1استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
2دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
چکیده
هدف: بررسی اختلافات ایران و عثمانی بر سر شهر باغسایی و چگونگی و چرایی الحاق آن به امپراتوری عثمانی و کشور عراق. به نقش آب در بروز و تداوم این منازعۀ مرزی و اثر آن در مهاجرت ساکنان پشت‌کوه به عراق پرداخته شده‌است. روش/ رویکرد پژوهش: دادهها با بهره‌گیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای گردآوری و تحلیل شده‌است. یافته‌هاونتیجه گیری: دغدغۀ امنیتی عثمانی‌ها به‌خاطر نزدیکی باغسائی به شهرهای مرکزی عراق و رود دجله از یک‌سو و ضرورت تأمین آب برای مناطق پایین‌دستِ دو رود کنجان‌چم و چنگوله در عراق ازسوی دیگر سبب بروز و تداوم منازعات مرزی و بروز ناامنی مداوم و مهاجرت گستردۀ ساکنان پشت‌کوه به عراق شد. درنهایت با معاهدۀ 1914 شهر باغسائی از ایران جدا شد.
1Assistant Professor, Department of History, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, I. R. Iran
2PhD Student of History of Islamic revolution. Research Institute of Imam khomeni and Islamic revolution, Tehran, I. R. Iran
چکیده [English]
Purpose: This paper reports Iran-Ottoman disputes over the region of Baghsaee, owned by Iran since the Safavid time, and its final anexion to the Ottoman Empire in 1914. Methodology and Research Design: Archival records and library resources were examined for gathering data. Findings and Conclusion: Security concerns of the Ottomans were due to the proximity of Baghsaee city to the central Mesopotamia cities and the Tigris River. Also, supply of irrigation water flow from Iran to downstream areas of Konjancham and Changooleh was a major concern for the Ottomans. Prologed border disputes resulted in a sense of insecurity among the population and led to widespread immigration from Poshtkooh to the Ottoman territory. Evantually according to the 1914 treaty an area of 7 to 20 km width and more than 200 kilometers length including the city of Baghsae was transferred to the Ottomans.
کلیدواژه‌ها [English]
Iran, Ottoman Empire, Baghsaee, Feli Governors
مراجع
منابع
اسناد
ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ): اسناد شمارۀ: (4-11-11-2-1281ق)؛ (267-49-1286ق)؛ (41- 2/ 3-5-1323ق)؛ (8-24-1328ق)؛ (18-1-45-1338ق)؛ (2-7-42-1305ش)؛ (34-5-42-1306ش)؛ (8-9-1307ش)؛ (32/32-19-1309ش).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): اسناد شمارۀ: (295001130)؛ (7396-295)؛ (296002569).
مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران (مُتما): www.IIchs.org، عصر ناصرالدین‌شاه، 3 صفحه، اسناد شمارۀ 64486ق، 64487ق و 64488ق.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان): سند شمارۀ 00524013.
نسخۀ خطی
درویش‌پاشا. (1287ق). حدود لایحۀ سی. (جهانگیر بن محب‌علی حسینی مرندی تبریزی، مترجم). محل نگهداری: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی، شمارۀ بازیابی 5-17965.
سید محب‌علی بن محمدتقی. (1301ق). عریضه به وزارت خارجه دربارۀ حدود پشت‌کوه لرستان. محل نگهداری: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی، شمارۀ بازیابی 2/17968.
مشیرالدوله، جعفر بن محمدتقی. (1272ق). تحقیقات سرحدیه. محل نگهداری: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی، شمارۀ بازیابی 1/17968.
کتاب
ابن‌خردادبه، عبیدالله بن عبدالله. (1371). مسالک و ممالک. (سعید خاکرند، مترجم). تهران: مؤسسۀ مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل.
ابن‌ابی‌یعقوب، احمد. (ابن‌واضح یعقوبی). (1347). البلدان. (دکتر محمدابراهیم آیتی، مترجم). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
جعفری ولدانی، اصغر. (1376). بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق. تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسۀ چاپ و انتشارات.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. (1384). تاریخ الرسل و الملوک (بخش ایران از آغاز تا سال 31 هجری). (صادق نشأت، مترجم). تهران: شرکت انتشارات علمی‌وفرهنگی.
لسترنج، گای. (1377). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. (محمود عرفان، مترجم). تهران: شرکت انتشارات علمی‌وفرهنگی.
مرندی یکانلو (ناظم‌الملک)، میرزامحب‌علی‌خان بن محمدتقی. (1395). مجموعۀ رسایل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی 907–1309 هجری قمری. (چ1). (دکتر نصرالله صالحی، پژوهش‌گر و مصحح). تهران: طهوری.
مرندی یکانلو (ناظم‌الملک)، میرزامحب‌علی‌خان بن محمدتقی. (1396). ملاحظات و محاکمات: (دو لایحه در تحدید حدود ایران و عثمانی)، 1292 هجری قمری. (دکتر نصرالله صالحی، پژوهش‌گر و مصحح). تهران: طهوری.
السامرائی، ابراهیم. (1996). «طائفة من «الأعلام الجغرافیة» فی العراق». المشرق: السنة السبعون، کانون الثانی و حزیران 1996، العدد 1، (30 صفحه، 185-214).
کوهستانی‌نژاد، مسعود. (1383). «روابط ایران و عراق در نیمۀ نخست سدۀ بیستم (از ابتدا تا شناسایی عراق توسط ایران 1307ش/1929م)». فصل‌نامۀ تاریخ روابط خارجی، شمارۀ 19، صص 5-40.
لغةالعرب. (1294ش). «باب المکاتبة و المذاکرة: باکسایا». لغةالعرب، محرم 1347، السنة السادسة، الجزء 1 (57)، (3 صفحه، از 49 تا 51).
مشیری، محمد. (1348). «یک سند دربارۀ مرزهای ایران». بررسی‌های تاریخی، خرداد تا شهریور 1384، شمارۀ 2 و 3، سال چهارم، صص 79-122. آدرس ثابت: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/246804
ابتدای صفحه