تبیین ساختار سلسله مراتب اداری گورکانیان، با تکیه بر منشآت بدایع الانشاء یوسفی هروی( 940 ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران (واحد پردیس کیش)

2 استادیار دانشگاه تهران

3 استاد دانشگاه تهران

چکیده

نامه‌نگاری که در قدیم به آن فن «ترسّل» می‌گفته‌اند، به‌عنوان یکی از فنون انشاء و نویسندگی در گسترة فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه‌ای دارد و نامه‌های برجای‌مانده از هر دوران حکومتی، اطّلاعات ارزشمند ادبی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی و غیره را در برمی‌گیرد که پرداختن به آن‌ها در حیطة پژوهش‌های تاریخی بسیار راهگشاست. بدایع الانشاء یوسفی هروی یکی از این منابع مکتوب است که برحسب سلسله‌مراتب اداری و مشاغل دیوانی، در زمان همایون شاه گورکانی نگارش یافته است.
هدف: نظر به اهمیّت میراث مکتوب، هدف این پژوهش در وهلة نخست، معرّفی نسخه‌ای مربوط به دورة گورکانیان، به‌منظور استفاده در پژوهش‌های ادبی و تاریخی و در وهلة دوم، تبیین ساختار سلسله‌مراتب اداری این دوره با تکیه بر محتوای این اثر است.
روش/ رویکرد: روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی، بر اساس نسخة خطی بدایع الانشاء و سایر منابع تاریخی موجود است.
یافته‌ها و نتایج:
نامه‌های بدایع الانشاء به‌عنوان یکی از آثار ارزندة دورة گورکانیان، اطّلاعات مفیدی درزمینة سلسله‌مراتب اداری، مشاغل دیوانی، مذاهب و آیین‌ها، آداب‌ورسوم و شیوة نامه‌نگاری مرسوم در این دورة تاریخی را آشکار می‌نماید.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Administrative Hierarchy of the Mughal Empire (1526-1857) as reported in YusefiHeravi'sBadayeOl-ensha

نویسندگان [English]

  • neda morad 1
  • seyedmohammad mansour-tabatabaee 2
  • Manochehr Akbari 3
  • Abdolreza Seif 3
1
2
3
چکیده [English]

Purpose: Tarassol (= art of epistolary), as a technique of essay writing and composition, contains precious historical, social, and political information. YusefiHeravi 's BadaayeOl-ensha is one such work which has been composed according to the rules of administrative hierarchy and bureaucratic positions in the time of Humayun, the second emperor of the Mughal Empire (ruled from 1531–1540 and again from 1555–1556).The aim of this research firstly is to introduce a less known manuscript, secondly to cast light on the administration hierarchy of the empire.
Method/Research Design: the letters of BadaayeOl-ensha are examinedfor both the content and literary value. Prevalent style of letter writing in this period is explained too.
Findings and Results: Like any similar historical text, BadaayeOl-enshaexplains the administrative hierarchy of the Mughal Empire. The letters reveals the three styles of writing addressing the three orders of administrative positions. Also in the contents of letters, especially in the epistolary part (the third part), common customs and traditions of the court are mentioned. The letters also show similarities of court traditions and practices in India and Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • BadayeOl-ensha
  • YusefiHeravi
  • Mughal Empire
  • letter writing
  • administrative hierarchy
نسخة خطی
بدایع الانشاء، کتابخانة مجلس شورای اسلامی، تهران، شمارة بازیابی 4508.
بدایع الانشاء،کتابخانة ملی ملک، تهران، شمارة بازیابی 2/3833.
کتاب
آملی طبری، محمّدعلی. (1372). زبدة آلاثار. (چ1). تهران: امیرکبیر.
اِته، هرمان. (1337). تاریخ ادبیات فارسی. (چ1). (صادق رضا‌زادة شفق، مترجم). تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
ارشاد، فرهنگ. (1379). مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند.(چ1). تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بهار، محمّد تقی. (1386). سبک‌شناسی. (ج3). (چ1). تهران: نشر زوّار.
درایتی، مصطفی. (1391). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا). (ج5). (چ1). تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران (ساکما).
درایتی، مصطفی. (1388). فهرستوارة دست نوشت های ایران (دنا). (ج2). (چ1). تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کِمام).
دهخدا، علی اکبر. (1362). لغت نامه. (چ1). تهران: مؤسسة لغت نامة دهخدا
رزمجو، حسین. (1370). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. (چ1). مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1383). از گذشتة ادبی ایران. (چ2). تهران: نشر سخن.
شیمل، آنه ماری. (1373). ادبیات اسلامی هند. (چ1). (یعقوب آژند، مترجم). تهران: نشر امیرکبیر.
صافی، قاسم. (1382). تاریخ مختصر زبان و ادبیات فارسی در شبه‌قارة هند و پاکستان. (چ1). تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
صفا، ذبیح‌الله. (1379). تاریخ ادبیات در ایران. (ج5). (چ1). تهران: نشر فردوس.
صفری آق قلعه، علی. (1390). نسخه شناخت. (چ1). تهران: نشر میراث مکتوب.
علامی، ابوالفضل بن مبارک. (1385). اکبرنامه: تاریخ گورکانیان هند. (ج1). (غلامرضا طباطبایی مجد، کوششگر). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قائم‌مقامی، جهانگیر. (1358). روش تحقیق در تاریخ‌نگاری. (چ1). تهران: دانشگاه ملی ایران.
منزوی، احمد. (1382). فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان. (ج5). قم: نشر مجموعه ذخایر اسلامی
میهنی، محمّدبن الخالق. (1389). دستور دبیری. (چ1). (اکبر نحوی، مصحح). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
یار شاطر، احسان. (1370). شعر فارسی در عهد شاهرخ. (چ1). تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
مقاله
رادفر، ابوالقاسم. (1382). «انشاء‌نویسی در شبه‌قارة هند». فصلنامةپژوهش‌های ادبی. شمارة1، صص51-64.