TY - JOUR ID - 1034 TI - خان‌های سلسله زند و مسئله قفقاز جنوبی JO - گنجینۀ اسناد JA - GANJ LA - fa SN - 1023-3652 AU - آهنگران, امیر AD - کارشناس ارشد تاریخ جهان دانشگاه شهید بهشتی Y1 - 2010 PY - 2010 VL - 20 IS - 2 SP - 32 EP - 47 KW - خان های زند KW - قفقاز جنوبی KW - گرجستان KW - قراباغ KW - کریم خان زند KW - شاه ایران KW - 1113؟- 1193 ق هراکلیوس KW - پناه بیگ جوانشیر DO - N2 - با مرگ نادرشاه و جنگ‌های جانشینی بعد از وی- که میان فرزندان، عموزادگان و برخی از سردارانش چون کریم خان زند، آزادخان افغان و محمدحسن خان قاجار روی داد- از تسلط حکومت مرکزی بر منطقه قفقاز کاسته شد و حکمرانان آن منطقه، با مشاهده ضعف و سستی در حاکمیت ایران و برای حفظ منافع خود، دم از استقلال‌طلبی زدند و برخی از ایشان، به سمت قدرت نوظهور شمالی یعنی روسیه کشیده شدند. در زمان فرمانروایی زندیان، بجز اعلام تابعیت صوری اشخاصی چون پناه خان جوانشیر و هراکلیوس- که آن هم در نتیجه لشکرکشی خان زند به آذربایجان برای مقابله با فتحعلی خان افشار صورت گرفت- تلاش دیگری برای اعاده حاکمیت ایران بر منطقه قفقاز صورت نگرفت و یا این که خان زند، به دلیل جنگ با دیگر سرداران نادری و مشکلاتی که در جنوب کشور داشت- توانایی لازم را در خود ندید تا در این زمینه به آن جامه عمل بپوشاند. با مرگ کریم خان و آغاز جنگ های پی در پی در میان سران ایل زند برای جانشینی وی، حاکمیت نیم بند و صوری ایران بر این منطقه، عملا پایان پذیرفت. در همان دوران روس‌ها، موفق به تحت‌الحمایه کردن هراکلیوس دوم، حکمران گرجستان، بر اساس عهدنامه گیورگیوسک در سال 1198ق./ 1783م. شدند. با امضای آن عهدنامه در واپسین سال‌های عمر سلسله زند، حکمران گرجستان نه تنها از پرداخت خراج مقرر به دربار ایران شانه خالی کرد، بلکه بهانه‌های لازم را برای مداخله‌های بعدی روس‌ها در دیگر مناطق قفقاز فراهم آورد. این پژوهش، با استفاده از روشی توصیفی و تحلیلی بر مبنای اسناد کتابخانه‌ای، بر آن است تا علاوه بر ترسیم چگونگی اوضاع قفقاز در زمان حاکمیت خان‌های زند بر بخش هایی از خاک ایران، به این سوال پاسخ دهد که منطقه قفقاز و بویژه قفقاز جنوبی، چه جایگاهی در منش سیاسی کریم خان و دیگر خان‌های زند داشته است. UR - https://ganjineh.nlai.ir/article_1034.html L1 - https://ganjineh.nlai.ir/article_1034_2afabdaf7fb6522d642627aab3438a60.pdf ER -