پیامدهای تصویب قانون انحصار تجارت خارجی در بخش اقتصاد تجاری ایران (1310 تا 1320ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران، بابل‌سر، ایران.

چکیده

هدف: بررسی پیامدهای تصویب قانون انحصار تجارت خارجی بر اقتصاد ایران در فاصلۀ سال 1310 تا 1320ش.
روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با روش تحقیق تاریخی و استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی نوشته شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: سازمان‌دهی اقتصاد تجاری به‌رغم ابتکارات قبلی حکومت چندان موفق نبود. بحران اقتصادی 1929 اوضاع را وخیم‌تر کرد؛ به‌همین‌دلیل حکومت پهلوی، قانون انحصار تجارت خارجی را در اسفند 1309 تصویب کرد. اگرچه هدف از تصویب این قوانین کاهش پیامدهای بحران اقتصادی و جلوگیری از کاهش درآمدهای صادراتی کشور بود، ولی این کار عملاً به افزایش مداخله و تصدی‌گری دولت نه‌تنها در تجارت خارجی بلکه در کل اقتصاد تجاری ایران انجامید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Consequences of the state monopoly of foreign trade in the 1930s for the Iranian economy

نویسنده [English]

  • seyyd hassan Shojaee_divkalaee
Assistant Professor, Department of History, Faculty of Humanities and Social Sciences University of Mazandaran, Babolsar, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: This article reports the consequences of the implementation of a law that passed the Iranian parliament in 1929 to end the chronic imbalance of the nation’s foreign trade by granting the government the exclusive right of doing foreign trade.
Method and Research Design: Data for this study was collected from the records held at the National Archives of Iran.
Findings and Conclusion: The success of previous strategies to reduce the imbalance was limited. The Great Depression of the 1929 worsened the situation. As the result, the government adopted the new strategy of holding full control of foreign trade to prevent the decline of foreign revenues. However, this in practice led to the expansion of the state bureaucracy’s interference in other aspects of the economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • foreign trade
  • Reza Shah Pahlavi
  • Great Depression
  • state monopoly
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما):
2448/298/96؛ 1377/240؛ 3621/240؛ 1303/240؛ 1361/240؛ 1362/240؛ 5268/240؛ 6026/240؛ 6483/240؛ 8299/240؛ 9466/240؛ 13576/240؛ 13790/240؛ 14183/240؛ 15278/240؛ 16534/240؛ 16538/240؛ 16986/240؛ 16987/240؛ 17017/240؛ 17473/240؛ 18290/240؛ 18440/240؛ 20837/240؛ 21619/240؛ 22974/240؛ 32119/240؛ 32294/240؛ 38096/240؛ 44052/240؛ 45509/240؛ 48546/240؛ 49269/240؛ 52279/240؛ 70332/240؛ 75020/240؛ 78166/240؛ 81806/240؛ 82495/240؛ 86760/240؛ 86761/240؛ 86768/240؛ 90563/240؛ 93498/240؛ 95831/240؛ 96543/240؛ 8365/290؛ 600/291؛ 1456/291؛ 2167/291؛ 2191/291؛ 31602/293؛ 73861/293؛ 29100203؛ 240000759؛ 240003614؛ 240005393؛ 240010155؛ 240012022؛ 240012023؛ 240012035؛ 240015580؛ 240019183؛ 240020687؛ 240020887؛ 240022148.
کتاب
آوری، پیتر. (بی‌تا). تاریخ معاصر ایران. (ج2). (محمد رفیعی مهرآبادی، مترجم). تهران: مطبوعاتی.
الهی، همایون. (1367). امپریالیسم و عقب‌ماندگی. تهران: شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی اندیشه.
اورس، تیلمان. (1362). ماهیت دولت در جهان سوم. (بهروز توانمند، مترجم). تهران: مؤسسۀ آگه.
باربر، جیمز؛ اسمیت، مایکل. (1372). ماهیت سیاست‌گذاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها. (حسین سیف‌زاده، مترجم). تهران: قومس.
پیرا، فاطمه. (1379). روابط سیاسی-اقتصادی ایران و آلمان بین دو جنگ جهانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
تایپتون، فرانک؛ آلدریچ، رابرت. (1375). تاریخ اقتصادی و اجتماعی اروپا جلد اول: 1890-1939. (کریم پیرحیاتی، مترجم). تهران: علمی‌وفرهنگی.
ترابی فارسانی، سهیلا. (1392). از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
رونون، پیر. (2537). تاریخ روابط بین‌الملل: بحران‌های قرن بیستم. (ج2). (احمد میرفندرسکی، مترجم). تهران: دانشگاه ملی.
سپهر، احمدعلی. (2535). ایران در جنگ دوم جهانی. تهران: دانشگاه ملی.
ضیائی، منوچهر. (1371). مجموعه‌مصوبات دولت درزمینۀ مسائل پولی و بانکی و سایر مصوبات مربوط از سال 1291 تا 1370. (ج1): از سال ۱۲۹۱ تا سال ۱۳۵۷. تهران: مؤسسۀ تحقیقات پولی و بانکی.
عیسوی، چارلز. (1369). تاریخ اقتصادی ایران. (یعقوب آژند، مترجم). تهران: نشر گستره.
کلاف، شپرد؛ مودی، توماس؛ مودی، کارل. (1368). تاریخ اقتصادی اروپا در قرن بیستم. (محمدحسین وقار، مترجم). تهران: نشر گستره.
گل‌محمدی، احمد. (1380). اسنادی از ارز و انحصار تجارت خارجی در دورۀ رضاشاه (1305-1311ھ ش). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مجموعه‌قوانین و مقررات سال‌های 1300-1320 هجری شمسی. (1388). (ج1). تهران: قوۀ قضائیه روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
مسعود انصاری، عبدالحسین. (1351). زندگانی من و نگاهی به تاریخ سیاسی ایران. (ج2): نگاهی به تاریخ سیاسی ایران و جهان. تهران: ابن‌سینا.
منابع دیجیتال
لوح فشردۀ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ پنجم، جلسۀ صدوچهل‌وهفتم، یکشنبه نهم حمل 1304.
نشریات
روزنامۀ اطلاعات: سال پنجم، شمارۀ 1144، (شنبه 2مهر1309)؛ سال پنجم، شمارۀ 1267، (4شنبه 16اسفند1309)؛ سال ششم، شمارۀ 1492، (3شنبه 24آذر1310).
روزنامۀ شفق سرخ: شمارۀ 1017، (یکشنبه 7مرداد1307).
مجلۀ اطاق تجارت: سال اول، شمارۀ اول، (5آبان1308)؛ سال سوم، شمارۀ 34 و 35، (15اسفند1310 و اول فروردین 1311)؛ سال سوم، شمارۀ 36-37، (15 دوم فروردین‌ماه و اول اردیبهشت 1311)؛ سال چهارم، شمارۀ 52، (15آذر1311).
مجلۀ تجارت: دورۀ سوم، شمارۀ 29، (اسفند 1310).
مجلۀ راهنمای تجارتی ایران عصر حدید: شمارۀ سوم، (3فروردین1307).
مجلۀ مهر: سال اول، شمارۀ 6، (آبان 1312).
منابع لاتین
Craig, Gordon A. (1981). Germany 1866-1945. New York: Oxford university Press Inc.
Lee, C. H. (Oct 1969). “The Effect of the Depression on Primary Producing countries”. Journal of Contemporary History, 4(4), pp 139-155.
Pulzer, Peter. (1997). Germany, 1870-1945: politics, state formation, and war. New York: Oxford.
Raupach, Hans. (Oct 1969). “The Impact of the Great Depression on The Eastern Europe”. Journal of Contemporary History, 4(4), pp 75-86.
Vernon, J. R. (1994). “World War II Fiscal Policies and the End of the Great Depression”. The Journal of Economic History, 54(4), pp 850-868.