بررسی شیوه‌های سامان‌دهی اسناد و مدارک مکتوب و غیرمکتوب و ارائه الگویی مناسب برای اسناد و مدارک دفاع مقدس؛ براساس مطالعه شیوه‌های سامان‌دهی مراکز اسنادی نظامی و غیرنظامی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی فرایند توصیف اسناد آرشیوی در مراکز اسنادی نظامی و غیرنظامی مهم ایران و تهیة الگویی برای سامان‌دهی اسناد دفاع مقدس است.
روش/رویکرد: در این پژوهش از دو رویکرد کمی و کیفی استفاده شده‌است؛ بنابراین این پژوهش، پژوهشی ترکیبی است. برای اجرای پژوهش از روش پیمایشی-تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات آن از منابع کتابخانه‌ای، اسناد و مدارک، قوانین، استانداردها، و کاربرگه‌های سازمان‌ها و نهادها استفاده شده‌است. برای تکمیل اطلاعات کتابخانه‌ای نیز از روش مطالعات میدانی مثل مشاهده، و مصاحبه با کارشناسان و متخصصان تنظیم و پردازش اسناد استفاده شده‌است.
یافته‌ها: بررسی شیوه‌های سامان‌دهی اسناد در مراکز اسنادی بررسی‌شده در این پژوهش نشان می‌دهد که هرکدام از سازمان‌های مذکور روشی بومی و مختص اسناد آرشیوی خود را به‌کار برده‌اند و تنها تعداد کمی از مراکز براساس «استاندارد بین‌المللی توصیف آرشیوی»   عمل کرده‌اند. در بین مراکز اسنادی بررسی‌شده، تنها «معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران» و «آستان قدس رضوی» شش مؤلفة اصلی مدنظر ایساد(استاندارد بین‌المللی توصیف آرشیوی) را رعایت کرده‌اند.
 
نتیجه‌گیری: هیچ‌کدام از مراکز غیرنظامی به اسناد جنگ تحمیلی و دفاع مقدس نپرداخته‌اند و تنها برخی از آن‌ها مانند معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بخشی از اسناد دفاع مقدس را آرشیو و نگهداری می‌کنند. در بین مراکز نظامی نیز تنها دو مرکز «اسناد و تحقیقات دفاع مقدس» و «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و بسیج» به جمع‌آوری و نگهداری اسناد دفاع مقدس بر پایه استانداردهای فهرست‌نویسی و نمایه‌سازی و نیز استفاده از نرم‌افزار استاندارد داخلی و بومی نیروهای مسلح (نرم‌افزار مأوا) پرداخته‌اند؛ ولی بااین‌حال اشکالِ اساسیِ موازی‌کاری و رعایت‌نکردن استانداردی یکسان بر این دو مرکز وارد است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Documentation practices of archival records of the Iran- Iraq war (1980-1987) in Iranian archival centers: Proposing a model

نویسندگان [English]

  • gholamreza Alamati 1
  • Ali Manoochehri 2
1
2
چکیده [English]

Purpose: This study examines descriptive cataloging of archival materials related to the Iran- Iraq war (1980-1987) in Iranian archives and provides a model for improvement.
Method/Research Design: Metadata records of numerous archives were closely examined. Also, professional archivists were interviewed to collect data for analysis.
Findings: Archives studied followed their own ways in the description of records. Only a few followed ISAD rules. The National Archives and Astan Qods were the only two centers where the six elements of ISAD rules were implemented. Among military archives only two, namely The Institute for Documentation and The Center for Preservation of Relics and Values of the Holy Defense have applied standards of description and indexing. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Defense
  • Organizing documents
  • written and unwritten documents
  • Document centers
مجموعه‌مقالات چاپ‌شده
نگاهبان، نسرین. (1390). «اسناد دفاع مقدس و فعالیت‌های آرشیوی مرتبط با آن» در کتاب اسناد افتخار: مجموعه‌مقالات و سخنرانی‌های پنجمین همایش پژوهشی اسناد دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ و ارزش‌های آثار دفاع مقدس.
پیکار، عباس. (1390). «اسناد دفاع مقدس، تعاریف و گونه‌ها، شیوه‌های اطلاع‌رسانی» در کتاب اسناد افتخار: مجموعه‌مقالات و سخنرانی‌های پنجمین همایش پژوهشی اسناد دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ و ارزش‌های آثار دفاع مقدس.
مصاحبه
اسماعیلی، مجید (کارشناس اسناد سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و بسیج)، بهمن 1395، سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و بسیج.
بداغی، حمیدرضا (معاونت وقت مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه)، خرداد 1395، مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه.
چگینی، محمد (کارشناس اسناد مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه)، خرداد 1395، مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه.
داودی، مهدی (کارشناس اسناد مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، اردیبهشت 1395، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رحیمی، زهرا (کارشناس اسناد مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران)، تیر 1395، مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
رخصت‌طلب، محسن (کارشناس اسناد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس)، دی 1395، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
محمدی، امین؛ خسروی زاده، صباح؛ پروانه، نادر؛ و سایر کارشناسان اسناد سازمان ملی اسناد.شهریور 1395، سازمان ملی اسناد.
منابع لاتین
ISAD (G): general international standard archival description. (2000). adopted by the Committee on Descriptive Standards, Stockholm, Sweden, 19-22 September 1999, Ottawa.