تأثیرات جنگ جهانی دوم در بروز بحران مواد غذایی در آذربایجان (1320تا 1324شمسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه بین‎المللی امام خمینی (ره) قزوین

3 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

جنگ جهانی دوم تبعات فراوانی داشت که گریبان‌گیر کشور ایران نیز شد. مهم‌ترین مسئله در آن زمان کمبود غله بود که اشغال کشور به‌وسیلۀ متفقین و احتکار گندم به‌وسیلۀ محتکرین را می‌توان از عوامل اصلی آن برشمرد. این عوامل سبب شد تا مردم اَزلحاظِ وضعیت اجتماعی دچار بحران شوند. در این‌ بین آذربایجان با توجه به دلیل اینکه به‌وسیلۀ قوای شوروی اشغال شده‌بود وضعیت سخت‌تری داشت.هدف مقالۀ حاضر بررسی تأثیر اجتماعی بحران نان بر زندگی روزمرۀ مردم آذربایجان است و در این راستا به سؤال‌های زیر پاسخ می‌دهد؟
1.پیامدهای اشغال آذربایجان چه تأثیری بر بحران نان در محدودۀ زمانی مدنظر گذاشته بود؟
2.کمبودنان و غله چه نقشی در زندگی اجتماعی مردم داشت؟

هدف:هدف پژوهش بررسی تأثیرات جنگ جهانی دوم بر بحران مواد غذایی در آذربایجان است.همچنین واکاوی نقش فرقۀ دموکرات آذربایجان و تأثیر آن بر بحران غله و نان هدف دیگر این پژوهش است.

روش و رویکرد:در این مقاله با تکیه بر اسناد و منابع تاریخی و با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته می‌شود.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری:نویسندگان مقاله بعد از بررسی اسناد و منابع تاریخی به این نتیجه رسیدند که حضور نیروهای متفقین و ارسال گندم منطقۀ آذربایجان به نقاط دیگر موجب کمبود و قحطی مواد غذایی در آذربایجان شده بود. همچنین بااستقرارمسلحانۀ فرقۀ دموکرات درآذربایجان بسیاری از ارباب‌ها کشته یا از روستاها متواری شدند و نظم و نسق کشت و زرع در روستاها به ‌هم ریخت و بسیاری از مالکان روستاها دیگر به آذربایجان بازنگشتند و بعد از قحطی بسیاری از کشاورزان به عضویت قوای فرقۀ دموکرات درآمدند و عملاً کارکشاورزی درآذربایجان معطل ماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

World War II and Food Crisis in Azerbaijan

نویسندگان [English]

  • Bagherali Adelfar 1
  • Mohsen Parvish 2
  • Farideh Farzi 3
چکیده [English]

Purpose: This paper discusses the effects of World War II on the food crisis in Azerbaijan. The role of the Azerbaijan Democratic Party (ADP) in intensifying the “Bread & Grain Shortages” is addressed.
Method/Research Design: Library and archival materials are used to collect data.
Findings: Consigning the wheat of Azerbaijan to other areas by the Allied Forces during the occupation was one reason for the shortage of bread in the region. In addition, because of the involvement of ADP in military activities, many landlords either were killed or abandoned their lands and never returned to Azerbaijan. Following the famine, the majority of rural farmers joined the ADP and left their villages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • World War II
  • Azerbaijan
  • Azerbaijan Democratic Party (ADP)
  • food crisis
  • famine
اسناد آرشیوی
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): سند شمارۀ 1718/290؛ 8270/290؛ 246/290؛ 240013887؛ 290000314؛ 240012439؛ 240019485؛ 240016632. 3227-101008
اسناد کتابخانه،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی(کمام):سند شماره 25/1/22/54/12
کتاب
-        ابتهاج، ابوالحسن. (1371).خاطرات ابوالحسن ابتهاج. (ج1).(علیرضا عروضی، کوششگر). تهران:علمی.
-        اتابکی، تورج. (1371). آذربایجان در ایران معاصر. (محمدکریم اشراق، مترجم). تهران: انتشارات توس.
-        اسکرین، کلارمونت پ‍رس‍ی‍وال. (1363).جنگ جهانی در ایران. (غلامحسین صالحیار، مترجم). تهران: اطلاعات.
-        اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم.(ج2و3). (1389). (مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری، کوششگر). تهران: خانۀ کتاب.
-        اعظام قدسی، حسن. (اعظام‌الوزرا). (1379). خاطرات من،یا،تاریخ صدسالۀ ایران. تهران: کارنگ.
-        ایران در اشغال متفقین: م‍ج‍م‍وع‍ه اس‍ن‍اد و م‍دارک ۱۳۱۸-۲۴. (1371).(صفاءالدین تبرائیان، کوششگر). تهران: رسا.
-        ای‍ران در ب‍ح‍ران (م‍ه‍رم‍اه۱۳۲۰-ش‍ه‍ری‍ورم‍اه۱۳۲۶): (ب‍ر پ‍ای‍ۀ خ‍لاص‍ۀ اخ‍ب‍ار ش‍ب‍ان‍ۀ رادی‍وه‍ای خ‍ارج‍ی و گ‍زارش‌ه‍ای روزان‍ه و خ‍لاص‍ۀ                    روزن‍ام‍ه‌ه‍ا).(1379).(کیانوش کیانی هفت‌لنگ و پرویز بدیعی، کوششگران). تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
-        بهشتی سرشت،محسن.(1390). نقش علما در سیاست.تهران:،پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-        پاک‌دامن، ناصر. (1355). آمارنامۀ اقتصاد ایران در آغاز جنگ جهانی دوم. (ج1). تهران: دانشگاه تهران، دانشکدۀ اقتصاد.
-        جلال پور،حسن و محمدی،امیر(1391). پیامدهای اشغال ایران در شهریور 1320،زمستان 1391، سال 3 - شماره 9 (23 صفحه - از 154 تا 176)
-        جهانشاه‌لو افشار، نصرت‌الله. (1367). ما و بیگانگان (خاطرات سیاسی دکتر جهانشاه‌لو افشار). (ج1). تهران: مرد امروز.
-        خان‌ملک یزدی، محمد. (1363). غوغای تخلیۀ ایران. تهران: انتشارات سلسله.
-        ذوقی، ایرج. (1368). ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم:پ‍ژوه‍ش‍ی درب‍ارۀ ام‍پ‍ری‍ال‍ی‍س‍م. تهران: پازنگ.
-        ساعدمراغه‌ای،محمد.(1373). خ‍اطرات س‍ی‍اس‍ی م‍ح‍م‍د س‍اع‍دم‍راغ‍ه‌ای. (1373).(باقرعاقلی، کوششگر). تهران: نشرنامک.
-        شوکت، حمید. (1386). درتیررس حادثه:زندگی سیاسی قوام‌السلطنه.تهران: نشراختران.
-        گذشته چراغ راه آینده است: ت‍اری‍خ ای‍ران در ف‍اص‍ل‍ه دو ک‍ودت‍ا 1299۱۳۳۲. (ویراست2). (1379).(پژوهش از جامی). تهران: ققنوس.
-        گزیدۀ اسناد جنگ جهانی دوم در ایران.(1381).(بهروز قطبی،کوششگر). تهران: اطلاعات.
-        گلشائیان، عباسقلی. (1377). گذشته‌ها و اندیشه‌های زندگی،یا،خاطرات من. تهران: انتشارات اینشتین.
-        مجتهدی، عبدالله. (1381).ب‍ح‍ران آذرب‍ای‍ج‍ان (س‍ال‍ه‍ای ۱۳۲۵-۱۳۲۴ش): خ‍اطرات م‍رح‍وم آی‍ت‌ال‍ل‍ه م‍ی‍رزا ع‍ب‍دال‍ل‍ه م‍ج‍ت‍ه‍دی.(رسول                            جعفریان،کوششگر). تهران: موسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
-        مجد، محمدقلی. (1389).رضاشاه و بریتانیا بر اساس اسناد وزارت خارجۀ آمریکا. (مصطفی امیری، مترجم).تهران: موسسۀ مطالعات و پژوهش‌های                   سیاسی.
-        مکی، حسین. (1374). تاریخ بیست‌سالۀایران.تهران: علمی وفرهنگی.
-        مهدی‌نیا،جعفر. (1382). زندگی سیاسی ابراهیم حکیمی (حکیم‌الملک). تهران: امید.
-        نجاتی، غلامرضا. (1378). مصدق:سالهای مبارزه  و مقاومت. تهران: مؤسسۀخدمات فرهنگی رسا.
مذاکرات مجلس
-        مذاکرات مجلس سیزدهم شورای ملی، جلسۀ 163، 01/03/1322.
نشریه‌ها و روزنامه‌ها
-        آذربایجان(روزنامه )، سال1، شمارۀ14، 27آذر1320، ص97.
-        آژیر، سال2، شمارۀ 149؛ 7خرداد1323، ص2.
-        اطلاعات، سال16، شمارۀ4844، شنبه 22فرودین1321، ص1.
-        اطلاعات، سال17، شمارۀ 5036، 6آبان1321، ص1.
-        اطلاعات، سال17، شمارۀ 5048، 18آبان1321، ص19.
-        ایران، شمارۀ7035،15آبان1321، ص2.
-        باختر، شمارۀ285، 30فروردین1323، ص3.
-        روزنامۀ جودت، فوق‌العادۀ 12شهریور1324، ص1
-        سعادت بشر، شمارۀ96، 8شهریور1321، ص2.
-        فریاد، شمارۀ4، 21آذر1321، ص1.
-        فریاد، شمارۀ21، 22تیر1322، ص2.
-        نسیم شمال، شمارۀ26،2آبان1321، ص1.
          نوبهار،شمارۀ55، 15مهر1322، ص1.