شناخت انواع دوخت به‌کاررفته در صحافی نسخه‌های خطی متعلق به دوره صفویه تا قاجار موجود در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی/دانشگاه هنر اصفهان

3 کارشناس ارشد مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

 
هدف: شناسائی انواع دوخت عطف به‌کاررفته در صحافی کتب خطی دوره صفویه تا قاجار موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس، به منظور حفظ دوام و اصالتشان  به هنگام مرمت.

روش: روش پژوهش، کتابخانه‌ای و میدانی است. کتب خطی مربوط به دوره صفویه تا قاجار موجود در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس که دارای تاریخ صحافی بودند انتخاب شدند. با دوربین Canon Power Shot SX40 HS از آن‌ها عکس‌برداری و مشخصاتِ صحافی‌شان یادداشت شد. با استفاده از نرم‌افزار SPSS مشخصاتِ صحافی در دوره‌های مختلف (صفویه، افشار، زند و قاجار) شناسائی شد.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: انواع دوخت، انواع شیرازه، فرم‌های عطف، انواع جزوه، در منابع موجود در مرکز سازمان اسناد و کتابخانه ملی فارس شناسایی شد. در هر سه دوره (صفوی، افشار و زند، قاجار) بیشترین نوع دوخت به‌کاررفته دوسوزنه و بیشترین نوع جزوه هشت‌برگی است. هنگام مرمت و صحافی کتب خطی برای حفظ دوام و اصالت آثار باید از همان روش دوخت قبلی اثر استفاده کرد و در صورتی که روش دوخت قبلی قابل تشخیص نبود، مناسب‌ترین دوخت برای کتاب را انتخاب کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sewing types used in binding manuscripts of 16th to 19th centuries (Safavid to Qajarid eras)

نویسندگان [English]

  • Mehrnaz Azadi boyaghchi 1
  • Mohammad Hadadi 2
  • Raziye Serpoosh 3
1 Assistant Professor, School of Preservation of Cultural and Historical Artefacts, Isfahan University of Fine Arts, Isfahan, I.R. Iran
2 PhD Student, Preservation of Cultural and Historical Artefacts, Isfahan University of Fine Arts, Isfahan, I.R. Iran
3 M.A, Preservation of Cultural and Historical Artefacts, Isfahan University of Fine Arts, Isfahan, I.R. Iran
چکیده [English]

Purpose: Reports types of sewing of manuscripts for the purpose of preserving originality of the manuscripts when repair is needed.
Method and Research Design: Among the Six hundred manuscripts kept in the collections of the Document Center and National Library of Fars, the ones which had a date on them were picked. They were examined with a Canon Power Shot SX40 HS camera. Then the IBM SPSS Statistics software was used to determine the percentage of sewing types in each period. Experts were interviewed to identify and naming of the types of sewing.
Findings and Conclusion:  A number of forms of spines and types of binding. The most frequently identified sewing types were eight leaf sewing and double stiches. Most of the spines were flat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • manuscripts
  • spine sewing
  • binding
  • Fars Document Center
  • Fars National Library
کتاب
پورتر، ایو. (1389). آداب و فنون نقاشی و کتاب‌آرایی. تهران: ترجمه و نشر آثار هنری.
مایل هروی، نجیب. (1372). کتاب آرایی در تمدن اسلامی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
محمدلوی عباسی، شیرین. (1385). واژه‌نامه توصیفی صحافی سنتی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
معین، محمد. (1388). فرهنگ فارسی.(جلد دوم). (چ25). تهران: مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
 
مقاله
اسلام‌پناه، محمدحسین. (1383). «توضیحی درباره «ته‌دوزی» و «تارهای پیرازه»».نامه بهارستان،شماره 9و10، ص361.
افشار، ایرج. (1381). «صحافی و مجلدگری». نامه بهارستان، شماره دوم، ص329.
روح‌بخشان، ع. (1380). «آداب نسخه‌پردازی و کتاب‌آرایی در جهان اسلام». نامه بهارستان، شماره اول، صص179-180.
مجموعه‌مقاله
ثابت جازاری، علی‌اصغر. (1375). «بررسی و نگرشی بر مرمت سنتی کاغذ یا صحافی سنتی». در مجموعه‌مقالات نخستین همایش حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی، صص196-198.
پایان‌نامه
لطیفی، پگاه. (1388). «حفظ و مرمت قرآن خطی مذهب دوره قاجار»، پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه هنر اصفهان.
مصاحبه
اسماعیلی، محمد. (1394). «صحافی». مصاحبه منتشرنشده. قم.
عتیقی، هادی. (1394). «صحافی». مصاحبه منتشرنشده. تهران.
صادق‌زاده، قدیر. (1394). «صحافی».  مصاحبه منتشرنشده. تهران.
فولادی، عبدالله. (1394). «صحافی».  مصاحبه منتشرنشده. تهران.
فیضی راد، حسن؛ فیضی راد، مجید. (1394). «صحافی».  مصاحبه منتشرنشده. تهران.
 
منابع لاتین
www.qdl.qa. (دسترسی در 1/6/1395)
www.pinterest.com. (دسترسی در 1/6/1395)