علل و پیامدهای شکل‌گیری پدیدۀ کشف حجاب در دورۀ پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

رضا شاه، مدعی بود که وقتی مردم لباس متحدالشکل بپوشند و کلاه پهلوی بر سر گذارند و نسبت به اعتقادات دینی سست شوند، متمدن خواهند شد. براین اساس، به ستیز با نمادهای سنتی و دینی، نظیر لباس و پوشاک سنتی پرداخت.
رضاشاه، فکر متمدن شدن ایران را از آغاز سلطنت خود در سر می پروراند و متحدالشکل کردن لباس در سال 1307 ، و نوع پوشش اعضای خانواده شاه، موید این واقعیت بود. اما سفر ترکیه این تلقی را تقویت کرد و رضاشاه بعد از مسافرت ترکیه از رفع حجاب زنان و آزادی آن‌ها صحبت کرد. در 17 دی 1314 کشف حجاب به صورت علنی اعلام شد. انتشار این خبر موجب تشدید واکنش‌های اجتماعی شد.
در این مقاله، تلاش بر این است که به این سوال پاسخ داده شود که علل و زمینه و پیامدهای کشف حجاب در ایران چیست؟ پاسخ به این سوال براساس این فرضیه ارائه می‌شود که به دلیل مقاومت زنان و روحانیون در برابر رژیم، کشف حجاب درایران به نتیجه نرسید. بنابراین، در پژوهش حاضر، تلاش بر ریشه‌یابی مقولۀ کشف حجاب است. ابتدا، به ریشه‌های کشف حجاب در ایران پرداخته می‌شود و در ادامه به نتایج و پیامدهای آن اشاره خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

??

نویسندگان [English]

  • Amirmasood Shahramnia 1
  • Najmeh Zamani 2
1
2
- آبراهامیان ، یرواند ، ( 1377) ، ایران بین دو انقلاب ،ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ، تهران : نشر نی .
-  آوری، پیتر ،( 1367)،  تاریخ معاصر ایران، ترجمه‌ی محمد رفیعی مهرآبادی، ‌جلد دوم، تهرا ن: عطایی .
-اتابکی ،تورج ،(1385)، تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
-استاد ملک، فاطمه، (1368) ، حجاب و کشف حجاب در ایران، تهران، مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
-  اعظام قدسی، حسن ،(1356) ،کتاب خا طرات من،تهران : امیر کبیر .
-  جعفریان، رسول ،( 1383) ، داستان حجاب و ایران پیش از انقلاب، تهران: مر کز اسناد انقلاب اسلامی.
-جعفری، مرتضی ،(1371)، واقعه کشف حجاب، اسناد منتشر نشده از واقعه کشف حجاب در عصر رضاخان، تهران:  سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و مؤسسه پژوهشی و مطالعاتی فرهنگی، سند شماره ۲۲۲.
-  حکمت،  علی اصغر ،(1355) ،سی خا طره از عصر فرخنده پهلوی، تهران : انتشارات وحید.
-  حیدریان، فاطمه، (1379) ،  کشف حجاب به روایت اسناد، تهران:  مرکز اسناد انقلاب اسلامی
-  دورانت، ویل(1363)،تاریخ تمدن، ترجمه دکتر عباس زریاب خویی ،جلد12، تهران :انتشارات علمی و فرهنگی.
- دولت آبادی،یحیی،( 1361) ،حیات یحیی،تهران: بی نا.
-  سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی. (1371). واقعه کشف حجاب.تهران : سازماندهی مدارک علمی.
-  طبرسی ، الاحتجاج ،  جلد 1، موسسه الاعلمی للمطبوعات ، .
-    صادقی، فاطمه. (1384).جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران (دوره پهلوی اول). تهران: قصیده سرا.
 - صدر، محسن ،(1364)، خاطرات صدرالاشرف،تهران: انتشارات وحید.
-    صفایی، ابراهیم. (1365). رضاشاه کبیر در آیینه خاطرات. تهران : وزارت فرهنگ و هنر.
 - صلاح، مهدی، (1384)، کشف حجاب: زمینه‌ها، پیامدها و واکنش‌ها، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
-  فردوست، حسین،( 1371)،  ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، جلد 1،  تهران: اطلاعات.
-  صفایی، ابراهیم، (1365)، رضاشاه در آیینه خاطرات، تهران: اداره‌ی کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
-  کاتوزیان، محمدعلی همایون ، (1380) ، دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه: حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1368). اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. ترجمه ی محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران : نشر مرکز.
-  کرونین ، استفانین ،( 1383)، رضاشاه وشکل گیری ایران نوین ، دولت و جامعه در دوران رضاشاه ، ترجمه مرتضی ثاقب فر ، تهران : جامی .
- گرامی،‌ محمدعلی ،( بی تا) ، تاریخ رضاشاه کبیر، جلد اول، شیراز: کوروش.
گنجینه اسناد،(1370)، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
-  مدنی، جلال الدین ، (1361)، ‌تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، قم: دفترتبلیغات اسلامی.
- مطهری، مرتضی،(1368)، مسأله حجاب، تهران، انتشارات صدرا.
-   معیدفر ، سعید،(1379)، جامعه شناسی مسائل اجتماعی معاصر در ایران ، تهران : سرزمین ما.
-   مکارم شیرازی،ناصر، (1371) ، تفسیر نمونه ،تهران :  دارالکتب اسلامیه ، ج 14 .
-   مکّی، حسین،(1357)،  تاریخ بیست ساله ایران،  جلد 6،تهران:  امیر کبیر .مکی،‌حسین ، (1363)، تاریخ بیست ساله‌ی ایران، جلد اول،‌تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-  مکی، حسین. (1364). تاریخ بیست ساله ایران. تهران: امیر کبیر.
-  مؤسسه قدر ولایت ، ( 1373)، حکایت کشف حجاب ، تهران : واحد تحقیقات موسسه فرهنگی قدر ولایت.
- هدایت، مهدی قلی خان(فخرالسلطنه)،  (1357) ، خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوار.
-   همفر،(1377)،خاطرات همفر جاسوس انگلیس در ممالک اسلامی ، ترجمه دکتر محسن مؤیدی، تهران: امیر کبیر.
-  واحد، سینا،(1366)،  قیام گوهرشاد، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-   واحد، سینا،(1361)، قره العین در آمدی بر تاریخ بی حجابی ایران، تهران : موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور.
                  
منابع عربی
- فراهیدی، خلیل ‌بن احمد،(1405)، کتاب العین، قم، دارالهجره.
- طریحی، فخرالدین،(1375)، مجمع البحرین، تهران، مکتبة المرتضویة.
 - طبرسی ،ابو منصور احمد بن علی،(1386)،  الاحتجاج ،  جلد 1، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات ، .