بررسی سیاست‏‌ها و چالش‏‌های اقتصادی ایران در بحران اقتصادی 1929؛ مطالعه اسنادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان

2 استاد تاریخ دانشگاه اصفهان

3 دانشیار تاریخ دانشگاه اصفهان.

چکیده

هدف: حکومت پهلوی از ابتدای تاسیس، میراث‏‌دار نظام اقتصادی نابسامانی بود که تحت تاثیر مناسبات جهانی نظام سرمایه‏داری از ابتدای قرن نوزدهم، بر کشورهای توسعه نیافته‏ ای مانند ایران تحمیل شد. ایجاد توازن در واردات و صادرات برای جلوگیری از کاهش ارزش قران به‌عنوان پول ملی پیش ‏درآمد اصلاح نظام اقتصادی و نوسازی بود. اما وقوع ناگهانی بحران جهانی1929، دولت و مجلس را به سمت اجرای سیاست‏ های اقتصادی مقطعی سوق داد. هدف این پژوهش بررسی سیاست‏ های اقتصادی دولت پهلوی برای مقابله با بحران جهانی است.
روش/ رویکرد: این پژوهش به روش آماری با تحلیل کیفی داده‏های کمی مستخرج از احصائیه‏‌های مالی و تجاری تالیف شده است. بخشی از متغیرهای مستقل از منابع کتابخانه‌‏ای و اسناد آرشیوی گردآوری شد.
یافته‏‌های پژوهش: بررسی جداول و نمودارها در دو مقطع پیش و پس از اجرای قانون انحصار تجارت نشانگر آن است که دولت سیاست‏ های آگاهانه ‏ای برای حل مشکلات اقتصادی درپیش‏ گرفت. مقایسه میزان واردات و صادرات در دو مقطع نشان ‏می‏دهد موفقیت دولت در ایجاد تراز تجاری مثبت، نسبی بود. نمودار قیمت کالاهای اساسی وارداتی نشان می‏دهد که سیاست دولت برای حفظ ثبات قیمت و جلوگیری از تورم در شرایط بحرانی موفقیت ‏آمیز بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Iran Policies and Economic challenges during the Great Depression of 1929: an archival study

نویسندگان [English]

  • Ali Rostamnejad nashli 1
  • Asghar Montazerolghaem 2
  • Abolhasan Fayyaz Anosh 3
1
2
3
چکیده [English]

Purpose: The Pahlavi regime was the inheritor of a bankrupt and disorganized economic system. In order to prevent the devaluation of the national currency (Qeran), the Iranian government imposed a balance of imports and exports to reform and modernize the national economy. However, the outbreak of the  Great Depression in 1929 caused the government and the parliament to implement alternative economic policies for a period of time. This study has investigated these policies.
Method/Research Design: this study has been carried out through the analysis of the data derived from the commercial and financial statistics.
Findings: the analysis of the tables and charts relating to both pre and post Trade Monopoly Law indicates from import and export data that the policy was relatively successful in creating a positive trade balance. The prices of imported major items show that the government's policy to maintain stability and prevent inflation was successful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trade Monopoly
  • Crisis in 1929
  • the first Pahlavi
  • Political economy
منابع
اسناد آرشیوی
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما): (6024/240)، (3763/293)، (،62600/240)، (5494/293).
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی(کمام): (93/1/26/135/5)، (461/6/18/39/6).
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امورخارجه(استادوخ): (سال1310.ش، کارتن32، پرونده203/52، سند شماره4)، (سال1310.ش، کارتن32، پرونده203/52، سند شماره10).
اسناد چاپ شده
شماره1: اسناد تجاری ادوار اول تا پنجم مجلس شورای ملی1304ـ 1285(1388). (راضیه یوسفی‏نیا، کوششگر). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شماره2: اسناد روابط ایران و شوروی در دوره رضاشاه(1374). (محمود طاهر احمدی، کوششگر). تهران: سازمان ملی اسناد ایران.
شماره3: اسناد مازندران در دوره رضاشاه، مجلس ششم تا دوازدهم شورای ملی (1389). (مصطفی نوری، کوششگر). تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شماره4: اسنادی از ارز و انحصار تجارت خارجی در دوره رضاشاه 1311ـ 1305 (1380). معاونت خدمات مدیریت و اطلاع رسانی رئیس جمهور، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شماره5: اسنادی از انجمن‏های بلدی، تجار و اصناف 1304 تا 1320 (1380). معاونت خدمات مدیریت و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور. (رضا مختاری اصفهانی، کوششگر). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شماره6: گزارش ایالات‏ و ولایات‏ از اوضاع اجتماعی‏ـ اقتصادی ایران در سال 1310 (1383) مرکز اسناد ریاست جمهوری. (رضا مختاری اصفهانی، کوششگر). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نشریات
اطلاعات: (شماره 326، 15مهر 1306)، (شماره 349، 13 آبان 1306)، (شماره 1012، 17 فروردین 1309)، (شماره 1032، 14 اردیبهشت 1309)، (شماره 1034، 16 اردیبهشت 1309)، (شماره 1191، 28 آبان 1309)، (شماره 1194، 2 آذر 1309)، (شماره 1268، 7 اسفند 1309).
اتاق تجارت: (شماره 2، آذر 1308)، (شماره4، بهمن1308)، (شماره 5، بهمن ماه 1308)، (شماره 12، مهر1309)، (شماره 13، آبان 1309)، (شماره 15، دی 1309 )، (شماره 17، اسفند 1309)، (شماره 20، خرداد1310)، (شماره 26، مهر 1310)، (شماره 31، بهمن 1310)، (شماره 39، خرداد1311)، (شماره 43، مرداد1311)، (شماره 64، خرداد 1312)، (شماره 86، اردیبهشت 1313).
عصر حدید: (شماره 71ـ70 )، (شماره 77، 21 خرداد1309)، (شماره 83 ، 18 مرداد 1309)، (شماره87 ، 22 شهریور 1309).
قلم آزاد: (شماره 2، 1308)
ایران: (شماره1089، 2رجب 1340)
حبل‏المتین:( سال35، شماره 9، 12 شعبان 1345)، (سال35، شماره 15ـ14، 24 رمضان 1345)
صورت مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مذاکرات مجلس پنجم شورای ملی(ص.م.م 5): (جلسه شماره 173، 7 خرداد 1304)، (جلسه شماره 174، 9 خرداد 1304)،
صورت مذاکرات مجلس هفتم شورای ملی(ص.م.م 7): (جلسه شماره 109، 27 اسفند1308)، (جلسه شماره126، 6 خرداد1309).
صورت مذاکرات مجلس هشتم شورای ملی(ص.م.م 8): (جلسه شماره11، 6 اسفند 1309)
کتاب‏ها
اداره کل گمرک (1308). احصائیه تجارتی ایران در سال 1307. تهران: شفق.
اداره کل گمرک(1309). احصائیه تجارتی ایران در سال1308. تهران: فردوسی.
اداره کل گمرک(1310). احصائیه تجارتی ایران در سال 1309. تهران: باقرزاده.
اداره کل گمرک(1311). احصائیه تجارتی ایران در سال 1310. تهران: فردوسی.
اداره کل گمرک(1312). احصائیه تجارتی ایران در سال 1311. تهران: اطلاعات.
اداره کل گمرک(1313). احصائیه تجارتی ایران در سال 1312. تهران: مهر.
اداره کل گمرک(1314). احصائیه تجارتی ایران در سال 1313. تهران: ایران.
استوارت، مایکل(1368). کینز و پس از کینز، مسایل اقتصادی سال‏‏های پس از جنگ.( عبدالرحمن صمدیه، مترجم). تهران: فردوس.
پورشافعی، مجید(1385). اقتصاد کوچه، گزارش پول ملی ایران، هزینه‏های زندگی و دستمزدها در دو سده گذشته. تهران: گام نو.
ترابی فارسانی، سهیلا(1392). از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
ذوقی، ایرج(1368). تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‏های بزرگ 1925 ـ 1900. تهران: پاژنگ.
سلطانزاده، آ(1383). انکشاف اقتصادی ایران و امپریالیزم.(ف. کوشا، مترجم). تهران: مازیار.
سوداگر، محمدرضا(بی تا). رشد روابط سرمایه‏داری در ایران، مرحله انتقالی 1340ـ 1304. تهران: گلشن.
طاهراحمدی، محمود(1384). روابط ایران و شوروی در دوره رضاشاه. تهران: وزارت امور خارجه.
فوران، جان(1378). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 تا انقلاب اسلامی. (احمد تدین، مترجم). تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان، محمد علی(1391). اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سال‏های پهلوی.(محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، مترجمان). چاپ هجدهم، تهران: مرکز.
لنچافسکی، ژرژ(1351). غرب و شوروی در ایران سی سال رقابت 1948ـ 1918. (حورا یاوری، مترجم). تهران: ابن سینا.
مجموعه قوانین موضوعه مصوب دوره نهم قانونگذاری (1314). تهران: مطبعه مجلس.
مجموعه قوانین موضوعه مصوب دوره هشتم قانونگذاری (1312). تهران: مطبعه مجلس.
مجموعه قوانین موضوعه مصوب دوره هفتم قانونگذاری (1320). تهران: مطبعه مجلس.
مکی، حسین(1362). تاریخ بیست ساله ایران. جلد5. تهران: ناشر.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا(1373). سیاست خارجی ایران در عصر پهلوی. تهران: البرز.
 
Ahamed ,Liaquat(2009). Lords of Finance: The Bankers Who Broke the World. New York: Random House
Bharier, Julian(1971). Economic development in Iran, 1900-1970. Oxford, UK: Oxford University Press.
Karshenas, Massoud(1990). Oil, state and industrialization in iran. Cambridge: Cambridge University Press.In page 69: chapter: state and capital accumulation 1921- 1941
Moghadam, G. R. (1957). Iran foreign trade policy and economicdevelopment in the inter war period. Ph. D. thesis. Stanford University.
Rezun, Miron (1981).The Soviet Union and the Iran: Soviet Policy in Iran from the Beginnings of the Pahlavi Dynasty Until the Soviet Invasion in 1941. Geneve: Sijthoff&Noordhoff international publishers
Tipton, Frank. B(1987). An Economic and Social History of Europe 1890-1939. Baltimore: J0hns Hopkins University Press.
 
مقالات
رواسانی، شاپور(1374).حکومت و دولت در کشورهای عقب نگه‏داشته شده، طبقه وابسته به استعمار. اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 101 و 102.
رواسانی، شاپور(1387). شیوه تولید امپریالیستی چیست؟. اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 251و 252.
 شجاعی دیوکلائی،سید‏حسن؛ شعبانی،امامعلی(1390). بحران اقتصادی 1929، پیامدها و واکنش ها در ایران، مطالعاتتاریخفرهنگی، سال دوم، شماره 8.
غلامی، شهرام؛ رحمانیان،داریوش؛ ظریفیان،غلامرضا؛ فصیحی،سیمین(1390). قانون انحصار تجارت خارجی ایران : 1309 زمینه ها، اهداف و پیامدها. تاریخاسلاموایران، سال بیست و یکم،شماره 11.
فاتح، مصطفی(1314).تجارت کنونی ایران. مجله مهر، شماره 25.