بررسی تطبیقی مرکب‌های خوشنویسی مورد استفاده درمیان ایرانیان، عثمانی‌ها، چینی‌ها، هندیان، و اعراب

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 مربی مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

3 مربی نگارگری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بشر زمانی که خواست آنچه را می­‌اندیشد نقش کند، قدم به دنیای نگارش گذاشت. انسان،  از دیرباز،  برای انتقال مفاهیم و نوشتن از مرکب استفاده می­کرد. از این رو،  در تهیۀ اجزای مرکب­‌ها و چگونگی ترکیب آنها با هم،  دقت و تلاش ویژه­ ای داشته است. اما، متأسفانه پژوهش­های صورت گرفته در این زمینه هنوز به ­درستی راهگشای کشف فنون ساخت مرکب­‌های پیشین نیست و مشاهده شده که بسیاری از آثار قدیمی دچار آسیب شده‌اند. پس، پژوهش در این زمینه امری لازم وضروری است.
هدف: شناخت و طبقه­ بندی مرکب­ های خوشنویسی ملت­ های ایران، عثمانی، چین، هند، و اعراب؛ و شناسایی مواد به­ کارگرفته شده در مرکب­های ملل مذکور اهداف این  پژوهش است. پرسش­های پژوهش نیز عبارت ­اند از: آیا  اجزای اصلی به ­کار گرفته شده در ساخت مرکب­ها در ملل مختلف تقریباً یکسان بوده یا نه؟ و آیا شباهتی میان ترکیبات به­ کارگرفته درمرکب­های ملل مذکور وجود داشته است؟
روش و رویکرد پژوهش: روش یافته­ اندوزی، کتابخانه ­ای و اینترنتی؛ و روش پردازش داده­ ها، توصیفی است.  
یافته­ های پژوهش: نتایج نشان داد که در ترکیب اصلی مرکب ­های همه تمدن­ ها دو عنصر حضور دارد، یکی ماده رنگی(گیاهی، معدنی)، و دیگری بست(صمغ، سریشم ماهی، و مانند آن) است که باعث می­شود رنگدانه به حالت معلق باقی بماند و پس از نوشتن، بر روی تکیه­ گاه بچسبد. در هر تمدنی، با توجه به مواد بومی آن منطقه و برای اهداف متفاوت،  افزودنی­ هایی به این اجزا اضافه می­ کردند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Calligraphy inks in Persia, Ottoman Empire, China, India, and the Arab world: a comparison

نویسندگان [English]

  • Zahra Soltani 1
  • Hamid Farahmand Borojeni 2
  • Jalil Jowkar 3
1 MA, Historical and Cultural Objects Restoration, Arts University of Isfahan, Isfahan, I.R.Iran
2 Faculty Member, Historical and Cultural Objects Restoration, Arts University of Isfahan, Isfahan, I.R.Iran
3 Faculty Member, Painitng, , Arts University of Isfahan, Isfahan, I.R.Iran
چکیده [English]

Purpose: A variety of ingredients and techniques were employed in Persia, Ottoman Empire, China, India and the Arab world to make ink. These ingredients and techniques have so far not been sufficiently studied. This paper compares the inks used in producing manuscripts in these oriental cultures.
Method/Research Design: Findings were extracted and analyzed by reviewing the literature.
Findings: The ink used in the majority of the cultures was a combination of herbal and mineral pigments.   The binder used was either gum or fish glue. Both caused pigment particles to be suspended in a liquid solution and adhere to the surface. Also, additional ingredients available in each region were added to the ink to enhance its quality. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • calligraphy inks
  • iron-and-tenderloin-based ink
  • Persian ink
  • Chinese ink
  • Indian ink

مراجع

منابع

استات، جی. ال. وجتتنر، آر. ج(1378). فرهنگ فشرده رنگدانه­های هنری(حمید فرهمند بروجنی با همکاری حمیدرضا بخشنده فرد، مترجمان).  اصفهان: گلدسته.

ایرانی، عبدالمحمد(1363).  پیدایش خط وخطاطان. تهران: یساولی.

بهادری، رویا(1385). شیمی آلی: مبانی و کاربرد در حفاظت و مرمت آثار تاریخی. تهران: پژوهشکدة حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی ورسانه پرداز.

پورتر، ایو(1389). آداب و فنون نقاشی و کتاب­آرایی(زینب رجبی، مترجم). تهران:متن.

جهانشاهی افشار، ویکتوریا(1380). فرآیند روش­های رنگرزی الیاف با مواد طبیعی. تهران: دانشگاه هنر.

خسروی بیژائم، فرهاد(1385). فن­شناسی وآسیب­شناسی مرکب­های سنتی و ارائه راهکارهای حفاظتی آن. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکدة مرمت.

دوک، جیمز آ(1387).  فرهنگ گیاهان دارویی(زهره آموزگار و عبدالعلی محقق­زاده و محمدرضا شمس­اردکانی، مترجمان). تهران: مارلیک.

دهخدا، علی­اکبر(1376)، لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

ژان، ژرژ(1386). تاریخچه مصور الفبا و خط(اکبر تبریزی، مترجم). تهران:علمی و فرهنگی.

شعشعی، محمد(1377)، بررسی تطبیقی ساختار، محتوا و مصالح نگارگری اسلامی هند و ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکدة هنرهای کاربردی.

صانعی،  صفدر(1375).  نسخه شفا(2). تهران: حافظ نوین.

فرهنگ،  پرویز(1366). فرهنگ مواد. تهران: عرفان.

فضائلی،  حبیب­الله(1376). تعلیم خط.تهران: سروش.

قلیچ­خانی، حمیدرضا(1373). فرهنگ و اصطلاحات خوشنویسی و هنرهای وابسته. تهران: روزنه.

-------------- (1373). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته. تهران: روزنه.

لامعی رشتی،محمد؛  شکوهی، فرح؛ اولیایی، پروین(1381).  معرفی روش پیکسی خارجی در آنالیز مرکب و کاغذ قدیمی،  نامه بهارستان،3(2)، 431-436.

مایل­هروی، نجیب(1372). کتاب آرایی درتمدن اسلامی: مجموعه رسائل در زمینه خوشنویسی، مرکب سازی، کاغذگری، تذهیب وتجلید.  مشهد:آستان قدس رضوی.

محمدپور،  عزیز(1386). ارزش خط و سیر تکاملی و تاریخی آن. تهران:فرهنگ.

مظفریان،  ولی الله(1377).  فرهنگ نام های گیاهان ایران. تهران: فرهنگ معاصر.

- هادیان دهکردی،  منیژه(1386)، کاربری پژوهش های آزمایشگاهی در حفاظت و مرمت بناهای تاریخی(مواد و مصالح)،  تهران:دانشگاه تهران و پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی.

ـ یساولی،  جواد(1363)، پیدایش و سیر تحول هنر خط، تهران: یساولی.

 

ـ Berrie, Barbara H. (2007), Artists' Pigments: A Handbook of  Their History and Characteristics, Archetype Publications ltd, London.

ـCarvalho, David N. (2007), Forty Centuries of Ink, Echo library Available: http//www. manybooks. net. pdf(accessed 10 december 2011)

ـ Harley, R.  D. (2001), Artists' Pigments C. 1600-1835, Archetype Publications ltd, London.

ـKhatibi, Abdelkebir &  Sijelmassi, Mohammed(1996), The  Splendor  of  Islamic  Calligraphy,Thames  and  Hudson, New York.

ـKeheyan, Y. , and L Giulianelli.  2006.   IDENTIFICATION OF Historical Ink Ingredients Using Pyrolysis-GC-MS.  A Model Study, e-Preservation Science 3: 5-10.

ـ Mert, Esra(2008), A Comparative Study on Chemical Characterization of Different Ink Ingredients Used in Ancient Ornamented Manuscripts, Master of Sience Inarchaeometry, Middle Easttechnical University. Available:http//www.  scirus. com. pdf(accessed 21 december 2011)

ـMiddleton, Andrew & Uprichard, Ken(2008), The Nebamun Wall Paintings: Conservation, Scientific Analysis and  Display the British Museum, Archetype Publications ltd, London.

ـ Pourjavady, N. (2001), Splendour  of  Iran, E booth-Clibborn & Booth-Clibborn  Editions, London.

ـ Senvaitiene, J. , and A Beganshiene.  2005.  Characterriziation of historical writing inks by different analytical techniques, chemija, 3-4: 34-38.

ـStratis, Harriet k & Salvesen Tbritt(2002), The Broud  Spectrum: Studies in The Materials,Techniques, and Conservation of  Color on Paper, Archetype Publications ltd, London.

ـWehlte, Kurt(1975), The Materials and Techniques of  Painting, Translated by Ursus Dix, Van nostrand  Reinhold  Company ltd, Newyork.

ـWinter, John(2008), East Asian Paintings: Materials, Structures  and Deterioration  Mechanisms, Archetype Publications ltd, London.

 

 

 

 

 

 

گنجبنه اسناد

دوره 26، شماره 1
بهار 1395
صفحه 124-138

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار