شناسایی آسیب‌ها و عوامل مخرب نقشه‌های قدیمی قالی دو منطقۀ کرمان و اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه شاهد تهران/ دستیار ستادی معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی, صنایع دستی و گردشگری

چکیده

نقشه‌های قالی یکی از مهم‌ترین آثار مربوط به فرهنگ و تمدن ایرانی به‌شمار می‌روند و ازنظر تاریخی، هنری، علمی، اقتصادی و مذهبی دارای ارزش هستند. این آثار در طول زمان، دراثر عوامل مخرب مختلف، دستخوش تغییر می‌شوند.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی آسیب‌ها، عوامل مخرب و ساختار نقشه‌های قدیمی قالی دو منطقۀ کرمان و اصفهان انجام شده‌است.

روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و روش یافته‌اندوزی، کتابخانه‌ای، میدانی و آزمایشگاهی است. ارزیابی‌ها و آزمایش‌ها، با استفاده از آزمایش SEM/EDX و مطالعات میکروسکوپی برای شناسایی آسیب‌ها انجام شده‌است.

یافته‌ها و نتایج: پرکننده‌ها و پوشاننده‌های کاغذ نقشه‌های دو منطقۀ اصفهان و کرمان با نسبت‌های مختلف عبارت‌اند از: کائولین، سولفات کلسیم و سیلیکات منیزیم. رنگ‌دانه‌های به‌کاررفته در نقشه‌های دو منطقه عبارت‌اند از: کربناتِ قلیاییِ سرب (سفیدسرب)، سینکا (سفیدروی) ، تترا اکسید سرب (سُرَنج)، اکسید کروم (سبز مات)، کرومات سرب (زردکروم) و اکسید آهن (اُخرا). آسیب‌های مکانیکی واردۀ انسانی عاملی مهم در تخریب نقشه‌های قالی به‌ویژه در منطقۀ کرمان است. نحوه و میزان تخریب نقشۀ قالی تابع روش ساخت نقشه است.
استفاده از تکیه‌گاه‌های پشتیبان تخته‌ای، فیبری و مقوایی و همچنین روغن جلای رایج به‌هیچ‌وجه مناسب نیست.
برای وضعیت مطلوب و بهینه، استفاده از تکیه‌گاه پشتیبان مقوایی سخت و محکم و بدون اسید و یک لایۀ ورنی (پوشش محافظ) با ویژگی حفاظتی مناسب و بدون هیچ‌گونه تأثیر سوء بر روی نقشه‌های قالی توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Damaging Agents of Old Persian Carpet Cartoons of Kerman and Isfahan Regions

نویسنده [English]

  • Mohammad javad Najafian
Ph.D. Student of Art Research at Shahed University, Tehran Assistant to the Deputy Chief of Cultural Heritage of the Heritage Organization of Culture, Handicrafts and Tourism
چکیده [English]

Purpose: Old carpet cartoons are art works that reflect significant aspects of the Iranian culture with them. However, over many years many are damaged because of different reasons. This paper reports a study that was carried out to identify factor caused the problem.
Method and research design: Laboratory techniques as well as observation were employed to collect data. Experiments were performed using SEM / EDX and microscopic studies to identify the damage.
Findings: Fillers and covers of papers consist of kaolin, calcium sulfate and magnesium silicate. The pigments used are lead carbonate (white lead), white zinc (zinc oxide), red lead (lead oxide), green chromic oxide, lead chromites (yellow chromium), and ocher. Mechanical damages caused by human mistreatments are numerous particularly in Kerman. The kinds and the extent of damages were resulted from the technique of production. For the purpose of repairs and preservation, supports, fiberglass, and cardboard, ordinary lacquer oil are not suitable. The use of acid-free cardboard backings and varnish (protective coating) with protective property but without adverse effects on cartoons is recommended.

کلیدواژه‌ها [English]

  • carpet cartoons
  • preservation
  • Repair
  • Kerman
  • Isfahan
  • Persian carpets
  • منابع فارسی

    کتاب

    • آذرپاد، حسن؛ حشمتی رضوی، فضل‌الله. (1372). فرشنامۀ ایران. (چ1). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
    • دانشگر، احمد. (1372). فرهنگ جامع فرش ایران. تهران: دی.
    • صوراسرافیل، شیرین. (1376). فرش نائین. (چ1). تهران: فرهنگان.
    • کار، داوسن ویلیام؛ لئونارد، مارک. (1383). شیوۀ نگرش به تابلوهای نقاشی: راهنمای اصطلاحات فنی. (حمید فرهمند بروجنی، مترجم). اصفهان: گلدسته.
    • لیه‌ناردی، آن. (1379). راهنمای حفاظت، نگهداری و مرمت کاغذ. (چ2). (ابوالحسن سروقد مقدم، مترجم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
    • ملکیان، حمید. (1379). مرمت و نگهداری نقشۀ فرش. (چ4). تهران: مؤسسۀ فرهنگی و هنری شقایق روستا.
    • هوری، چارلز ولسن. (1378). مواد مورداستفاده در مرمت: حلال‌های آلی، چسب‌ها و جلاها. (ابوالفضل سمنانی و حمید فرهمند بروجنی، مترجمان). تهران: دانشگاه هنر.

    مقاله

    • آزادی بویاغچی، مهرناز و دیگران. (1395). «بررسی مکانیسم واکنش تخریبی اکسیداسیون در کاغذهای تاریخی». دوفصلنامۀتخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، 4(7). صص 49-56.
    • پدرام، بهنام. (1376). «موزه در موزه». مجلۀ موزه‌ها، شمارۀ 18 و 19، صص 18-24.
    • ژوله، تورج. (1379). «سیسیل ادواردز و همایش طراحان بزرگ کرمان در شرکت قالی شرق O.C.M با مروری بر تاریخچۀ آن». مجلۀقالی ایران، شمارۀ 30.
    • محمدی آچاچلویی، محسن؛ حدادی، محمد. (1391). «ارزیابی آسیب‌های شیمیایی موجود در دو عکس پایه‌کاغذی مربوط به سال‌های پایانی دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی». فصلنامۀگنجینۀ اسناد، 22(2)، صص 90-105.
    • نجفیان، محمدجواد؛ فرهمند بروجنی، حمید. (1385). «مطالعۀ فن‌شناسی نقشۀ قالی دو منطقۀ اصفهان و کرمان». دوفصلنامۀ علمی- پژوهشیگلجام، 2(3)، صص 35-50.
    • نعیمیان، سیدمحسن. (1376). «نور در موزه». مجلۀ موزه‌ها، شمارۀ 17.

    پایان‌نامه

    • ذهبیون، فرشته. (1375). «تئوری: بررسی نقوش قالی در ایران (خاصه اصفهان) و عملی: حفاظت و مرمت نقشۀ قالی قدیم موجود روی کاغذ». پایان‌نامۀ کارشناسی، دانشگاه هنر تهران، دانشکدۀ پردیس اصفهان.

    منابع لاتین

    کتاب

    • Stratis H. k; Salvesen, B. (2002). The Broud Spectrum: Studies in The Materials, Techniques, and Conservation of Color on Paper. London: Archetype Publications ltd.

    مقاله

     

    • Dwan, A. (1987). “Paper complexity and interpretation of conservation research”. Journal of the American Institute for Conservation, 26(1), pp 1-17.
    • Lojewska, J; Miskowiece, P; Lojewski, T & Proniewicz, L. M. (2005). “Cellulose oxidative and hydrolytic degradation: In situ FTIR approach”. Polymer degradation and stability, 88(3), PP 512-520.
    • Poggi, G; Baglioni, P & Giorgi, R. (2011). “Alkaline Earth Hydroxide Nanoparticles for the Inhibition of Metal Gall Ink Corrosion”. Restaurator, 32(3), pp 247–273.
    • Ursescu, M. et al. (2009). “Influence of gall ink composition on thermal stability of paper”. Cellulose chemistry and technology, 43(9-10), PP 427-434.