزب توده در مدارس خراسان (1321-1335ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³ استاد تاریخ دانشگاه اصفهان

⁴ دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

10.22034/ganj.2019.2340

چکیده

هدف: بررسی نحوۀ تبلیغات، جذب نیرو، عملکرد و نتایج تحرکات کمیتۀ ایالتی حزب تودۀ خراسان در مدارس این استان.
روش/رویکرد پژوهش: داده‌ها از اسناد و مدارک آرشیوی، و منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: حزب توده به‌دلیل شرایط خاص خراسان، ازجمله فضای مذهبی و نبودِ جنبش کارگری، نمی‌توانست به‌راحتی در عموم مردم نفوذ کند؛ به‌همین‌دلیل توجه خود را به دانش‌آموزان، معلمان و سیستم مدیریتیِ مدارس متمرکز کرد. فعالیت‌های حزب در سیستم آموزشیِ خراسان به سه دورۀ 1321 تا 1327، 1330 تا کودتای 28مرداد1332 و 28مرداد1332 تا 1335 تقسیم می‌شود. بدبینیِ عامۀ مردم به فعالیت‌های حزب و نظارت و مقابلۀ سازمان‌های دولتی، محدودیت‌های جدی برای فعالیت اعضای حزب ایجاد می‌کرد. بسیاری از اعضا خود را کنار کشیدند و معدودی افراد سرسخت با انفصال‌ازخدمت و اخراج از مدرسه مجازات شدند. بعداز استقرار قوی دستگاه‌های امنیتی و تشکیل ساواک، تا سال 1335 حضور توده در مدارس خراسان محو شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تحقیقات تاریخی مبتنی بر اسناد

عنوان مقاله [English]

Tudeh Party activities in Khorasan schools 1942-1957

نویسندگان [English]

kobra nodehi ¹
aliakbar kajbaf ²
Morteza Nouraei ³
Hadi Vakili ⁴

¹ PhD Student, Department of History, University of Isfahan, Isfahan, I. R. Iran

² Professor, Department of History, University of Isfahan, Isfahan, I. R. Iran

³ Professor, Department of History, Isfahan University, Isfahan, I.R.Iran

⁴ Associate Professor, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, I. R. Iran

چکیده [English]

Purpose: This article discusses the promotional and recruitment activities carried out in the high schools of Khorasan by the Provincial Committee of the Tudeh Party between 1941-1956.
Method and Research Design: Data was collected from archival records, supplemented by library resources.
Findings and Conclusion: Because of the heavily religious atmosphere of the region and the lack of a working class, communist propaganda enjoyed little success among mainstream society. Therefore, the Committee focused on high school teachers, students and the education system. The Committee’s activities are divided into three parts: from 1942 to 1948; From 1951 to 1953, and from 1953 to 1956, when its efforts terminated as the result of public distrust. Furthermore, prosecution by security forces limited the success of party activists. Many of them, as a result, withdrew from the party. Those few who persisted in their efforts lost their jobs. After the establishment of SAVAK, the party sympathizers did not find a chance to renew their activities.

کلیدواژه‌ها [English]

Khorasan
Tudeh Party
Students
Teachers
Educational System

مراجع

منابع

اسناد

سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران (ساکما): 1327، 14719-240؛1330، 52882-297؛ 1331، 52883-297؛ 1331، 21184-297؛ 1331، 6342-290؛ 1331، 51918-297؛1331، 52880-297؛ 1332، 7209-290؛ 1332، 82880-297؛ 1333، 29204-297؛ 1333، 18223-297؛ 1334، 5970-290.

موسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 00004، 00033، 00058.

کتاب

آبراهامیان، یرواند. (1377). ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی. (کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی، مترجمان). تهران: نشر مرکز.

آذرپاد، حسن؛ حشمتی، فضل‌الله. (1372). فرشنامه ایران. تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

الهی، حسین. (1382). احزاب و سازمانهای سیاسی و عملکرد آنها در خراسان(32-1320). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

به‌آذین. (اعتمادزاده، محمود). (1371). از هر دری (زندگینامه سیاسی-اجتماعی). تهران: دوستان.

پویان، حسن. (1386). یاد ایام جوانی: (گرداب توهم یک عضو). تهران: گام نو.

تفرشیان، ابوالحسن. (1367). قیام افسران خراسان.تهران: اطلس.

جمعی از پژوهشگران. (1387). حزب توده از شکل‌گیری تا فروپاشی (1320-1368). تهران: موسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.

خامه‌ای، انور. (1362). فرصت بزرگ ازدست‌رفته. (ج2). تهران: هفته.

رفیع‌پور، فرامرز. (1380). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

طبری، احسان. (1366). کژراهه: خاطراتی از تاریخ حزب توده. تهران: امیرکبیر.

کولائی (طبرستانی)، الهه. (1376). استالینیسم و حزب توده ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

لطف‌آبادی، حسین. (1379). روانشناسی رشد کاربردی نوجوانی و جوانی. (ج1). تهران: اسپید.

مجیدِ فیاض، عبدالمجید. (1381). از باغ قصر تا قصر آرزوها (خاطرات سیاسی یک عضو سابق حزب توده). تهران: کویر.

نراقی، احسان. (1356). جامعه، جوانان، دانشگاه: دیروز، امروز، فردا. تهران: کتابهای جیبی.

نورمحمدی، قاسم. (1390). جاسوسی در حزب: برادران یزدی و حزب توده ایران. تهران: جهان کتاب.

هالبواکس، موریس. (1369). طرح روانشناسی طبقات اجتماعی. (علیمحمد کاردان، مترجم). تهران: دانشگاه تهران.

مقاله

رنجبر، مقصود. (1387). «تربیت سیاسی در چارچوب نظام‌های سیاسی و نظریه‌های مختلف». فصلنامۀ راه تربیت. سال دوم، شمارۀ پنجم، تابستان 1387.

روزنامه

اخبار تازه روز، 1324، ش260.

آزادی، 1325، ش2413.

بشر، 7/1325، ش21.

پرچم شرق، 8/8/1330، ش19، 13/8 /1330، ش20.

راستی (ارگان مطبوعاتی کمیتۀ ایالتی حزب تودۀ خراسان): 1322، ش7؛ 1322، ش8؛ 25/2/1322، ش11؛ 28/2/1322، ش12؛ 15/3/1322، ش17؛ 4/3/1322، ش4؛ 5/3/1323، ش107؛ 27/12/1323، ش188؛ 8/12/1323، ش173؛ 1323، ش181؛ 22/1/1324، ش217؛ 26/1/1324، ش219؛ 1324، ش230؛ 1/5/1324، ش236؛ 15/5/1324، ش241؛ 31/5/1324، ش246؛ 2/6/1324، ش247؛ 23/6/1324، ش253؛ 9/7/1324، ش260؛ 8/9/1324، ش280؛ 22/11/1324، ش303؛ 24/11/1324، ش304؛ 1324، ش373؛ 1324، ش383؛ 1324، ش398؛ 15/1/1325، ش317؛ 31/1/1325، ش320؛ 5/2/1325، ش321؛ 19/2/1325، ش326؛ 2/3/1325، ش331؛ 5/3/1325، ش332؛ 14/3/1325، ش336؛ 6/5/1325، ش356؛ 24/5/1325، ش363؛ 29/5/1325، ش364؛ 11/6/1325، ش369؛ 6/7/1325، ش378؛ 18/7/1325، ش381؛ 27/8/1325، ش386.

رزم: 1324، شمارۀ 13؛ 1325، ش7؛ 1325، ش15.

رهبر: 1324، شمارۀ 339؛ 1321، ش6؛ 1324، ش471؛ 1324، ش461و465؛ 1324، ش527؛ 1324، ش396؛ 1324، ش456.

ظفر: سال سوم، ش393؛ سال سوم، ش398؛ ش415؛ ش405و 415.

ندای خراسان: 15/7/1325، ش8؛ 5/10/1325، ش29؛ 11/9/1324، ش24.