تعامل و تقابل بنی‌صدر با مجلس بر سر انتخاب نخست‌وزیر و کابینه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران، (نویسندۀ مسئول)

چکیده

هدف: تحلیل علل تعامل و تقابل بنی‌صدر با مجلس در انتخاب نخست‌وزیر و کابینه.
روش/ رویکرد پژوهش: داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی گردآوری  شده‌است.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: اختلاف در مبانی فکری (سیاسی و عقیدتی) و حقوقی میان رئیس‌جمهور با مجلس و نخست‌وزیر  مانع همکاری آنها  و بروز بحرانی شد که  پس‌از عزل رئیس‌جمهور تاحدودی کاهش یافت. گسترش اختلافات اندیشگی و سیاسی میان بنی‌صدر با نخست‌وزیر و نمایندگان مخالف رئیس‌جمهور به تصویب لایحه و طرح‌هایی در مجلس منجر شدکه قدرت رئیس جمهور را محدود کرد از جمله تصویب طرح‌هایی که نخست اجازه می‌داد هرگاه رئیس‌جمهور مصوبات مجلس را توشیح نکند، نخست‌وزیر بتواند آن را به اجرا بگذارد و نیز بتواند برای وزارت‌خانه‌های بدون وزیر، سرپرست تعیین کند. سرانجام، تصویب طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر به ریاست‌جمهوری او پایان داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Cooperation and Confrontation: Volatile relations between President Banisadr and the Parliament over the Election of the Prime Minister and the Cabinet Member’s

نویسندگان [English]

  • Saleh Pargari 1
  • Foad Pourariyan 2
  • Mostafa Javan 3
1 Associate professor, Department of History, Kharazmi University, Tehran, I. R. Iran
2 Associate professor, Department of History, Kharazmi University, Tehran, I. R. Iran
3 PhD Studant, Department of History, Kharazmi University, Tehran, I. R. Iran, (Corresponding Author). m.javan1979@yahoo.com
چکیده [English]

Purpose:   Investigates the reasons of differences between President Banisadr and the Parliament following 1979 Islamic Rrevolution with regard to the nomination of the Prime Minister and Cabinet Members.
Method and Research Design: Archival records and library material was consulted to gater data.
Findings and Conclusion: Differences were political and ideological, as well as legal. The political crisis has subsided to some extent since the ouster of the President. Widening ideological and political differences between BaniSadr, the President and the, Rajaei, the Prime Minister led to the passage of anumber of bills in the Parliament that curtailed the authority of the former. One such bills allowed the PM  to implement bills passed the parliament if the President refused to sign them and the other that allowed the PM to appoint caretakers for government departments. Finally, when the Parliament impeached BaniSadr and voted on his political incompetence he was sacked.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran Islamic Revolution1979
  • Abolhasan Banisadr
  • Mohammad Ali Rajai
  • Parliament
  • Islamic Republic Party
  • Imam Khomeini
منابع
اسناد
مرکز اسناد ریاست‌جمهوری اسلامی ایران (مارجا): آ.ن-3ش.س-4؛ آ.و.1-2؛ آ.ن-3-290ش.س-1؛ آ.و.1-4؛ آ.ن-2ش.س-3؛ آ.و.1-8؛ آ.ن-3-290.ش.س-14؛ آ.ن-3.ش.س-10؛ آ.ن-32ش.س-13؛ آ.ن-4-290.ش.س-5؛ آ.ن-2ش.س-290؛ آ.ن-3ش.س-27.
کتاب
آشنایی با مجلس شورای اسلامی به‌ضمیمۀ کارنامۀ سال اول مجلس. (۱۳۶۰). تهران: مجلس شورای اسلامی.
آشوری، داریوش. (1391). دانشنامۀ سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). تهران: مروارید.
اسماعیلی، خیرالله. (1386). حزب جمهوری اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بازرگان، عبدالعلی. (1361). مسائل و مشکلات نخستین سال انقلاب از زبان رئیس دولت موقت. تهران: نهضت آزادی ایران.
بازرگان، مهدی. (1375). شصت سال خدمت و مقاومت. (ج1). تهران: رسا.
بازرگان، مهدی. (1363). انقلاب ایران در دو حرکت. تهران: نهضت آزادی ایران.
برزین، سعید. (1373). زندگی‌نامۀ سیاسی مهندس مهدی بازرگان. تهران: نشر مرکز.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1380). درس تجربه: خاطرات ابوالحسن بنی‌صدر اولین رئیس‌جمهوری ایران. (حمید احمدی، کوشش‌گر). برلین: انقلاب اسلامی.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1361). خیانت به امید. بی‌جا: بی‌نا.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1359). روزها بر رئیس‌جمهور چگونه می‌گذرد. (ج۲). تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1358آ). بیانیۀ جمهوری اسلامی. تهران: امام.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1358ب). کار و کارگر در اسلام. تهران: پیام آزادی.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1357). اقتصاد توحیدی. تهران: حجر.
بنی‌صدر، ابوالحسن. (1354). اصول پایه و ضابطه‌های حکومت اسلامی. بی‌جا: بی‌نا.
بنی‌صدر، فیروزه. (1384). نامه‌ها از آقای بنی‌صدر به آقای خمینی و دیگران. پاریس: بی‌نا.
جبهۀ ملی به‌روایت اسناد ساواک. (1379). تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی. (۱۳89). اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید.
خمینی، سیدروح‌الله. (۱۳۷۸). صحیفۀ امام. (ج۱۳ و ج14). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
خواجه‌سروی، غلام‌رضا. (1382). رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
زیباکلام، صادق. (1395). مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی. تهران: روزنه.
سرابندی، محمدرضا. (1386). سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های آیت‌الله شهید دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی، جلد 2: از خرداد تا اسفند 1359. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سیر مبارزاتی امام‌خمینی در آینۀ اسناد به‌روایت ساواک. (1386). (ج۶). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
صابری فومنی، کیومرث. (1360). چگونگی انتخاب اولین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران و مکاتبات شهید رجائی با بنی‌صدر. تهران: دفتر تحقیقات و انتشارات روابط‌عمومی نخست‌وزیری.
صفار هرندی، مرتضی. (1390). رازهای دهۀ شصت. تهران: کیهان.
غائلۀ چهاردهم اسفند 1359: ظهور و سقوط ضدانقلاب. (1364). تهران: انتشارات دادگستری جمهوری اسلامی ایران.
فارسی، جلال‌الدین. (۱۳۷۳). زوایای تاریک. تهران: حدیث.
فوزی، یحیی. (1387). تحولات سیاسی اجتماعی بعداز انقلاب اسلامی در ایران. (ج1). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی؛ منضم به اصولی از قانون اساسی مصوب 1358 که در اصلاحیۀ جدید تغییر یافته‌است. (1368). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
متین، افشین. (1378). کنفدراسیون تاریخ جنبش‌های دانشجویی ایران در خارج از کشور. (ارسطو آذری، مترجم). تهران: شیرازه.
مجموعۀ لوایح قانونی مصوب شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران. (1359). تهران: ادارۀ کل تنقیح و تدوین قوانین و مقررات مجلس.
مدنی، جلال‌الدین. (1369). حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران. (ج3). تهران: سروش.
مظفر، محمدجواد. (1378). اولین رئیس‌جمهور: پنج گفت‌وگو دربارۀ اولین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران دی‌ماه 1358، جلال‌الدین فارسی... . تهران: انتشارات کویر.
مظفری، آیت. (1394). جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر. قم: زمزم هدایت.
مهدوی کنی، محمدرضا. (1387). خاطرت آیت‌الله مهدوی کنی. (غلام‌رضا خواجه‌سروی، کوشش‌گر). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1384). کارنامه و خاطرات سال 1359: انقلاب در بحران. تهران: نشر معارف انقلاب.
یادنامۀ بیستمین سالگرد نهضت آزادی ایران. (1362). بی‌جا: بی‌نا.
صورت مذاکرات مجلس
صورت مشروح مذاکرات جلسۀ علنی مجلس اول شورای اسلامی:
19/3/1359؛ 26/3/1359؛ 31/3/1359؛ 1/5/1359؛ 5/5/1359؛ 19/5/1359؛ 20/5/1359؛ ۱1/۶/۱۳۵۹؛ ۱۶/۶/۱۳۵۹؛ 18/6/1359؛ 19/6/1359؛ 10/7/۱۳۵۹؛ 30/7/1359؛ 4/8/1359؛ 4/8/1359؛ 14/8/1359؛ 4/9/1359؛ 2/10/1359؛ 9/10/1359؛ 5/11/1359؛ 6/12/1359؛ 10/12/1359؛ 17/12/1359؛ 20/12/1359؛ 24/2/1360؛ 31/2/1360؛ 20/3/1360؛ 30/3/1360.
مصاحبه
مصاحبه سیدمیلاد ناظمی با سیدمصطفی میرسلیم، سایت فرادید، ۱۲/1/۱۳۹۷.
مصاحبه با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، شبکۀ مجازی آستان، 31/1/1394.
مصاحبه با علی‌اکبر معین‌فر، هفته‌نامۀ تجارت فردا، ش74، بهمن 1392.
مصاحبه با محمدجواد مظفر، هفته‌نامۀ صدا، ش120، تیر 1396.
روزنامه
اطلاعات: 18/3/1360.
انقلاب اسلامی: 22/12/1358؛ 14/1/1359؛ 1/5/1359؛ 5/5/1359؛ 6/5/1359؛ 18/5/1359؛ 19/5/1359؛ 27/6/1359؛ 9/12/1359؛ 13/12/1359؛ 16/12/1359؛ 21/12/1359؛ 11/1/1360.
جمهوری اسلامی: 30/4/1359؛ 2/5/1359؛ 8/5/1359؛ 9/5/1359؛ 21/۵/۱۳۵۹؛ 23/5/1359؛ 3/6/1359؛ 16/12/1359.
کیهان: 2/12/1357؛ 16/5/1359؛ 2/6/1359؛ 22/6/1359؛ 13/3/1360.