تحلیل عملکرد دیوان محاسبات پس از مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ ایران/ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر،  آشنایی مختصر با  دلایل شکل­گیری یکی از نهادهای مالی برآمده از انقلاب مشروطه، یعنی دیوان محاسبات و تحلیل برخی موانع موفقیت آن در انجام تکالیف قانونی در سال­ های نخست عمر خویش است.
روش/ رویکرد پژوهش: روش این پژوهش،  توصیفی- تحلیلی با اتکا به اسناد و برخی منابع  کتابخانه ­ای است.
یافته ­­ها و نتایج پژوهش: یافته­ های این پژوهش نشان می­دهد که رهبران انقلاب مشروطه با  علم به آشفتگی نظام بودجه­ ریزی و نیز عدم نظارت بر چگونگی هزینه شدن بودجه کشور،  در نخستین دوره مجلس شورای ملی، با هدف نظارت بر نظام گردش مالی خزانه کشور اقدام به تأسیس دیوان محاسبات کردند، اما عواملی همچون مقاومت صاحب­ منصبان حکومتی و ریشه­ دار بودن فرهنگ عدم پاسخگویی در آنان، دیوان مزبور را دست­کم در سال­های نخست، در رسیدن به اهداف اعلام شده خود ناکام گذاشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Constitutional Revolution, Government Accountability Office, Accounts not settled

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Moradinia
چکیده [English]

Aim: the aim of this research is a brief review of one the financial institutions that emerged from the Constitutional
Revolution,(Government Accountability Office) and Obstacles and difficulties in performing legal duties in the
first two years of its working.
Methodology/ research approach : The research method is , descriptive analytic method and it is based on the documents and other library resources.
Research results: The results show that, although the aim of Constitutional Revolution leaders for the establishment of General Accounting Office(based on the Constitution) was to investigate the treasury looted property, but they did not achieve their goal , as a result, only a small amount of national assets returned to the treasury.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional Revolution
  • Government Accountability Office
 اتحادیه،  منصوره(1379). زندگی سیاسی رضاقلی­خان نظام­السلطنه. تهران: سیامک.
افشار،  ایرج( 1359). اوراق تازه یاب مشروطیت( مربوط به سالهای 1325 – 1330 ق) و نقش تقی­زاده. تهران: جاویدان.
بامداد، بدرالملوک(1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید(ج2). تهران: ابن‌سینا.
بامداد، مهدی( 1347). شرح حال رجال ایران در قرن 13، 12و14. تهران: زوار.
 
حقدار،  علی اصغر(1383). مجلس اول و نهادهای مشروطیت. تهران: نشر مهر نامگ.
دولت­آبادی، یحیی(1362). حیات یحیی. تهران: عطار.
دولت­های ایران از میرزا نصرالله­مشیرالدوله تا میرحسین موسوی(1378). تهیه وتنظیم اداره کل آرشیو، اسناد و موزه. تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شمیم، علی اصغر(1387).ایران در دوره قاجار،  تهران،  بهزاد
صدیق­الممالک، ابراهیم بن اسدالله(1366)منتخب­التواریخ، زیرنظرایرج افشار، تهران، علمی
قانون اساسی مشروطه،  پایگاه اطلاع­رسانی مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی
کسروی، احمد(1383).تاریخ مشروطه، جلد اول، تهران،  امیرکبیر
مستوفی، عبدالله(1371) شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه،  جلدهای 1،  2و3،  چاپ سوم،  تهران انتشارات زوار.
منهاج­العلی(1380، ). در رسائل سیاسی عصرقاجار(غلامحسین زرگری نژاد،مصحح). تهران: کتابخانه ملی ایران.
 
ناظم الاسلام کرمانی، محمدبن علی(1384). تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: امیرکبیر.
نامه های بهار(ملک الشعرا)( 1379). (علی میرانصاری،کوششگر). تهران: پژوهشکده اسناد.
نوری، مصطفی؛ آذری شهرضایی، رضا (1390) حسن تقی­زاده( ایرج افشار،ناظر). تهران: توس.
 
مؤدبی، جعفر( 1379،تابستان). رهیافتی از اخبارجرایدخارجی به هنگام مشروطیت،  فصلنامه تاریخ روابط خارجی،2(2).
(بانک اطلاعات رجال) صفحات مربوط به رضاقلی خان نظام­السلطنه مافی و میرزاتقی­خان مجدالملک از:  www.rijal.com   
 
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، شمارة سند2408859، 24016095،2401620.
 
مشروح مذاکرات مجلس
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره اول، جلسه 274.
 مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی،  دوره دوم،  جلسه 53.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی،  دوره دوم،  جلسه 72.