2024-03-29T18:33:02Z
https://ganjineh.nlai.ir/?_action=export&rf=summon&issue=199
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
یادداشت سردبیر: آرشیو ها و حافظه جهانی: سی و نهمین میزگرد تخصصی شورای جهانی آرشیو کوراسائو
سعید
رضایی شریف آبادی
شورای جهانی آرشیو
کوراسائو
سیترا
حافظهء جهانی
آرشیوهای ملی
یونسکو
نشستهای تخصصی
2006
11
22
5
6
https://ganjineh.nlai.ir/article_1631_e43efbbde878441184e076b575c0a0d6.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
کتیبه بیستون، نخستین سند مکتوب ایرانیان (بخش دوم- یادداشت ها)
پرویز
رجبی
ذخیرهء نامهای تاریخی این سنگ نبشته،اعم از نامهای جغرافیایی و نام مردان تاریخساز،که هیچگونه دگرگونیای را نمیتوانستهاند به خود راه دهند و همچنان به صورت تاریخی خود برای ما محفوط ماندهاند،نیز بسیار ارجمند و گرانبها است.با تفسیر سنگنبشتهء بیستون ازاینروی یک بار دیگر از نزدیک با این نامها آشنا میشویم.
کتیبه بیستون
داریوش
اهور مزدا
گئوماته
هرودت
ایران باستان
فارسی باستان
2006
11
22
7
31
https://ganjineh.nlai.ir/article_1632_15a15246be06e7df678fd9db14cc6f37.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
سندی از واکنش سلطان عثمانی در قبال الحاق گرجستان به روسیه (1198ق.)
علی اکبر
صفی پور
از حوادث مهم بل از روی کار آمدن قاجارها،اعلام آراکلی خان،حاکم تفلیس در باب خروج اهالی گرجستان از تابعیت ایران و پذیرش تابعیت روسها بوده است،که شاید بتوان آن را سر منشأ جنگهای طولانی ایران و روسیه در دورهء قاجار دانست که در نهایت به انعقاد عهدنامههای گلستان و ترکمنچای انجامید.در این میان،بررسیهای مختلفی دربارهء آن رویداد،بویژه از جهت واکنش ایرانیان صورت گرفته است؛اما اینکه عکس العمل امپراتوری عثمانی نسبت به حادثه چه بوده،سؤالی است که پاسخ مستندی به آن داده نشده است.با این پیشفرض،نوشتار حاضر ضمن نگرشی بر سیاست عثمانی در منطقهء قفقاز در دورهء مورد بحث،به معرفی فرمانی از عبد الحمید دوم،سلطان عثمانی به خداداد خان حاکم تبریز میپردازد که در اعتراض به قرار داد گرجیها با روسها تنظیم شده و طی آن،همهء مسلمانان منطقه را به رویاروئی با این موافق دعوت کرده است.
ایران
گرجستان
روسیه
عثمانی
روابط خارجی
قرار دادها
2006
11
22
32
41
https://ganjineh.nlai.ir/article_1633_eb6e4b12fba20b9844590e80a84b47ef.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
از معاهدۀ ترکمانچای تا عهدنامۀ مودت (1243-1340 ق.)
فاطمه
قاضیها
بعد از انعقاد معاهدهء گلستان در سال 1228 ق.،چون اختلافات مرزی بین دو کشور حل نشده بود،تا سال 1241 ق.گهگاه نیروهای روسیه مناطقی از خاک ایران را مورد تجاوز قرار میدادند تا اینکه در این سال گوگچه توسط روسها تصرف شد و جهت پاسخ به این عمل سران کشور تصمیم به جنگ گرفتند و بدین ترتیب جنگهای دوم ایران و روسیه آغاز و تا سال 1243 به طول انجامید و در شعبان همان سال به علت شکستهای پیدرپی که به ایران وارد آمد،فتحعلی شاه و عباس میرزا بالا جبار تن به انعقاد معاهدهء ترکمانچای دادند و تسلیم شرایط کمرشکن آن شدند.روسها پس از آن در زمان محمد شاه،ناصر الدین شاه و سایر پادشاهان قاجار به زورگوییها و کسب امتیازات اجحافآمیر خود ادامه میدادند؛چنانچه در دورهء ناصر الدین شاه،حق مالکیت ایران از آخال و سایر نواحی ترکستان سلب گردید،تمام شیلات یکجا به روسها واگذار شد،امتیاز مربوط به رفتوآمد کشتیهای روسی به مرداب انزلی و رودخانهها را کسب کردند.امتیاز بانک استقراضی و همچنین اختیار تمام جنگلهای ایران به تبعهء روس صورت گرفت(22 میلیون و نیم منات به مدت 75 سال با گرو گذاشتن گمرکات شمالی ایران) و بسیاری امتیازات دیگر از این قبیل،در دورهء محمد علی شاه و احمد شاه روابط دو کشور تحت تأثیر وقایع مشروطه، انقلاب اکتبر شوروی،جنگ جهانی اول و امثالهم بوده است. به هر روی،بعد از انقلاب روسیه،عهدنامهای بین دو کشور منعقد گردید به نام عهدنامهء مودت که بهطور کلی مواد آن عبارت بود از فسخ جمیع قرضهایی که ایران به حکومت تزاری داشت،فسخ جمیع امتیازاتی که پیش از این چه به حکومت روسیه و چه به اتباع روس از طرف دولت ایران داده شده بود،لغو کاپیتولاسیون و مانند اینها.این عهد نامه،مشتمل بر یک مقدمه و 26 ماده در تاریخ 26 فوریهء 1921 برابر با هشتم اوت 1299 یعنی 5 روز بعد از کودتای رضا خان سردار سپه در مسکو منعقد گردید و فصل تازهای در روابط بین دو کشور گشوده شد.
روسیه
فتحعلی شاه
ناصر الدین شاه
عباس میرزا
معاهده گلستان
عهدنامهء ترکمانچای
گریبایدوف
آرشیو وزارت امور خارجه
2006
11
22
42
77
https://ganjineh.nlai.ir/article_1634_c1e6cdcc218ba4319fbaca37fd81617a.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
میرزا جعفر مهندس باشی، (از پیشگامان مهندسی نوین در ایران)
علی
کریمیان
درشمارهء 44 گنجینهء اسناد،مقاله ای دربارهء میرزا رضا مهند باشی-یکی از دو مهندس ایرانی که توسط عباس میرزا به انگلیس اعزام شد-درج گردید.در این مجال هم مقالهای در معرفی میرزا جعفر مهندس باشد و شرح احوال او،تدوین و تقدیم میگردد. اسلاف میرزا سید جعفر مهندس باشی،در خدمت شاهان صفویه و زندیه بودهاند.میرزا جعفر فراهانی تبار، فرزند میرزا محمد تقی وزیر میباشد.او در تبریز از کارگزارن میرزا بزرگ قائم مقام اول بوده و یکی از رجال قاجار به شمار میرفته که از اواسط عهد سلطنت فتحعلی شاه تا اواسط سلطنت ناصر الدین شاه،همواره در مشاغل مهم دولتی ذی دخل بوده است.او،تحصیلات مقدماتی عربی و ادبی را در تبریز گذراند.سپس در سال 1230 ق.همراه با چهار محصل دیگر(میرزا صالح،میرزا جعفر طبیب،میرزا رضا و محمد علی چخماق ساز)جهت تحصیل در رشتهء مهندسی به انگلستان اعزام شد.پس از اتمام تحصیل و بازگشت به ایران، هریک از آنان را نایب السلطنه به شغلی متناسب با تحصیلاتشان منصوب کرد.میرزا سید جعفر نیز به عنوان مهندس به تعلیم فنون ریاضی و فعالیت در این رشته پرداخت. فعالیتهای او در سالهای بعد در تبریز مبنای مهندس خانه شد، تا اینکه به پاس حسن خدمت،از عباس میرزا لقب مهندس باشی گرفت.سپس در سال 1252 ق.به سفارت کبرای استانبول مأمور و روانهء آن دیار گردید.در این اوان،علیرضا پاشا والی بغداد به خرمشهر تاخت و میرزا جعفر در اعتراض به عملکرد وی،به ایران بازگشت.در ضمن او در این دوره دو معاهده با بلژیک و اسپانیا منعقد کرد. سپس در حوادث 1259 و 1260 ق.در کربلا از دول اربعهء ایران،روس،عثمانی و انگلیس،چهار نفر نماینده جهت استرضای خاطر اولیای ایران تعیین گردید.از ایران میرزا سید جعفر برای این مأموریت درنظر گرفته شد ولی وقتی به تبریز رسید،بیمار شد و ناگزیر میرزا تقی خان فراهانی وزیر نظام(امیرکبیر)به این مأموریت اعزام گردید.از آن پس میرزا سید جعفر مأمور ارسال نشان تمثال شاهانه برای فرمانفرمای گرجستان شد و در سال 1260 مهندس خانه را بنا کرد و در سال 1264 ق.در دورهء سلطنت ناصر الدین شاه مأمور تعیین خطوط مرزی ایران-عثمانی گردید.در این مأموریت آثار باستانی در شوشتر کشف شد که آنها را به دربار ارسال داشت.پس از انجام مأموریت عثمانی،در سال 1275 ق.به ریاست دار الشورا منصوب گردید.وی در سال 1276 به سفارت ایران در انگلیس و در بازگشت،در آخرین سال عمر خود به نیابت تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.از مهمترین فعالیتهای وی در این سمت،بنای دار الشفای آستان قدس رضوی بود.سرانجام در سال 1279 ق.در مشهد درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
میرزا سید جعفر مشیر الدوله
مهندس باشی
عثمانی . مهندس خانه
انگلستان
آستان قدس رضوی
دار الشفای آستان قدس رضوی
2006
11
22
73
99
https://ganjineh.nlai.ir/article_1635_5ca9fa6e473d61078cc396ca470e6e52.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
وقفنامه حمام میرزا موسی خان در تبریز
معصومه
یزدی خسروشاهی
مقالهء حاضر،به معرفی و بازخوانی اولین وقفنامه از مجموعهء وقفنامههای فرزندان قائم مقام بزرگ در تبریز می پردازد.این مجموعه،شامل هفت وقفنامه میباشد که اولین آنها،وقفنامهء یک باب حمام در تبریز است که واقف آن، میرزا موسی خان فرزند قائم مقام بزرگ و برادر کهتر قائم مقام ثانی میباشد و واقف بقیهء موقوفات،خواهر میرزا موسی به نام تاجماه بیگم بوده است که در فرصتهای آتی،به معرفی آنها نیز خواهیم پرداخت.مطالب این مقاله شامل معرفی واقف،حدود موقوفه و مصارف آن،متولی و ناظر موقوفه و بازخوانی متن و سجلات وقفنامه میباشد.
تبریز
موقوفات
قائم مقام فراهانی
وقفنامه
2006
11
22
100
111
https://ganjineh.nlai.ir/article_1636_1334c4339b231e7b6be61e81c00dad2f.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
مدرسه اتحاد ایرانیان در بادکوبه
نظام علی
دهنوی
در طی حاکمیت مظفر الدین شاه،تحولات فرهنگی عمدهای در ایران رخ داد که یکی از آنها تأسیس مدرسه به سبک نوین بود.در خارج ازمرزهای ایران نیز،به تبع تحولات داخلی،مدارسی به سبک جدید بنیاد نهاده شد.یکی از این مدارس،مدرسهء اتحاد ایرانیان در شهر بادکوبه بود.مؤسسان و کار به دستان این مدرسه،جمعی از کنسولها و کارگزاران دستگاه دیپلماسی وقت ایران و نیز افراد ترقیخواه ایرانی در بادکوبه بودند.سرانجام پس از رایزنیهای گسترده،در سال 1324 ق.مجوز فعالیت مدرسهء اتحاد از سوی ریاست علوم قفقاز صادر شد و این مدرسه،فعالیت خود را شروع کرد. این مدرسه از همان ابتدای تأسیس تا تعطیلی آن،با کمبود و مشکلات مالی مواجه بود.در طی انقلابات منطقهء قفقاز، پس از فروپاشی حاکمیت تزارها،این مشکلات تشدید شد. در دوران حکومت جمهوری آذربایجان،مدرسهء اتحاد ابتدا به عنوان مرکز قوای انگلیس به اشغال این نیروها درآمد و سپس آن حکومت از واگذاری عمارت مدرسه به ایرانیان خودداری کرد و این مؤسسهء فرهنگی را تحت نظارت خود داشت.با تسلط دوت بلشویکی بر آذربایجان اگرچه درپی رایزنیهای فراوان ادارهء مدرسهء اتحاد به ایرانیان واگذار شد،اما آندولت فعالیت مدارسی همچون اتحاد را در خاک خود تلاشی در راستای ترویج افکار غیر انقلابی تلقی میکرد. سرانجام مدرسهء یاد شده به علت فشار دولت بلشویکی و نیز عدم استقبال گستردهء ایرانیان مقیم بادکوبه از تحصیل در آن، تعطیل گردید.
قونسولگری ایران در بادکوبه
مدرسهء اتحاد
ساعد الوزاره کنسول ایران
2006
11
22
112
127
https://ganjineh.nlai.ir/article_1637_51864a51422c6ed2d9c43b132179e91e.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
ایران و جامعۀ ملل
نیلوفر
کسری
تجربهء جنگ جهانی اول،بسیاری از متفکران و سیاستمداران جهان را برانگیخت تا برای جلوگیری از تشدید اختلافات و استقرار صلح و امنیت بینالمللی کمک کند.این اندیشه،پس از کنفرانس صلح و رسای عملی گردید.ایران نیز که به نوعی مستقیم یا غیرمستقیم مورد تهدید استعمار و تجاوز قرا گرفته بود،در اندیشهء حفظ استقلال پس از جنگ بزرگ بود؛لذا جامعهء ملل را ابزار مناسبی برای دستیابی به این مهم میانگاشت.موضوع مقالهء حاضر،چگونگی عضویت ایران در جامعهء ملل و اقداماتی است که از این طریق تا پایان جنگ دوم انجام گرفت.
ایران
جامعهء ملل متحد
جنگ جهانی اول
کنفرانس صلح و رسای
2006
11
22
128
149
https://ganjineh.nlai.ir/article_1638_01fe0c4e7ea9979e0c7f515e97cf4101.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
بررسی نامه نگاری های شخصی محمد علی منصف با شوکت الملک علم، امیر قائنات
الهه
محبوب فریمانی
پیش از پیدایش فناوریهای نوین،نامه نگاری،از ابزارهای هم در تداوم ارتباط دو جانبه و چند جانبه تلقی میگردید. براین اساس،مطالعه و بررسی نامههای دوستانه-بویژه نوشتهء کسانی که مصدر امور دولتی نیز بودهاند-میتواند نتایج مفیدی در مطالعات تاریخی کشور در برداشته باشد.از جملهء این مکاتبات،نامههای شخصی محمد علی منصف با محمد ابراهیم شوکت الملک،امیر قائنات است.این نامهها در دو مقطع زمانی بین 1310-1311 ش.-که منصف مسئولیت مدارس شوکتیه بیرجند را داشت-و 1312-1314 ش.-که به عنوان نمایندهء بیرجند در مجلس شورای ملی بود-نگارش یافته است.بررسی مضامین و مطالب مطرحشده در نامهها، موضوع مقالهء حاضر است.
محمد ابراهیم شوکت الملک
محمد علی منصف
بیرجند
قاینات
نامههای شخصی
2006
11
22
150
159
https://ganjineh.nlai.ir/article_1639_3c18df13c9511c4a60a84e1ab6a6b9c2.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
تهیه الگوی رایانهای برای تعیین ویژگی های جوهر اسناد دستنویس بیزانس
شهناز
بهلولی
تحقیقات دانشجویی زیادی برای تعیین مشخصات جوهرهای موجود در اسناد دستنویس وجود دارد که میتواند اطلاعات مهمی در مورد قدمت و منبع سند دستنویس فراهم آورد.دانش ما در مورد ترکیبات موجود در جوهر اسناد دستنویس بسیار محدود است و مهمتر از آن، اینکه ما برای بررسی ساختار ترکیبات جوهر،ناچار به استفاده از روشهای شیمیایی تخریبی هستیم.در بسیاری موارد،این بدان معنی است که باید نمونه از سند اصلی جدا شود و مورد بررسی قرار گیرد.برای مجموعههای قدیمی و باارزش، نمونهبرداری بسیار اندک هم باعث نابودی تدریجی آنها میشود و آرشیویستها و کتابداران،به هیچوجه اجازهء فرسودن اسناد را به کسی نمیدهند،هرچند این فرسایش بسیار اندک باشد. برای شناسایی جوهرهای با ساختار ناشناخته،راهکار خودکار رایانهای،روشی مناسب و سازنده است که میتواند در مورد اغلب اسناد دستنویس به کار آید.در این مقاله،روش مذکور ارائه میشود.اینروش براساس شیوههای پردازش تصاویر پیشرفتهء دیجیتالی است که با استفاده از یک روش خودکار و غیر مجرب آزمایش سند که تجزیه جوهر را تنها با روشهای مشاهداتی امکانپذیر میسازد،به نتیجه میرسد. راهکار ما در مورد اسناد دستنویس بیزانس به کار برده شد.این جوهرها با استفادها از الگوهای رایانهای و تنها با اطلاعات دیداری شناسایی شدند.تصاویر استفاده شده در آزمایشها با نور مرئی و نزدیک به فروسرخ(مادون قرمز)تهیه گردید.
جوهر اسناد دستنویس
الگوهای رایانهای
پرتو فرو سرخ
میزان جذب
ترکیبات جوهر
نمونههای خطی
نوارهای دستنویس
2006
11
22
160
165
https://ganjineh.nlai.ir/article_1640_7497d268eedabf0c412761fd76d196c8.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
مروری بر تحول هنر خوشنویسی ، به روایت استاد یدالله کابلی خوانساری
رویا
محمدلو
اندیشهء تشکیل ادارهء آرشیو شفاهی در آرشیو ملی ایران،به اوایل دههء 70 برمیگردد.هدف از تشکیل آن،گردآوری اطلاعات مستند تاریخی از طریق مصاحبه است که ماحصل آن، صدها ساعت گفتگو با پیشگامان و صاحبنظران معاصر کشور ر عرصههای مختلف هنری، علمی،سیاسی و...میباشد.آنچه درپی میآید،گزیدهای از مصاحبه با استاد ید الله کابلی خوانساری،در زمینهء هنر خوشنویسی و سیر و تحول آن است. ید الله کابلی خوانساری،در سال 1328 در شهر خوانسار چشم به جهان گشود.در دوران کودکی با هنر خوشنویسی آشنا شد و بتدریج به کلاسهای آزاد خوشنویسی راه یافت و از محضر شادروان استاد سید حسن میر خانی بهرهمند گردید.او در خلال آموزش،به سوی خط شکسته نیز گرایش پیدا کرد و و پس از اتمام دورهء ممتاز،جهت راه اندازی کلاسهای خط شکسته انتخاب گردید و سالها به تدریس آن پرداخت. اکنون ایشان عضو شورای عالی ارزشیابی هنری انجمن خوشنویسان ایران،کارشناس سازمان میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین،دارای گواهینامهء درجهء یک هنری میباشد.وی در برگزاری نمایشگاههای متعدد خوشنویسی داخل و خارج از کشور کوشا بوده و از تألیفات او میتوان شکستهنویسی و شکسته خوانی،سماع قلم،محراب خیال،کلک شیدایی،منحنی عشق،شکسته پیوسته و...را نام برد. مصاحبهء زیر،طی شش جلسه از تاریخ 20/3/83 لغایت 6/5/83 در تهران و به مدت 922 دقیقه انجام گرفته،آنگاه به رؤیت استاد کابلی رسیده و پس از بازبینی ایشان ویرایش شده است.
هنر خوشنویسی
درویش عبد المجید طالقانی
سید حسن میر خانی
کلاسهای خط شکسته
سید علیاکبر گلستانه
میرزا غلامرضا اصفهانی
راهاندازی کلاسهای خط
2006
11
22
166
178
https://ganjineh.nlai.ir/article_1641_74a816ccd0ed64b96979b6b24c5bead0.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
گزارش و معرفی : معرفی مجموعه های اسناد آرشیو ملی (وزارت جنگ و استانداری فارس)
خدیجه
فهیمی فر
زهرا
مومن فرد
تنظیم و توصیف اسناد و آماده سازی آنها جهت استفادهء پژوهشگران و علاقه مندان در آرشیو ملی،یکی از فعالیتهای مهم،زمانیر و سخت محسوب میشود و معمولا براساس حجم اسناد،امکانات و نیروی انسانی،از سطوح مختلفی برخوردار است؛بهطوری که برای دسترسی مراجعان به اسناد،به کارگیری یک یا چند روش به صورت همزمان مدنظر بوده و نتایج آن وضعیت همپوشانی دارد.یکی ازاینروشها، معرفی مجموعهء اسنادی است که از یک منشأ به آرشیو منتقل میگردد که از آن به عنوان اطلاعرسانی براساس منشأ و یا اسناد تولید شده در راستای وظایف تخصصی هر سازمان یاد میشود تا پژوهشگران،حسب موضوع تحقیق،به کلیات اسناد مورد نظر و باتوجه به اولویت سازمان مرتبط،راهنمایی شوند.
گزارش و معرفی
آرشیو ملی
فارس
وزارت جنگ
استانداری فارس
تنظیم و توصیف
مجموعهء اسنادی
2006
11
22
179
190
https://ganjineh.nlai.ir/article_1642_71661d276c326108dc939f08fa137c0a.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
فهرست کتابهای منتشره معاونت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
شهلا
عیوض زاده
متن حاضر،فهرستی است از کتابهای اسنادی منتشر شده در سازمان اسناد و کتابخانهء ملی ایران که با موضوعات مختلف تدوین شده است.در این بحث،سعی شده با ارائهء فهرست توصیفی و چکیدهای مختصر از موضوع کتابها، زمینهء آشنایی مخاطبان با منابع مذکور فراهم گردد
سازمان اسناد و کتابخانهء ملی ایران
روزنامهء خاطرات ناصر الدین شاه
پژوهشکدهء اسناد
اسنادی از روابط ایران
سفرهای ناصر الدین شاه
میرزا حسین خان
نیما یوشیج
2006
11
22
191
206
https://ganjineh.nlai.ir/article_1643_16059053de59bc4e1bc8c6643f8f96c5.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1385
16
3
اهداگر سند پروانه و ثمینه باغچه بان
جبار باغچهبان
کودکان ناشنوا
شیراز
فکاهی
دانشآموزان ناشنوا
علیاکبر علمی
وزارت فرهنگ
2006
11
22
209
215
https://ganjineh.nlai.ir/article_1644_d3a80c689dc2a0f36845aa0cb3604241.pdf