نگاهی به تحولات مرزهای شرقی ایران در دورۀ قاجار و پهلوی (مطالعۀ موردی: بررسی تاثیر اقدامات حکام محلی قاینات بر حکمیت مرزی آلتای در محدودۀ یزدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بیرجند

2 استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه بیرجند

3 کارشناس ارشد باستان‌شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

هدف: پژوهش حاضر، بر آن است تا به بررسی تاثیر اقدامات حکام محلی قاینات بر رای نهایی حکمیت آلتای بپردازد. بدین منظور اقداماتی از قبیل سابقۀ سرحدداری قاینات در زمان میرعلم خان، تاسیس گمرک یزدان، علل حضور گستردۀ نظامی نیروهای قاینات در یزدان، ساخت قراولخانه و استمرار سرحدداری و اثرات آن بر حکمیت آلتای مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس اسناد تاریخی مربوط به سرحد قاینات، گمرک یزدان، قراولخانه و اسناد مربوط به نیروهای نظامی حکومت محلی در یزدان، سعی در پاسخ به پرسش‌های پژوهش دارد.
یافته‌های پژوهش: حکمیت مرزی آلتای در سال 1313ش، جوان‌ترین حکمیت مرزی است که طی آن بخش مهمی از مرز ایران و افغانستان تعیین و تحدید گردید. محدودۀ این حکمیت شامل قسمتی از مرز استان خراسان رضوی کنونی با افغانستان و تمامی مرز استان خراسان جنوبی با افغانستان است. در محدودۀ این حکمیت، سیر مستقیم شمالی- جنوبی خط مرزی، در محدودۀ یزدان به سمت افغانستان تغییر مسیر یافته و با در بر گرفتن یزدان و کلاته کبوده در طرف ایران، دو مرتبه به مسیر مستقیم بازگشته و به سیاه‌کوه منتهی می‌گردد. بدین ترتیب یک تحدب مرزی در مرز خاوری ایران با افغانستان به وجود می‌آید. آلتای پس از بررسی این قسمت از مرزها و مطالعه دربارۀ شواهد و دلایل طرفین، حکمیت خود را اعلام نمود. یکی از مهم‌ترین مناطق مورد چالش ایران و افغانستان در این حکمیت، محدودۀ یزدان بود و آلتای علی‌رغم استدلال افغان‌ها، آن را به همراه راه‌های ارتباطی آن به ایران واگذار کرد. یکی از علل واگذاری یزدان به ایران سابقۀ حضور پررنگ و مستمر ایران در آن منطقه بود. این حضور در دورۀ میرعلم‌خان و پس از جدایی هرات آغاز شد و تا زمان حکمیت آلتای ادامه یافت و بسیار موثر بر تعیین مرزبندی بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Developments in the eastern boarders of Iran during the Qajarid and Pahlavi eras: Impact of Ghaenat governors on the verdict of the General Altay mission in Yazdan

نویسندگان [English]

  • Ali Najafzadeh 1
  • Omran Rasti 2
  • Zabihollah Masoudi 3
1
2
3
چکیده [English]

Purpose: The study investigates the influence of the Ghaenat governor’s initiatives on the verdict of General Fakhraddin Altai of Turkey, who acted as an arbitrator between Iran and Afghanistan in 1934 to draw the border between the two countries. The paper discusses the impact of setting up a customs house in Yazdan, a small town at the bor­der; the military presence at the location; construction of a number of buildings; with emphasis on the ownership of the region by Mir Alam of Gaayenaat which helped Iran to gain the support of the arbitrator.
Research Method/Approach: Archival records belonging to Ghaenat borders, Yazdan customs, and military forces of Yazdan were the basis for analysis in this paper.
Findings and Conclusion: An important part of the border between Iran and Afghani­stan was determined as a result. The border included significant segments of the bor­ders of Khorasan province. Inclusion of the small towns of Yazdan and Kalat Kaboudeh direct the border east to Black Mountain. Thus, an important dispute between the two countries was resolved. In spite of the Afghans’ claim, this decree gave this region and its related roads to Iran. One of the reasons that this decree gave this region to Iran was because of the active presence of Iran in this region. This presence started from the time of Mir Alam Khan, and after separation of Herat from Iran in 1863. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghaenat
  • Qajar
  • Yazdan
  • General Fakhraddin Altay
  • Iran
  • Afghanistan

مراجع

آصف فکرت، محمد(1376) فارسی هروی، زبان گفتار هرات. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
بهمنی قاجار، محمد علی(1390). تمامیت ارضی ایران، سیری در تاریخ مرزهای ایران. تهران: موسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
راستی، عمران؛ شاطری، مفید؛ مکانیکی، جواد(1391،خرداد). مرز و تأثیر آن بر سکونتگاههای مرزی(یزدان، کبوده، مزرعه نظرخان)؛ سکونتگاههای مرزی نامبرده شده در حکمیت آلتای. در مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران قابلیت ها و ظرفیت های کابردی جغرافیای سیاسی، 3-4 خرداد.
فرخ، سید مهدی(1370). کرسی نشینان کابل(محمد آصف فکرت،کوششگر). تهران: موسسة پژوهش و مطالعات فرهنگی.
فرهنگ جغرافیایی ایران خراسان)1380(. کارکنان وزارت جنگ انگلستان مستقر در هندوستان(کاظم خادمیان،مترجم). مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ریاضی هروی، محمد یوسف(1324). کلیات ریاضی یا بحرالفواید، ضیاء المعرفه(چاپ سنگی).
مجتهد زاده، پیروز(1378). امیران مرزدار و مرزهای خاوری(حمید رضا ملک محمدی نوری،مترجم). تهران، شیرازه.
محبوب فریمانی، الهه(1382) اسناد حضور دولتهای بیگانه در شرق ایران. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
مخبر، محمد علی(1324). مرزهای ایران. تهران: چاپخانه کیهان.
معتمدی، رحمت الله(1389). از سیاه‌کوه تا دهانه ذوالفقار: شرح گزارشات و وقایع مسافرت به سرحدات افغانستان و مطالعات از وضعیات قسمت های سرحدی دی ماه 1312- خرداد 1313. تهران: پردیس دانش.
مک گریگور، سی ام (1368). شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان.( اسدالله توکلی،مترجم). مشهد، معاونت فرهنگی آستان قدس.
نجف‌زاده، علی(1388). روابط سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی امیرنشین قاینات با حکمرانان افغانستان در دورة قاجار، طرح پژوهشی، دانشگاه بیرجند، گروه افغانستان شناسی.
روزنامة خورشید، شماره 117.
اسناد مرکز اسناد آستان قدس(ساکماق): 4/2376؛ 6/2376؛ 9/2376؛ 10/2376؛ 20/2376؛ 23/2376؛ 25/2376؛ 26/2376؛ 28/2368؛ 30/2376؛ 36/2376؛4081؛1/4081؛ 3/4081؛ 4/4081؛ 5/4081؛ 6/4081؛ 7/4081؛ 4/4085؛1/4251؛ 2/4251؛ 4/4251؛ 7/4251؛ 8492؛ 2/8492؛ 4/8492؛ 1/9343؛ 8/9417؛ 1/56419؛ 1/70960؛ 1/70968؛ 2/70974؛ 3/70988؛ 1/71074؛ 1/71756؛ 1/7524.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 خرداد 1393
  • تاریخ بازنگری: 21 تیر 1393
  • تاریخ پذیرش: 15 مهر 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار