عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان عصر پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

چکیده

 هدف: پژوهش حاضر، به تبیین تجارت خارجی خراسان در دورۀ پهلوی اول پرداخته است. بررسی وضعیت صادرات و واردات خراسان و تحلیل شکوائیه­ های ارسالی تجار به مجلس شورای ملی و نیز واکاوی عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان هدف این پژوهش است.
روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با تکیه بر اسناد مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و آرشیو مرکز اسناد مجلس شورای ملی و با روش توصیفی– تحلیلی نگاشته شده است.
یافته‌های پژوهش: نویسندگان مقاله، بعد از بررسی اسناد به این نتیجه رسیده­ اند که مجموعه ­ای از عوامل داخلی و خارجی بر تجارت خارجی خراسان تأثیر گذاشته که در برخی مواقع واکنش و اعتراض تجار خراسانی را نیز درپی داشته است. از جمله عوامل مؤثر می­توان به فقدان راه­های ارتباطی مناسب، اخذ مالیات غیرقانونی، مصوبات اقتصادی مجلس، مناسبات سیاسی ایران با سایر کشورها، سیاست­­های اقتصادی دولت­ها، عملکرد تجار، تجارتخانه‌ها و کارگزاران کشورهای خارجی، فعالیت گمرک­ های مرزی، و بحران اقتصادی 1929 اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Khorasan Foreign Trade during Reza Shah Pahlavi Years (1921-1940)

نویسندگان [English]

  • Nasrollah Pourmohammadi Amlashi 1
  • Zahra Nadi 2
چکیده [English]

Purpose: To explain the factors affecting Khorasan international trade during Reza Shah Pahlavi’s reign, by analyzing import and export activities, and complaints submitted to the National Consultative Assembly.
Methodology: Descriptive-analytic method based on documents from the National Library and Archives of Iran and the Document Center of the Iranian Parliament.
Findings: Internal and external factors affected Khorasan foreign trade. This led to reaction and protest by Khorasan traders on a number of occasions. Factors included the lack of appropriate roads, illegal taxes, laws passed by the Parliament, diplomatic relations with other countries, government economic policies, the traders’ own poor performance, trading houses and agents of foreign countries, border customs, as well as the Great Depression of the 1920s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khorasan
  • International trade
  • Traders
  • Reza Shah Pahlavi
  • International relations
آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی. تهران: مرکز.
باریر، جولیان (1363). اقتصاد ایران از 1900 تا 1970. تهران: مؤسسه حسابرسی سازمان برنامه و بودجه.
ترابی فارسانی، سهیلا (1384). تجار، مشروطیت و دولت مدرن. تهران: نشر تاریخ ایران.
ترابی فارسانی، سهیلا (1392). از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران: پیدایش و تحول اتاق ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی (1375-1263خورشیدی). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مصاحب، غلامحسین(1345). دائره‌المعارف فارسی. تهران: انتشارات فرانکلین.
جمالزاده، محمدعلی (1384). گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران. تهران: سخن.
سیف، احمد (1373). اقتصاد ایران در قرن نوزدهم. تهران: چشمه.
لسترنج، گی (1373). جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت شرقی( محمود عرفان، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
لمبتون، ا.ک.س (1363). مالک و زارع در ایران( منوچهر امیری، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
فشاهی، محمدرضا (1360). تکوین سرمایه­داری در ایران. تهران: گوتنبرگ.
فلور، ویلم؛ بنانی، امین (1388). نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی( حسن زندیه، مترجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فوران، جان (1383). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال­های پس از انقلاب اسلامی( احمد تدین، مترجم). تهران: مأسسه خدمات فرهنگی رسا.
مختاری اصفهانی، رضا (1380). اسنادی از انجمن­های بلدی، تجار و اصناف 1300-1320.( ج1). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ملک­زاده، الهام (1390 پاییز). بررسی اسنادی سیاست­های اقتصادی دولت در مورد گیاهان صنعتی و دارویی قاینات (1300-1320). فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، 21، 121-139.
وزارت کشور (1329). اسامی دهات کشور( ج1). تهران: ادارۀ آمار و ثبت احوال.
همایون کاتوزیان (1377). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی(محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، مترجمان). تهران: نشر مرکز.
احصائیه­های تجاری و مجلات
احصائیه تجاری 1 فروردین 1304 تا 29 فروردین 1304.
احصائیه تجاری 1319: 70-71.
احصائیه تجاری 1320: 405-407.
مجله اتاق تجارت، سال اول، شمارة، چهارم، بهمن 1308: 18.
مجله هفتگی عصر حدید، شمارة 50، تیرماه 1307: 17.
اسناد آرشیوی
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران (ساکما): سند شمارة 4963/ 240، 6505/240 ، 4293/ 293.
اسناد کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): سند شمارة 100/1/18/34/6.سند شمارة 102/1/12/90/7، 124/1/25/231/11، 128/3/13/179/8، 129/3/13/179/8، 145/2/18/35/6،170/1/25/232/11،201/3/18/36/6،220/5/12/92/7،225/3/18/36/6،250/3/18/36/6، 342/7/12/94/7، 343/7/12/94/7،36/1/18/34/4، 387/1/18/123/5،407/1/12/96/7، 68/1/12/55/9، 78/2/13/178/8.