بررسی تبعید ایرانیان از شوروی طی سال‌های 1305-1320 ش.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ محلی دانشگاه اصفهان

2 استاد تاریخ گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

روی کار آمدن نظام کمونیستی در شوروی، باعث تغییر قوانین این کشور شد. یکی از این قوانین، قانون تابعیت بود که دولت شوروی با استناد به آن دست به تبعید گستردۀ ایرانی‌ها از این کشور زد. این افراد، در صنایع شوروی کار می‌کردند. دولت ایران، در ابتدا، سعی کرد که از نیروی کار این افراد متخصص و فنی در نوسازی دورۀ رضاشاه استفاده کند؛ اما در دورۀ بعد، به دلیل فعالیت‌های تبلیغی و جاسوسی شوروی در ایران، که برخی از این افراد هم در آن دخیل بودند، رویکرد حکومت نسبت به استفاده از این افراد تغییر کرد. با اطلاع دولت ایران از عمق فعالیت‌های شوروی در ایران و نقش افراد تبعید شده، نوع تعامل دولت ایران با این افراد از اقتصادی (استفاده از آن‌ها به عنوان نیروی کار) به امنیتی (تحت نظر و کنترل دائم) تغییر یافت. این پژوهش، به دنبال بررسی تبعید ایرانیان در فاصلۀ سال‌های 1305-1320 است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر، با روش تحلیلی- تاریخی با تکیه بر اسناد و مدارک تاریخی پایگاه‌های آرشیوی و متون اصلی انجام شده است.
فرضیه پژوهش: استفاده دولت شوروی از تبعیدیان به عنوان جاسوس و مبلغ افکار کمونیستی بر نحوۀ تعامل دولت ایران با این افراد و استفاده از نیروی کار آنان تاثیر داشته است.
یافته‌های پژوهش: دیدگاه حکومت نسبت به استفاده از تبعیدی‌ها به عنوان نیروی کار موثر و اقتصادی در نوسازی دورۀ رضاشاه به عناصر نفوذی و جاسوسان بیگانه تغییر یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study on the Expelling of Iranian Emigrants from the Soviet Union to Iran (1926-1941)

نویسندگان [English]

  • Mahmood Sadat 1
  • Morteza Nouraei 2
  • Hosein Mirjafari 2
1
2
چکیده [English]

Purpose: The advent of communism in the Soviet Union caused many changes in the country's laws, one of which was the allegiance law. The government expelled many Iranians who worked in the Soviet industry, in accordance with this law. Iran's government in the Reza Shah era had first tried to employ an expert and professional emigrant workforce in modernization, however, in the following era the government's approach to these people changed from an economic to a security one (i.e. keeping them under permanent surveillance) due to espionage activities of the Soviet Union in Iran involving the help of the emigrants. This study attempts to investigate the expelling of Iranian emigrants from Russia from 1926 to 1941.
Methodology/Approach: This study analyzed history on the basis of historical documents in archival databases and original texts.
Research Hypothesis: The employment of emigrants by the Soviet Union as spies who helped in spreading communism in Iran affected the interactions of Iran's government with these emigrants.
Findings: TheIran's government's approach toward the expelled emigrants changed from viewing them as an influential and economically valuable workforce in the Reza Shah Modernization era to that of foreigner spies and infiltration agents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • expelled emigrants
  • the Soviet Union
  • Iran
  • espionage acts
  • Agabekov memories
  • Reza Shah modernizations
اسناد
ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه(استادوخ) سند شمارۀ 6-35-1316ق، 5-12-1317ق، 12-12-1328ق، 32-12-1328ق، 16-13-1332ق، 113-16-1303ش.30-13-44-1300ش.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، سند شمارۀ 2300-293، 4091-293، 3984-290، 2309-290، 2359-290، 2083-290، 373-293، 3947-293، 4151-293، 3967-293، 4087-293،13164-293.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اسناد نخست­وزیری، سند شمارۀ 60074، 54180، 53513، 53931، 51515، 45731، 46970، 60151، 68283، 66600، 54758.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، اسناد نخست­وزیری،شمارۀ تنظیم 102016،شمارۀ پاکت5049.
کتابخانه،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی(کمام)114/1/41/154/5، 81/1/12/41/12.
کتابها
آذری. شهلا.(1372،بهار)"مهاجرت اتباع شوروی به ایران(1317-1297ش).گنجینه اسناد،3 (1):2-19.
آقابکف.سرگئی یویچ.(1357).خاطرات آقابکف(ترجمه حسین ابوترابیان).پیام:تهران.
ابراهیم اف،ت.ا.(1360). پیدایش حزب کمونیست ایران(ترجمه ر.رادنیا).انتشارات گونش:تهران.
احسانی. علی اصغر(1378).خاطرات ما از قیام افسران خراسان.علمی:تهران.
افتخاری.یوسف.(1370). خاطرات و اسناد یوسف افتخاری1326-1299(به کوشش کاوه بیات،مجید تفرشی). فردوسی :تهران.
بیات.کاوه.(1370).فعالیتهای کمونیستی در دورۀ رضاشاه(1310-1300).سازمان اسناد ملی ایران:تهران.
پیشه وری.جعفر.(1359).تاریخچه حزب عدالت.انتشارات علم:تهران.
راوندی.مرتضی.(1368).سیر قانون و دادگستری در ایران.نشر چشمه:تهران.
طاهراحمدی.محمود.(1374).اسناد روابط ایران و شوروی(در دورۀ رضاشاه1304-1318ه.ش).پژوهشکده اسناد:تهران.
طبری.احسان.( بی تا).جامعه ایران در دورۀ رضاشاه.انجمن دوستداران احسان طبری: بی جا.
عبده.جلال.(1368).خاطرات دکتر جلال عبده(جلد1).رسا:تهران.
کتاب پهلوی.(بی تا).نشریه مخصوص موسسه اطلاعات بمناسبت تاجگذاری شاهنشاه آریامهر.موسسه اطلاعات:تهران.
لنچافسکی.ژرژ.(1351).غرب و شوروی در ایران، سی سال رقابت 1948-1918(ترجمه حورا یاوری).ابن سینا:تهران.
معاونت خدمات مدیریت و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور.(1380).اسنادی از مطبوعات و احزاب دورۀ رضاشاه.سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:تهران.
معتضد.خسرو.(1388). پلیس سیاسی عصر بیست ساله(جلد2). نشر البرز:تهران.
مکی.حسین.(1362) تاریخ بیست ساله(جلد6).نشر ناشر:تهران.
موسوی زاده.جهانگیر.(1378)محاکمه رئیس شهربانی دورۀ رضاشاه و سایر متهمین.کتاب سرا:تهران.
روزنامه ها
روزنامه وقایع اتفاقیه(6 ربیع الاول1275)،شماره402
روزنامه حبل المتین(8 ذی قعده1324)14(20).