وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر در دوره قاجار(بر اساس اسناد این دوره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 - استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور واحد اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد تاریخ دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

هدف: این پژوهش بر آن است که به بررسی وضعیت فرهنگی ارامنه بوشهر و تأثیر فعالیت آنها در رشد فرهنگی این شهر در دورة قاجار بپردازد.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و برپایة منابع کتابخانه ­ای و اسناد این دوره انجام شده است. در پایان نیز پس از ارزیابی داده­ های تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها به استنتاج پرداخته شده است.
یافته­ها و نتایج پژوهش:ارامنه بوشهر در دورۀ قاجار در محلات مخصوص به خود در بوشهر سکونت و بیشتر به تجارت و بازرگانی اشتغال داشتند. ارامنه این شهر از لحاظ اعتقادی جزء مسیحیان ارتدوکس و در ارتباط مستمر با ارامنه اصفهان بودند. آنها در این دوره با حفظ آئین و زبان مادری خود به زبان­ های مختلف مورد نیاز خود تسلط داشتند. درمورد نحوه پوشش ارامنه، در این دوره به­طور عمده تمایزی میان آنها و اهالی بوشهر وجود نداشت. همچنین، با حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود، نقش فعالی در رشد و توسعه فرهنگی بوشهر داشتند. علاوه بر تأسیس مدرسه و نوانخانۀ ویژۀ ارامنه، در توسعۀ مدرسة سعادت مظفری و ارائه الگویی جهت تأمین بودجه آن مشارکت فعال داشتند. اقدامات ارامنه بوشهر تنها به این بندر محدود نبود و در تأسیس نهادهای آموزشی و امور مطبوعاتی در دیگر بنادر خلیج فارس نیز نقش قابل توجهی دربالا بردن سطح آگاهی و رونق این بنادر ایفا کردند.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cultural Status of Bushehr Armenians in Qajarid Era Based on Archival Documents

نویسندگان [English]

  • Badrosadat Alizadeh moghadam 1
  • Zohrab Hashemipour 2
1
2
چکیده [English]

Purpose: To study Bushehr Armenians’ cultural status and their role in cultural development of the city in the Qajarid era.
Methodology: Study and analysis of library resources and documents of that era.
Finding: In the Qajarid era, Bushehr Armenians were residing in special districts and were engaged in trade or business. Most of them were fluent in different languages, while retaining their mother tongue. Also, there were no significant distinctions regarding their costumes compared to other residents. Armenians also played an active role in Bushehr cultural development. Their activities were not limited to Bushehr, but they also had a significant role in improving knowledge in other harbors of the Persian Gulf by taking part in establishing educational and publishing centers. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Armenians
  • Bushehr
  • Qajarid era
  • Mozafari Saadat School
اسناد:
اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه(استادوخ)، سال 1326، کارتن 4، پروندة 13 ، صفحة 41.
........................................................................................ ،سال 1313، کارتن25، پروندة 17 ، صفحة 23، سند به تاریخ 27 شوال 1313.
........................................................................................ ،سال 1326،کارتن4، پروندة 3، صفحة 12، سند به تاریخ 29 صفر 1326.
........................................................................................ ،سال 1268،کارتن 160، صفحة 16، سند به تاریخ 8 شوال 1268.
........................................................................................ ،سال 1268، کارتن 47، صفحة 236، سند به تاریخ 23 شوال 1268.
آرشیو بنیاد ایران شناسی شعبة بوشهر، مجموع اسناد مدرسة مبارکة سعادت بوشهر، دفتر صورتجلسات وکلای مجلس 1325-1324 ق، تهیه و تنظیم: کارشناسی روابط عمومی و اسناد اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهر، جلد 1، بی جا، بی تا،بی نا، سند شمارة 159-158- تاریخ سند 27 شوال 1330
............................سند شمارة 107 -108- تاریخ سند 3 صفر 1327-25 محرم 1327.    
............................سند شمارة 127- تاریخ سند 27 محرم 1328.
............................ سند شمارة 142- تاریخ سند 11 جمادی الاول 1329.
............................سند شمارة 54 – تاریخ سند 11 رجب 1325.
............................سند شمارة 121- تاریخ سند 19 شوال 1327.
............................ سند شمارة 147- تاریخ سند 5 رمضان 1329.
............................ سند شمارة 159  و 134- تاریخ سند 27 شوال 1330 و 8 شوال 1328.
............................ سند شمارة 130 و 127- تاریخ سند 8 جمادی الاول 1328 و 28 صفر 1328.
............................ سند شمارة 128- تاریخ سند 30 ربیع الثانی 1328.
............................سند شمارة 171- تاریخ سند ناخوانا.
............................سند شمارة 169 – تاریخ سند 27 محرم، سال ناخوانا.
............................ سند شمارة 72- تاریخ سند 19 ذی القعده 1325.
............................سند شمارة 120 – تاریخ سند 12 شوال 1327.
آرشیو راکد مدرسة سعادت بوشهر، سند فاقد شماره، سند به تاریخ 13/11/1311 ش. (1933م.)
روزنامه ها:
مظفری، سال اول، 1319ق.،شمارة 2 ، 4، 5 ، سال1320ق.، شمارة 8 ، سال سوم1321ق.، شمارة38 ؛ سال چهارم، سال 1323،شمارة 20 و 21 ، صص 7 و 9 .
 
 
کتاب‌ها:
استفان رای، گرمون (1378). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از 1750 تا 1850 میلادی. (حسن زنگنه، مترجم). قم: همسایه.
ترکمان، اسکندر بیگ(1387) . عالم آرای عباسی( ایرج افشار، کوششگر). تهران: امیرکبیر.
حسینی استرآبادی، حسن( 1366). تاریخ سلطانی( احسان اشراقی، کوششگر). تهران: انتشارات علمی.
حمیدی، سیدجعفر (1380). فرهنگ­نامه بوشهر. تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد.
.............................(1378). بوشهر در مطبوعات عصر قاجار. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
رایت، دنیس (1361). نقش انگلیس در ایران( فرامرز فرامرزی، مترجم). تهران: فرخی.
زنگنه، حسن (1386). مشروطیت جنوب ایران به گزارش بالیوز بریتانیا در بوشهر 1915-1905م. / 1333-1323 هـ ق.( حسن زنگنه، مترجم). تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و بنیاد بوشهر شناسی.
سدیدالسلطنه بندرعباسی، محمدعلی­خان  (1371). سرزمین­های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان (احمد اقتداری، مصحح). تهران: جهان معاصر.
.............................................................. (1362). سفرنامه سدیدالسلطنه «التدقیق فی سیرالطریق»  (احمد اقتداری، مصحح). تهران : بهنشر.
عیسوی، چارلز(1369). تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار: 1332-1215هـ .ق.).( یعقوب آژند، مترجم). تهران : گستره.
فلاندن، اوژن  (2536 ). سفرنامه اوژن فلاندن به ایران( حسین نورصادقی، مترجم). بی­جا: اشراقی.
فلور، ویلم. ام (1387). ظهور و سقوط بوشهر( حسن زنگنه، مترجم). تهران: طلوع دانش.
کرزن، جرج. ن (1362). ایران و قضیه ایران( غ، وحید مازندرانی، مترجم). تهران: مرکز انتشارات علمی وابسته به وزرات فرهنگ و آموزش عالی.
لوریمر، ج . ج (1379). راهنمای خلیج فارس، تاریخ و جغرافیای بوشهر( سید محمدحسن نبوی، مترجم). شیراز: نوید.
مستوفی، محمد محسن بن محمد کریم(1375). زبده التواریخ( بهروز گودرزی، کوششگر). تهران: بنیاد موقوفات افشار.
مشایخی، عبدالکریم (1383). فعالیت­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عیسویان در بوشهر، ص 471 (بنیاد ایران­شناسی، گردآورنده). (نخستین همایش ملی ایران­شناسی 27-30 خردادماه 1381). تهران: بنیاد ایران­شناسی.
.............................  (1382). عیسویان در بوشهر. بوشهر: انتشارات بوشهر با همکاری بنیاد بوشهرشناسی.
وادالا، ر  (2536 ). خلیج فارس در عصر استعمار (شفیع­جوادی،  مترجم). تهران: سحاب کتاب.
یاحسینی،سیدقاسم (1374). مطبوعات بوشهر رکن اساسی در تاریخ روزنامه نگاری ایران.بوشهر: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان برشهر.
مقاله  
سعادت، شیخ عبدالکریم (1337). مختصری از تاریخچه مدرسه سعادت بوشهر از 1317 تا 1334 ق. سالنامه فرهنگ بوشهر.