نحوه برخورد علمای ایرانی ساکن عتبات با واقعه بست‌نشینی تجار ایرانی ساکن کربلا در مجاورت کنسولگری انگلیس (1324ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی شهرری

چکیده

 
هدف: بررسی ماجرای بست‌نشینی تجار ایرانی ساکن کربلا در مجاورت کنسول‌گری انگلیس در سال1324ق. موضوع این مقاله است. این ماجرا در پیِ مطالبه مالیاتی دولت عثمانی با عنوان "شهریه" از تجار و کسبة ایرانی صورت گرفت و به کشتار و مجروح کردنِ بست‌نشینان منجر شد.

روش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد وزارت امور خارجه ایران تنظیم شده است.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: تجار و کسبه ایرانی، از طریق مقاماتِ ایرانی به مطالبه مالیاتی دولت عثمانی اعتراض کردند، که به آن رسیدگی نشد. در نهایت، رفتار خشونت‌آمیز والی بغداد منجر به کشتارِ بست‌نشینانِ معترض شد. در پی  ماجرای کشتارِ بست‌نشینان، وزارت امور خارجه ایران زیر فشارهای سیاسی علمای ایرانی ساکن عتبات، اعتراضات مردمی، مطبوعات و نمایندگان مجلس شورای ملی قرار گرفت. متعاقب آن،  وزیر امور خارجه برای رسیدگی به این موضوع مکاتبات زیادی با سفیر ایران در عثمانی و نیز کارپرداز اول ایران در بغداد انجام داد. برکناری والی بغداد و برداشتن رسم مالیات از تُجّار و کسبۀ ایرانی ساکن کربلا از دستاوردهای دیپلماتیک وزارت امورخارجی بعد از این ماجرا بود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The reaction of the Iranian Ulama in Atabaat to the Iranian merchants taking sanction in theBritish consulate in Karbala (1905)

نویسنده [English]

  • ali akbar khedrizadeh
Assistant professor of history department, yadegar Emam khomeyni Shahr e-Rey Islamic Azad University.
چکیده [English]

Purpose: To investigate the event of taking sanctuary in the British Consulate by Iranian merchants; and the actions taken by Iranian Ulama residing in (Karbala and Najaf) to support them.
Method and Research Design: Data gathered from library materials and archival records kept in the Iranian Foreign Affairs Ministry.
Findings and Conclusion: Iranian merchants and trades people residing in Karbala protested against extra taxes but Ottoman authorities in Baghdad reacted violently and killed a number of them. Different groups containing Iranian Ulama in Atabat and Parliamentary representatives complained about this. These reactions led to the displacement of the Baghdad governor and to removing extra taxes. Slow and insufficient reaction by the Iranian diplomatic staff led to merchants' taking sanctuary from violence.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Merchants
  • Iran
  • Ulama
  • Ottoman authorities
  • British Consulate
  • Iran Foreign Affairs Ministry
اسناد
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، سال 1324، کارتن 6، پوشۀ 1، واقعۀ کربلا.
مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، سال 1329، کارتن 11، پوشۀ 54.
کتاب
آبادیان، حسین. (1376). اندیشۀ دینی و جنبش ضدرژی در ایران. تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
الگار، حامد. (1369). دین و دولت در ایران: نقش علما در دورۀ قاجار. (چ2). (ابوالقاسم سری، مترجم). تهران: توس.
اوبن، اوژن. (1362). ایران امروز. (علی‌اصغر سعیدی، مترجم). تهران: زوار.
حائری، عبدالهادی. (1364). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.
دوانی، علی. (1337). استاد کل آقا محمدباقربن‌محمداکمل معروف به وحید بهبهانی: سرآمد محققین دانشمند شیعه ... . قم: بی‌نا.
صورت مذاکرات مجلس شورای ملی دورۀ اول.
ممتحن‌الدولۀ شقاقی، مهدی‌بن‌رضاقلی. (1365). رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری. (ایرج افشار، کوشش‌گر). تهران: اساطیر.
موجانی، علی. (1389). بازسازی تاریخ فراموش‌شده: عتبات‌عالیات: عراق. تهران: مجمع جهانی اهل‌بیت.
نجفی، موسی. (1379). حوزۀ نجف و فلسفۀ تجدد در ایران. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
مقاله
تبرائیان، صفاءالدین. (1378). «ساحت تاریخ‌سازی؛ نقد و نظری در حوزۀ تاریخ‌نگاری جنبش علمای بین‌النهرین». تاریخ معاصر ایران، سال سوم، شمارۀ 11، صص 323-350.
نشریات
حبل‌المتین، سال 13، ش40، (22ربیع‌الثانی1324).
حبل‌المتین، سال 14، ش19، (1ذی‌قعدۀ1324).
حبل‌المتین، سال 14، ش20، (2ذی‌قعدۀ1324).
روزنامۀ مظفری، سال 6، ش5.