از معاهدۀ ترکمانچای تا عهدنامۀ مودت (1243-1340 ق.)

نویسنده

چکیده

بعد از انعقاد معاهدهء گلستان در سال 1228 ق.،چون‌ اختلافات مرزی بین دو کشور حل نشده بود،تا سال 1241 ق.گهگاه نیروهای روسیه مناطقی از خاک ایران را مورد تجاوز قرار می‌دادند تا اینکه در این سال گوگچه توسط روسها تصرف شد و جهت پاسخ به این عمل سران کشور تصمیم به‌ جنگ گرفتند و بدین ترتیب جنگهای دوم ایران و روسیه آغاز و تا سال 1243 به طول انجامید و در شعبان همان سال به علت‌ شکستهای پی‌درپی که به ایران وارد آمد،فتحعلی شاه و عباس میرزا بالا جبار تن به انعقاد معاهدهء ترکمانچای دادند و تسلیم شرایط کمرشکن آن شدند.روسها پس از آن در زمان‌ محمد شاه،ناصر الدین شاه و سایر پادشاهان قاجار به‌ زورگوییها و کسب امتیازات اجحاف‌آمیر خود ادامه‌ می‌دادند؛چنانچه در دورهء ناصر الدین شاه،حق مالکیت ایران‌ از آخال و سایر نواحی ترکستان سلب گردید،تمام شیلات‌ یکجا به روسها واگذار شد،امتیاز مربوط به رفت‌وآمد کشتیهای روسی به مرداب انزلی و رودخانه‌ها را کسب‌ کردند.امتیاز بانک استقراضی و همچنین اختیار تمام‌ جنگلهای ایران به تبعهء روس صورت گرفت(22 میلیون و نیم‌ منات به مدت 75 سال با گرو گذاشتن گمرکات شمالی ایران) و بسیاری امتیازات دیگر از این قبیل،در دورهء محمد علی شاه‌ و احمد شاه روابط دو کشور تحت تأثیر وقایع مشروطه، انقلاب اکتبر شوروی،جنگ جهانی اول و امثالهم بوده است. به هر روی،بعد از انقلاب روسیه،عهدنامه‌ای بین دو کشور منعقد گردید به نام عهدنامهء مودت که به‌طور کلی‌ مواد آن عبارت بود از فسخ جمیع قرضهایی که ایران به‌ حکومت تزاری داشت،فسخ جمیع امتیازاتی که پیش از این‌ چه به حکومت روسیه و چه به اتباع روس از طرف دولت‌ ایران داده شده بود،لغو کاپیتولاسیون و مانند اینها.این عهد نامه،مشتمل بر یک مقدمه و 26 ماده در تاریخ 26 فوریهء 1921 برابر با هشتم اوت 1299 یعنی 5 روز بعد از کودتای رضا خان‌ سردار سپه در مسکو منعقد گردید و فصل تازه‌ای در روابط بین دو کشور گشوده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

From Turkmanchai Treaty to Mawadat Pact, 1243‌1340 Lunar

نویسنده [English]

  • fatemeh ghaziha
چکیده [English]

Even after signing Golestan Treaty in 1228 LY, border discrepancies between Iran and Russia remained unresolved and sometimes Russian forces attacked our soil. In the same year, Gougche City was occupied by Russia and Iranian courtiers decided to counterattack, which led to second war between Iran and Russia and continued by 1243. Due to consecu­tive defeats of Iranian Army, King Fathali Shah and Crown Prince Abbas Mitya gave in to Russians, signed Turkmanchai peace treaty and accepted Russians’ backbreaking condi­tions. Russians pursued their encroachments even in Mohammad Shah, Naser A1 Din Shah and other Qajar Kings, and for instance in Naser A1 Din Shah reign, they forced Iran to withdraw its own borders in Akhal and other regions of Turkistan and fishing privilege was granted to them by Iranians completely. Russian ships gained access to Anzali Marsh and border rivers. Privileges to open Esteghrazi Bank and to use Iran’s forests were given to a Russian citizen. In 1317 Solar year, Iran yielded to its first foreign debt from Russia, 22.5 million Manats, in which Russians accepted customs offices in northern parts of Iran as a mortgage for 75 years. During Mohammad Ali Shah and Ahmad Shah kingdoms, Iran- Russia relations were under the influence of Constitutionalism Movement, Soviet Union’s October Revolution, WW1 and so forth.After Russia Revolution in 1917, Iran and Russia signed another treaty, Mawadat, in which Iran’s debts to tsar kings had been written off. All other privileges, received during tsar tenure in Russia, including sailing in Iranian waters and capitulation were annulled. Mawadat Treaty composed of an introduction and 26 articles. It was signed in Moscow five days after Reza Khan came to power in a coup on 26th of February, 1921 and opened a new chapter in Iran, Russia relations.