تحلیل روابط حکام و خان‌های ماکو با آن سوی ارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ ایران دانشگاه محقق اردبیلی

2 استادیار تاریخ ایران دانشگاه ارومیه

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

خان‌های بیات ماکویی، در زمان حکومت شاه عباس دوم صفوی (1052-1077 ق.) به ماکو کوچانده شدند، تا زیر نظر حاکمان این منطقۀ مرزی به دفاع از آن بپردازند. منشا و مسکن اولیۀ گروهی از بیات‌های ماکو منطقۀ ایروان بود. این امر، تاثیر مهمی در روابط آن‌ها با ناحیۀ قفقاز و دیگر اعضای خاندان بیات ساکن این منطقه داشت. بیات‌های ماکو، به تدریج، با ضعف دیگر حاکمان منطقۀ شمال غرب کشور و کاهش قدرت دولت مرکزی ایران به قدرت مسلط ماکو تبدیل شدند و باتوجه به هم‌مرز شدن ماکو با روسیه و عثمانی، بر اثر معاهدۀ ترکمانچای، نقش مهمی در تحولات این ناحیه ایفا کردند. اعضای این خاندان، بعد از جدایی اولیه از دیگر اعضای ایل بیات در ایروان، همچنان به پیوندهای خویش با آن‌ها  ادامه دادند. این روابط با آن سوی ارس، در زمان حکومت مرتضی‌قلی‌خان اقبال‌السلطنه (حکومت 1316-1341 ق.) شکل منسجم‌تری پیدا کرد و او برای حفظ حاکمیت خود در ماکو به گسترش این روابط اقدام نمود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

--

نویسندگان [English]

  • Jafar Aghazadeh 1
  • Masood Bayat 2
  • Fatemeh Nezarat 3
آبادیان، حسین ( 1385 ). ایران از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند. تهران : موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.
اعتماد‌السلطنه، محمد حسن‌خان ( 1349 ). صدر­التواریخ(محمد مشیری،کوششگر). تهران : وحید.
افتخاری بیات، حسینقلی( 1381 ). تاریخ ماکو( حسین احمدی،کوششگر). تهران : شیرازه.
انصاری، مسعود میرزا مستوفی( 1349 ).تاریخ زندگانی عباس میرزا نایب‌السلطنه( محمد گلبن،کوششگر) تهران: کتابخانه مستوفی.
بامداد، مهدی (1347 ). شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و14 هجری. تهران :کتابفروشی زوار.
بشیری، احمد (1363 ). کتاب آبی (گزارهای محرمانه وزارت امورخارجه انگلستان درباره انقلاب مشروطه ایران). تهران : نشر نور.
  تقی­زاده ، سید حسن (1372 ). زندگانی طوفانی (خاطرات سیدحسن تقی­زاده)( ایرج افشار،کوششگر).  تهران : علمی.
خورموجی، محمد جعفر (1344 ). حقایق­الاخبار ناصری( حسین خدیو جم،کوششگر). تهران: کتابفروشی زوار.
ریاحی، محمد امین ( 1372 ). تاریخ خوی. تهران: توس.
سپهر، محمد تقی (1353 ).  ناسخ­التواریخ (محمد باقر بهبودی، مصحح).تهران : کتابفروشی اسلامیه.
سعدوندیان، سیروس ( کوششگر)،( 1380 ) قاچاق کرم : خاطراتی از دوازده سال طغیان و یاغیگری در قفقاز. تهران: شیرازه.
سیوری، راجر (1372 ). ایران عصر صفوی(کامبیز عزیزی،مترجم). تهران: مرکز.
شیخ الاسلام، میرزا عبد­الامیر (2536 [ 1356 ] ). دو سند از انقلاب مشروطه ایران. بی جا : نشرتوکا.
ضرغام، شهریار (1369 ). گزارشهای تلگرافی آخرین سالهای عصر ناصرالدین شاه، خبرهایی از خوی. بی جا : بی نا.
طاهر احمدی، محمود (1370 ). تلگرافات عصر سپهسالار. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
عزیزالسلطان ( 1367 ). روزنامه خاطرات عزیزالسطان « ملیجک ثانی».( محسن میرزایی،کوششگر). تهران: زریاب.
فووریه ( بی تا ). سه سال در دربار ایران (خاطرات دکتر فووریه پزشک ویژه ناصرالدین شاه قاجار).( عباس اقبال آشتیانی،مترجم).( همایون شهیدی،کوششگر). بی تا :دنیای کتاب.
کسروی، احمد ( 1378 ). تاریخ مشروطه ایران. تهران: صدای معاصر.
کسروی، احمد ( 1384 ). تاریخ هجده ساله آذربایجان. تهران: امیرکبیر.
مستوفی، عبد الله ( 1377 ). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. تهران:زوار.
موسوی ماکویی، میراسدالله( 1381 ). تاریخ ماکو. تهران: بیستون.
ناصرالدین شاه قاجار (1379 ). روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر دوم فرنگستان 1295 ه.ق.( فاطمه قاضیها،کوششگر) تهران : سازمان اسناد ملی ایران.
نصرت ماکویی، محمد رحیم ( بی تا ). تاریخ انقلاب آذربایجان و خوانین ماکو. قم : چاپخانه علمیه.
هدایت ( مخبر‌السلطنه )، مهدی قلی ( 1371 ). خاطرات و خطرات. تهران : زوار.
هدایت، رضاقلی‌خان (1380 ). تاریخ روضه الصفای ناصری( جمشید کیان فر،کوششگر). تهران : اساطیر.
آقازاده، جعفر (1388 بهار).  فرجام اقبال‌السلطنه ماکویی. گنجینه اسناد،19(1).
آقازاده، جعفر؛ بیات،مسعود( 1388 زمستان). تبعید اقبال‌السلطنه ماکویی در جنگ جهانی اول: نمونه ای از مداخلات روس ها در امور داخلی ایران. گنجینه اسناد،19(4).
دانش پژوه، محمد تقی ( 1357 ). شوکت نامه : میرزا محمد رحیمای وزیر ایروان».بررسی های تاریخی، 75.
طاهر احمدی، محمود ( 1376 بهار و تابستان).روابط اقبال‌السلطنه ماکویی با دولت مرکزی و شوروی . گنجینه اسناد،  26-25.
غنی، قاسم ؛ اقبال آشتیانی،عباس(1312مهر). غرامت معاهده ترکمنچای و جریان پرداخت آن. یادگار،1(2).
 انجمن تبریز(روزنامه)، (سال اول ).
 حبل­المتین تهران(روزنامه)،( سال اول ).
 رعد،(روزنامه) ( سال دهم ).
آرشیو اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه.
آرشیو مرکز اسناد سازمان اسناد ملی ایران.