سویه‌های توسعه‌طلبی ارضی روسیه از خلیج حسین‌قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران بعداز قرارداد آخال 1299ق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران، (نویسندۀ مسئول)

3 استاد تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی سویه‌های توسعه‌طلبی روسیه از خلیج حسین‌قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران در محدودۀ زمانی انعقاد قرارداد آخال تا پایان دولت ترازی است.
روش/رویکرد پژوهش: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برمبنای اسناد آرشیوی و چاپ‌شده و هم‌چنین منابع کتاب‌خانه‌ای است.پرسش اصلی این پژوهش این است که چگونه روسیه پس‌از انعقاد قرارداد آخال به توسعه‌طلبی ارضی خود در مناطق پیرامون مرزهای مشخص‌شده در این قرارداد ادامه داد؟فرضیه‌های پژوهش عبارت‌اند از: 1. روس‌ها برای انتزاع اراضی ایران در منطقۀ شمال و شمال شرق رویه‌های موازی را دنبال می‌کردند. 2. طرح روس‌ها برای انتزاع اراضی ایران در هر دوره‌ای متفاوت، ولی مستمر بود.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: روسیه که همواره برای رسیدن به آب‌های آزاد و تهدید منافع انگلیس، به سرزمین ایران چشم داشت، پس‌از تصرف مناطق ترکمن‌نشین و انعقاد قرارداد آخال نیز به روش‌های مختلف، تغییر خطوط مرزی و توسعۀ ارضی به‌سمت ایران را دنبال می‌کرد. تغییر خودسرانۀ خطوط مرزی، تحریک ترکمانان به پذیرش تابعیت روس و ادعای مالکیت براساس محل زندگی این طوایف، تصرف زمین‌های کشاورزی، و خرید مستغلات ازجمله روش‌های روس‌ها برای رسیدن به این هدف بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Russia's land annexation attempts in north and northeast of Iran after the Akhal treaty of 1881 until the collapse of the Tsarist Regime

نویسندگان [English]

  • Majid Nasrabadi 1
  • Aliakbar Jafari 2
  • Morteza Nouraei 3
1 PhD Studant,, Department of History, University of Isfahan, Isfahan, I. R. Iran
2 Associate professor, Department of History, University of Isfahan, Isfahan, I. R. Iran,(Corresponding Author)
3 Professor, Department of History, Isfahan University, Isfahan, I.R.Iran
چکیده [English]

Purpose: This paper investigates the different tchniqueses employed by the Russians to implement their policy of annexing Iranian territory on the southeast of the Caspian Sea following in the late 19th Century until the October Revolution of 1917.
Method and Research Design: This study is based on archival and published documents.  
Findings and Conclusion: The Russian emperialism long dreaming to extend its territory southward to outreach to the open sea in rivalary to the British influence in southern Asia, trried ways to expand its presence in the southeast Caspian Sea Iranian territory by calining ownership of bitas a pieces of lands. This took place by, for example, changing the borders, launchimg territorial clains after capturing Turkmen region, provoking Turkmen tribes to call for Russian citizenship, capturing farms, as well as buying real estates.

کلیدواژه‌ها [English]

  • land abstracting
  • Russia
  • Qajar
  • Akhal
  • border
منابع
الف: اسناد
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما)
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما): کارتن 1095، پروندۀ 1102-210، سند 4.
 سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما): کارتن 1095، پروندۀ 1102-210، سند 13.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما): کارتن 1095، پروندۀ 14429-240، سند 16.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما): کارتن 1095، پروندۀ 91999-240، سند 8.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما): کارتن 1095، پروندۀ 91922-240، سند 11.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ)
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): 1318، کارتن 11، پروندۀ 11، سند 8.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): 1326، کارتن 24، پروندۀ 2، سند 6؛ سند 15؛ سند 16.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): 1332، کارتن 51، پروندۀ 94، سند 3؛ سند 4؛ سند 8؛ سند 12؛ سند 16؛ سند 17.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): مکمل، کارتن 65، سند 28؛ سند 51؛ سند 54؛ سند 56؛ سند 66؛ سند 78؛ سند 104؛ سند 126؛ سند 171؛ سند 268؛ سند 278؛ سند 281؛ سند 323.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): مکمل، کارتن 66، سند 44؛ سند 75؛ سند 78؛ سند 108؛ سند 153؛ سند 155؛ سند 194.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): مکمل، کارتن 126، سند 99؛ سند 256؛ سند 258؛ سند 294؛ سند 324؛ سند 481؛ سند 526.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجۀ ایران (استادوخ): مکمل، کارتن 127، سند 202؛ سند 228؛ سند 247؛ سند 341؛ سند 342.
صفایی، ابراهیم. (2535). اسناد سیاسی دورۀ قاجاریه. تهران: بابک.
صفایی، ابراهیم. (1362). گزارش‌های سیاسی علاءالملک. تهران: آباد.
قاضیها، فاطمه. (1380). اسناد روابط ایران و روسیه: از دورۀ ناصرالدین‌شاه تا سقوط قاجاریه. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
کاووسی عراقی، محمدحسن. (1373). مراسلات درباب آسیای مرکزی. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
نوری، مصطفی؛ سرایلو، اشرف. (1390). اسناد استرآباد و دشت گرگان در دورۀ مشروطیت. تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ب: پژوهش‌ها
کتاب
کرزن، جرج ناتانیل. (1380). ایران و قضیۀ ایران. (غلام‌علی وحید مازندرانی، مترجم). تهران: علمی فرهنگی.
میرنیا، سیدعلی. (1373). وقایع خاور ایران در دورۀ قاجار. (چ2). مشهد: اردشیر.
مقاله
نورائی، مرتضی؛ آندریوا، النا. (1388). «مهاجران روس و اسکان آن‌ها در ایران اوایل قرن بیستم: مرحلۀ دیگری از استعمار». پژوهش‌های تاریخی، شمارۀ 4، صص 21-36.
نورائی، مرتضی؛ سعادت، مینا. (1389). «تبیین مالکیت روس‌ها در سه شهر رشت، تبریز و استرآباد 1318-1340ق/1900-1921م». گنجینۀ اسناد، شمارۀ 78، صص 12-31.