تحلیل مجازات تبعید در دورۀ پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

میرزا علی‌اکبرخان داور با به تخت نشستن رضاشاه مأمور اصلاح عدلیۀ قدیم و تشکیل دادگستری نوین شد. قانون مجازات عمومی 1304ش، قانون محاکمات نظامی مصوب 30تیر1307ش، قانون دیوان جزای عُمال دولت مصوب 22دی1307ش و قانون اصول محاکمات جزایی مصوب 10خرداد1311ش جزء قوانین مصوب این دوره‌اند. در این قوانین برای برخی از جرائم، کیفر تبعید درنظر گرفته شد. در این قوانین مجازات تبعید جایگزین برخی از کیفرها شد؛ بنابراین در این دوره افزایش استفاده از مجازات تبعید دیده می‌شود. ازدیاد جمعیت تبعیدی‌ها در این دوره علاوه بر دلیل پیش‌گفته، به ماهیت حکومت رضاشاه و نهادهای برآمده از آن مانند شهربانی و ارتش نیز مربوط می‌شد. این نهادها افراد را رأساً و خارج از تشکیلات دادگستری تبعید می‌کردند. اصلاحات پهلوی اول مانند (قانون نظام اجباری، اتحاد البسه، کشف حجاب و اسکان عشایر) واکنش گروه‌هایی از مردم را برانگیخت؛ مجازات به‌کاررفته دربرابر این مخالفان نیز تبعید بود. تبعید در دورۀ پهلوی اول ویژگی‌های خاص خود را دارد و با دوران قبل و بعداز خود متفاوت است.

هدف: هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مؤلفه‌های متشکلۀ حکومت پهلوی اول در گسترش استفاده از کیفر تبعید است.

روش/ رویکرد: روش و رویکرد در این پژوهش تحلیل تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی است.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: تبعید در دورۀ پهلوی اول، هم ویژگی تبعید در حکومت‌های دیکتاتوری را دارد و هم ویژگی تبعید در حکومت‌های استبدادی را. استفاده از کیفر تبعید در دورۀ پهلوی اول نسبت به دورۀ قاجار گسترش پیدا کرد؛ این موضوع هم در قوانین و مقررات داخلی و هم در موافقت‌نامه‌های بین ایران و دولت‌های همسایه متجلی‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exile during the reign of Reza Shah Pahlavi (1925-1941)

نویسنده [English]

  • Seyyed Mahmood Sadat
چکیده [English]

Purpose: Sending opponents to exile was an infamous punishment, practiced during the time of Reza Shah. In order to reveal dimensions of the practice, this paper asks who, why, and by which authorities people were sent to exile.
Method and Research Design: Data for this paper was gathered from archival records held in the depositories of the National Archive of Iran.
Findings: Soon after the enthronement Reza Shah, Ali Akbar Davar was appointed as the minister of justice to set up a modern judiciary system. A new Penal Code which passed the Majlis (the Parliament) in 1925, was an important component of the. In the new legislation, a number of punishments were replaced by exile. Consequently, the number of people sent exile increased. Many of exiles were not issued by courts of law, but were decisions made by the police chiefs and by the military .Legislations such as mandatory military service, uniform civil clothing, and forced settlement of nomads caused rebellion in different sectors. Exile was a common way of suppressing such events.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exile
  • Criminal law
  • Reza Shah Pahlavi
  • Legal Reforms
  • Judiciary system
  • Iran
منابع
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، اسناد نخست‌وزیری (ساکما، نخ): 32961؛ 52875؛ 53646.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): 373-293؛ 4151-293؛ 6179-293؛ 40767-293؛ 87-350.
موسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (مپس)، 88-1302ش.
کتاب
ابن‌فارس، احمد. (1420ق).معجم مقاییس اللغة. (ج1). (عبدالمسلم محمدبن‌هارون، محقق). بیروت: دارالجیل.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم. (1426ق).لسان‌العرب. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
ادارۀ پنجم سیاسی وزارت امور خارجه. (2535).تحولات روابط دولت شاهنشاهی ایران با کشورهای افغانستان، بنگلادش، پاکستان، ترکیه، سری‌لانکا، نپال و هند در پنجاه سال شاهنشاهی ایران. تهران: وزارت امور خارجه، ادارۀ انتشارات و مدارک.
اعظام قدسی (اعظام‌الوزاره)، حسن. (1379).کتابخاطرات من، یا، روشن‌شدن تاریخ صدساله. (ج2). تهران: نشر کارنگ.
امیراحمدی، احمد. (1373).خاطرات نخستین سپهبد ایران احمد امیراحمدی. (غلامحسین زرگری‌نژاد، کوشش‌گر). تهران: موسسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی.
امین، حسن. (1382). تاریخ حقوق ایران. تهران: انتشارات دایرة‌المعارف ایران‌شناسی.
ایمانی، عباس. (1383). فرهنگ اصطلاحات حقوق کیفری. تهران: گنج دانش.
آذرنوش، آذرتاش. (1384).فرهنگ معاصر عربی-فارسی. تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین. (1382).موانع توسعۀ سیاسی در ایران. تهران: گام نو.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. (ج2). تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
حلی، یحیی‌بن‌سعید. (1405ق). الجامع للشرایع. قم: موسسۀ سیدالشهدا.
خلیلی‌خو، محمدرضا. (1373). توسعه و نوسازی ایران در دورۀ رضاشاه. تهران: جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.
دولت‌آبادی، یحیی. (1362). حیات یحیی. (ج4). تهران: عطار و فردوسی.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغتنامۀ دهخدا. تهران: موسسۀ لغتنامۀ دهخدا.
زندیه، حسن. (1392). تحول نظام قضایی ایران در دورۀ پهلوی اول؛ عصر وزارت عدلیه علی‌اکبر داور. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
السبزواری، عبدالاعلی. (1417ق).مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: ناشر مؤلف.
سعیدی، خسرو. (1367). اللهیار صالح (زندگی‌نامه). تهران: طلایه.
شهابی، هوشنگ و خوان لینز. (1380). نظام‌های سلطانی. (منوچهر صبوری، مترجم). تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
صدر (صدرالاشراف)، محسن. (1364). خاطرات صدرالاشراف. تهران: وحید.
صدری افشار، غلامحسین و دیگران. (1382). فرهنگ فارسی معاصر. تهران: فرهنگ معاصر.
طبسی، نجم‌الدین. (1391).تبعید و حقوق تبعیدی در اسلام. قم: بوستان کتاب.
طبسی، نجم‌الدین. (1416ق). النفی و التغریب فی مصادر التشریع الاسلامی. قم: مجمع‌الفکر الاسلامی.
فاضل هندی، محمدبن‌حسین. (1391).کشف‌اللثام. تهران: انتشارات فراهانی.
فیروز، فیروز. (1375). مجموعه‌مکاتبات، اسناد، خاطرات و آثار فیروز میرزا (نصرت‌الدوله) جلد دوم: ایام محبس. (منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، کوشش‌گران) تهران: نشر تاریخ ایران.
کتاب پهلوی. (بی‌تا). نشریۀ مخصوص موسسۀ اطلاعات به‌مناسبت تاج‌گذاری شاهنشاه آریامهر. تهران: موسسۀ اطلاعات.
کرونین، استپان. (1377).ارتش و حکومت پهلوی. (غلامرضا علی‌بابایی، مترجم). تهران: خجسته.
کسروی، احمد. (1335).زندگانی من (دورۀ کامل). تهران: انتشارات بنیاد.
-------------. (بی‌تا). چرا از عدلیه بیرون آمدم؟. بی‌جا: بی‌نا.
مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. (1378).تغییر لباس و کشف حجاب به‌روایت اسناد. تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
معلوف، لوئیس. (1382ق). المنجد فی اللغة. قم: دارالعلم.
معین، محمد. (1381). فرهنگ فارسی معین. تهران: سرایش.
مکی، حسین. (1362).تاریخ بیست‌سالۀ ایران. (ج6). تهران: نشر ناشر.
موسوی‌زاده، جهانگیر. (1378).محاکمۀ رئیس شهربانیِ رضاشاه و سایر متهمین. (ج1). تهران: کتابسرا.
میلسپو، آرتور. (1370).آمریکائی‌ها در ایران. (عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی، مترجم). تهران: البرز.
نصیری، محمد. (بی‌تا). حقوق بین‌الملل خصوصی. بی‌جا: بی‌نا.
وحید مازندرانی، غلامعلی. (1341). راهنمای عهود و عهدنامه‌های تاریخی ایران. تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.
هدایت، مهدیقلی. (1385). خاطرات و خطرات. تهران: زوار.
مقاله
آل داوود، سیدعلی. (1390). «نخستین قوانین مجازات در ایران».پیام بهارستان: فصلنامۀ اسناد، مطبوعات و متون، (ویژه‌نامۀ قانون و حقوق)، شمارۀ2، زمستان 1390.