2024-03-29T00:29:34Z
https://ganjineh.nlai.ir/?_action=export&rf=summon&issue=120
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
تحلیل ساختار براتهای دیوانی دورۀ قاجار
مرضیه
ثمره حسینی
امین
محمدی
برات دیوانی سندی بود که از سوی دولت به منظور پرداخت مواجب و دیگر هزینه ها صادر میشد. اهمیت برات زمانی مشخص میشود که بدانیم در دورۀ قاجاریه اغلب پرداخت های دولت به کارکنان کشوری و لشکری و به طورکلی، اغلب پرداخت هزینه ها در تمام امور دولتی به وسیلۀ این سند انجام میگرفت. بر این اساس، این سند میتواند منبع مهمی برای نگارش تاریخ اقتصادی باشد. با وجود اهمیت براتهای دیوانی، تاکنون هیچ پژوهش مستقلی برای شناخت آن صورت نگرفته است. یکی از دلایل این بی توجهی میتواند ساختار پیچیده و مبهم این سند تاریخی باشد. هدف:این پژوهش با هدف بررسی و شناخت براتهای دیوانی دورۀ قاجار سعی دارد ساختار ظاهری و محتوایی این نوع سند را بررسی کند. روش/ رویکرد پژوهش:در این پژوهش منابع کتابخانهای و 100 برات دیوانی از آرشیوهای اسناد تاریخی با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفتهاند. یافتهها و نتایج: براساس یافته های این پژوهش، این سند دارای 54 نوع مختلف است که همۀ آنها در ظاهر و محتوا ساختاری نزدیک به هم دارند. در ساختار ظاهری استفاده از خط سیاق، فشرده نویسی و فاصلۀ بین ارکان با هدف جلوگیری از هرگونه دست بردن در ارقام بارز بود و ساختار محتوایی آن نیز براساس دستورالعمل مستوفیان شکل گرفته است و تمامی براتهای دیوانی بررسی شده سوای موضوع(پرداخت مواجب، انعام، و مانند آن)، صادرکننده(براتکِش)، پرداختکننده(براتگیر)، و دریافت کننده مبلغ(براتدار) ساختاری ثابت دارند.
اسناد تاریخی
برات دیوانی
ساختار ظاهری
ساختار محتوایی
خط سیاق
دورۀ قاجار
2016
02
04
6
31
https://ganjineh.nlai.ir/article_1025_8947dfaff657db781ec27e689dc5fcb7.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان عصر پهلوی اول
نصراله
پورمحمدی املشی
زهرا
نادی
هدف: پژوهش حاضر، به تبیین تجارت خارجی خراسان در دورۀ پهلوی اول پرداخته است. بررسی وضعیت صادرات و واردات خراسان و تحلیل شکوائیه های ارسالی تجار به مجلس شورای ملی و نیز واکاوی عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان هدف این پژوهش است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با تکیه بر اسناد مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و آرشیو مرکز اسناد مجلس شورای ملی و با روش توصیفی– تحلیلی نگاشته شده است. یافتههای پژوهش: نویسندگان مقاله، بعد از بررسی اسناد به این نتیجه رسیده اند که مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی بر تجارت خارجی خراسان تأثیر گذاشته که در برخی مواقع واکنش و اعتراض تجار خراسانی را نیز درپی داشته است. از جمله عوامل مؤثر میتوان به فقدان راههای ارتباطی مناسب، اخذ مالیات غیرقانونی، مصوبات اقتصادی مجلس، مناسبات سیاسی ایران با سایر کشورها، سیاستهای اقتصادی دولتها، عملکرد تجار، تجارتخانهها و کارگزاران کشورهای خارجی، فعالیت گمرک های مرزی، و بحران اقتصادی 1929 اشاره نمود.
خراسان
تجارت خارجی
تجار
پهلوی اول
مناسبات خارجی
2016
02
04
32
46
https://ganjineh.nlai.ir/article_1026_99d38c034d2833a83a62d3d3700105a0.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
مُهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی
محمدصادق
میرزاابوالقاسمی
مهر انگشتر یکی از متداولترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده میشده است. استفاده همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها میتواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفید واقع شود. هدف پژوهش: هدف این مقاله بررسی مشخصات ظاهری و دیوانی مهر انگشتر سلاطین صفوی از شاه عباس اول تا شاه سلیمان است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقالۀ، با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافتهها و نتایج پژوهش: مهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی، در متون تاریخی و منشآت دیوانی، بیشتر با عنوان «مهر کوچک» یا «مهر کوچک انگشتر» شناخته شده است. هویت دیوانی این مهر در دوران شاه عباس اول بسیار برجسته شده است و بیشتر مخصوص مهر کردن ارقام و احکامی بود که بهصورت شفاهی از سوی پادشاه صادر میشد. همچنین، شغل «واقعهنویس»(مجلس نویس) و «دواتدار مهر انگشتر آفتاب اثر» مهمترین مناصبی است که بهطورمستقیم با مهر انگشتر سلاطین صفوی مربوط بوده است و طغرای سیاهرنگ «حکم جهانمطاع شد» بارزترین نشانۀ حضور این مهر در پای اسناد و مکاتبات بهشمار میرود. به این مهر میتوان «مهر رقم یا «مهر فصول» نیز گفت. بهنظر میرسد مهر انگشتر دیگری که از روی این مهر در دورۀ شاهعباسثانی با عنوان «مهر انگشتر کوچک» ساخته شده، برای مدتی بهجای مهر کوچک انگشتر در تهیۀ جوابهای فصول مورد استفاده قرار گرفته است. در عین حال، استفادۀ نامنظم و عمر کوتاه دیوانی این مهر از جمله نشانههایی است که جایگاه و کارکرد واقعی آن را در نظام دیوانی صفوی تا اندازۀ زیادی کاهش داده است.
مهرشناسی
مهرهای حکومتی
مهر انگشتر
سلاطین دورۀ صفویه
نظام دیوانی
2016
02
04
48
57
https://ganjineh.nlai.ir/article_1027_61458ac448620d74c43052f70d899d5a.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر در دوره قاجار(بر اساس اسناد این دوره)
بدرالسادات
علیزاده مقدم
ظهراب
هاشمی پور
هدف: این پژوهش بر آن است که به بررسی وضعیت فرهنگی ارامنه بوشهر و تأثیر فعالیت آنها در رشد فرهنگی این شهر در دورة قاجار بپردازد. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و برپایة منابع کتابخانه ای و اسناد این دوره انجام شده است. در پایان نیز پس از ارزیابی داده های تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها به استنتاج پرداخته شده است. یافتهها و نتایج پژوهش:ارامنه بوشهر در دورۀ قاجار در محلات مخصوص به خود در بوشهر سکونت و بیشتر به تجارت و بازرگانی اشتغال داشتند. ارامنه این شهر از لحاظ اعتقادی جزء مسیحیان ارتدوکس و در ارتباط مستمر با ارامنه اصفهان بودند. آنها در این دوره با حفظ آئین و زبان مادری خود به زبان های مختلف مورد نیاز خود تسلط داشتند. درمورد نحوه پوشش ارامنه، در این دوره بهطور عمده تمایزی میان آنها و اهالی بوشهر وجود نداشت. همچنین، با حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود، نقش فعالی در رشد و توسعه فرهنگی بوشهر داشتند. علاوه بر تأسیس مدرسه و نوانخانۀ ویژۀ ارامنه، در توسعۀ مدرسة سعادت مظفری و ارائه الگویی جهت تأمین بودجه آن مشارکت فعال داشتند. اقدامات ارامنه بوشهر تنها به این بندر محدود نبود و در تأسیس نهادهای آموزشی و امور مطبوعاتی در دیگر بنادر خلیج فارس نیز نقش قابل توجهی دربالا بردن سطح آگاهی و رونق این بنادر ایفا کردند.
ارامنه
بوشهر
دوره قاجار
مدرسه سعادت مظفری
2016
02
04
58
76
https://ganjineh.nlai.ir/article_1028_2f5583b835ae4dab6a9cb53f999b288e.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
بررسی اسناد کمکهای مالی آستان قدس به زائران ایرانی در دوره قاجار بااستفاده از روش تحلیل محتوا (بازه زمانی 1264 تا پایان 1300ق.)
حمید
ژیان پور
هدف: بررسی اسناد کمکهای مالی آستان قدس رضوی به زائران ایرانی در سالهای 1264ق. یعنی آغاز دورة حکومت ناصرالدینشاه تا پایان 1300ق. است. روش تحقیق: روش تحقیق بر اساس انواع تحقیقات علمی و ماهیت آن از نوع تحقیقات تاریخی است که با سازمان دادن اطلاعات و مدارک، امکان برقراری ارتباط بین اسناد و مدارک، تصویری از وضعیت و خصوصیات زمان حادثه را ارائه و به تجزیه وتحلیل آن میپردازد. روش تحقیق در این مرحله از نوع تحلیل محتوای اسناد است. جامعة آماری عبارت است از اسناد این دوره، به تعداد 517 برگ سند، که با روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات موردنظر این پژوهش، به شکل طبقهبندیشده استنتاج شده است. یافتههای پژوهش: یافتههای پژوهش نشان میدهد پرداختیهای نقدی بیشترین فراوانی و بیشتر از موقوفات مطلقة آستان قدس است. درمجموع، پرداختیها از منحنی بهنجار برخوردار است. بررسی محتوای اسناد فرضیة همبستگی مثبت بین نوع درخواست با طبقه اجتماعی زائران را تأیید و عدم رابطه منفی و یا معکوس را رد میکند.
زائران ایرانی
اسنادکمکهای مالی آستان قدس
موقوفات
دوره قاجار
2016
02
04
78
96
https://ganjineh.nlai.ir/article_1029_24dd91a8214eb3185a8b42b00110b75c.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
بررسی رفتارهای اطلاعیابی محققان مراجعهکننده به آرشیو ملی ایران
غلامرضا
عزیزی
هدف: این پژوهش با هدف بررسی رفتار اطلاع یابی محققان مراجعهکننده به آرشیو ملی ایران، شناسایی اهداف و انگیزهها و رابطه آن با رشته تحصیلی محققان(با فرض اینکه بین رفتارهای اطلاعیابی مراجعهکنندگان به آرشیو ملی برای مطالعه اسناد با رشتة تحصیلیِ تاریخ و مدرک تحصیلیِ دکتری رابطه معنادار وجود دارد) انجام شده است. بنابراین، بررسی و مقایسه رفتار اطلاعیابی مراجعانی که در سال 1392 برای نخستین بار به معاونت اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مراجعه کردهاند، هدف اصلی این پژوهش است. علاوه بر آن، در این پژوهش اهداف جزئی دیگری پیگیری میشوند که عبارتاند از: شناسایی موضوعات مورد درخواست مراجعان، رابطه رشته و مدرک تحصیلی مراجعه کنندگان، و رابطه جنسیت و استفاده از اسناد. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از بین 419 کاربرگه مربوط به جامعه هدف استخراج شده که از آن میان پاسخ 29 نفر کامل نبود. یافتههای پژوهش: پس از گردآوری دادهها و تلخیص و تنظیم آنها مشاهده شد که بیشترین فراوانی محققان( 42/59 درصد) دانشجویان مقطع کارشناسیارشد یا دارندگان مدرک کارشناسی ارشد هستند. بیشترین فراوانی(11/29 درصد) از بین جامعة هدف با مدرک کارشناسیارشد، دانشآموختة رشتة تاریخ هستند و 23/37 درصد از کل محققان، برای انجام پروژههای پایاننامه به تحقیق در اسناد پرداختهاند. نتیجهگیری: فرضیه پژوهش فقط در مورد رابطه بین رشته تحصیلی و استفاده از اسناد تأیید شد. نتایج نشان میدهد در زمینه تولید اطلاعات علمی(23/37 درصد) محققان اسناد را بهمنظور استفاده در پایان نامه مورد بررسی قرار دادهاند. در ردیف دوم( 56/35 درصد) اسناد به منظور تولید مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی رشته تحصیلی این افراد(بدون در نظر گرفتن مقاطع تحصیلی) نشان دهنده آن است که دانشجویان و دانشآموختگان رشته تاریخ، سهم بسیار قابل توجه و معناداری در استفاده از اسناد را به خود اختصاص دادهاند: 33/40 درصد از کل جامعه آماری، دانشآموخته رشته تاریخ هستند.
جستجوی اطلاعات
پژوهشگران
کاربران اطلاعات
رفتار اطلاعیابی
2016
02
04
98
110
https://ganjineh.nlai.ir/article_1030_5cd1d3671036ea608fecfc63ff7cda4d.pdf
گنجینۀ اسناد
1023-3652
1023-3652
1394
25
4
مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای یونیمارک، مارک ایران و مارک21
امیررضا
اصنافی
مرتضی
کوکبی
سعید
رضایی شریف آبادی
هدف: در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی عناصر ایساد با فیلدهای یونیمارک، مارک ایران و مارک21 پرداخته شده است. روش/ رویکرد پژوهش: برای مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای اصلی و فیلدهای فرعی موجود در یونیمارک و مارک ایران از جدول تطبیقی اولیهای استفاده شد. این قیلدها در سال 1385 برای پیادهسازی مقدماتی عناصر ایساد در نرمافزار رسا تهیه شده بود. بر اساس این جدول و نیز جداول تطبیقی ایساد با ای ای دی و نیز مارک 21 با ای ای دی، عناصر ایساد با فیلدها و فیلدهای فرعی یونی مارک و مارک ایران تطبیق داده شد. یافتهها: در دستنامههای یونیمارک و مارک ایران، اکثر مواد آرشیوی وجود دارند و برای هریک برچسبهای مورد نیاز طراحی شده است. نتیجهگیری: به نظر میرسد که مواد آرشیوی به عنوان منابع کتابخانهای و غیرکتابی دیده شدهاند. در واقع میتوان بیان داشت که دستنامههای یونیمارک و مارک ایران مواد آرشیوی را به صورت مجزا و به عنوان یک واحد در نظر گرفتهاند. یعنی محتوا و ساختار سلسله مراتبی مجموعه بازنمون میشوند.
مارک ایران
نرم افزارهای آرشیوی
ایساد
مارک 21
میانکنش پذیری
2016
02
04
112
129
https://ganjineh.nlai.ir/article_1031_a8f07c25674596f6795a44d5b5e1a2cc.pdf