سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
تاریخ فرخی (اثر ناشناخته از روزگار تیموریان)
6
15
FA
یزدان
فرخی
مربی آموزشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور
yazdanfarrokhi@gmail.com
تاریخنگاری فارسی عهد حاکمیت تیموریان، از چشمگیرترین جنبههای تمدنی ایران دورۀ پس از مغول به شمار میآید. تاکنون بسیاری از آثار و متون تاریخنگاری این دوره، شناسائی شده و به چاپ رسیده است. پارهای هم که مجال انتشار نیافته، از بخت پژوهشهای محققان تاریخ و ادبیات برخوردار شده است. اما چنان که از محتوای متون این دوره برمیآید، در مورد برخی آثار این دوره تنها اشاراتی در متون برجای مانده که دلیل اهمیت و اعتبار آنها بوده است. با این همه، به دلیل در دست نبودن آن نسخهها، آگاهی ناچیزی در موردشان به دست میآید. پژوهش در زمینۀ این دسته آثار، بسیار دشوار و شاید تنها از لابهلای متون همزمان و گاهی متون متأخر میسر باشد. هدف این مقاله، شناسائی و بررسی یکی از متون ناشناختۀ این دوره به نام تاریخ فرخی است که به عنوان منبعی معتبر در مطلع سعدین و مجمع بحرین یکی از متون عهد تیموری، مورد استناد قرار گرفته است.
تاریخ نگاری,دوره تیموری,مطلع سعدین و مجمع بحرین,تاریخ فرخی
https://ganjineh.nlai.ir/article_1277.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1277_5dab72c76eb9744c8206fbae78accd08.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
بازتاب کارکردهای نهاد شاهی در نامۀ طاهر به عبدالله
16
29
FA
فریدون
اللهیاری
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
f.allahyari@ltr.ui.ac.ir
اصغر
فروغی ابری
استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
a.forughi@ltr.ui.ac.ir
محسن
مرسل پور
دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهان
morsalpour@yahoo.com
اندرزنامهنویسی، یکی از نمودهای خرد سیاسی و از عوامل تداوم میراث سیاسی ایرانی بود. محور اساسی اندرزنامهها، اندیشۀ شاهی و کارکردهای این نهاد در ادارۀ جامعۀ ایرانی بود. کارگزاری اهورامزدا در زمین، حفاظت از مرزها، دینیاری، عمران و آبادسازی و دادگری، از کارکردهای نهاد شاهی به شمار میآمد. با ترجمۀ متون ایرانی به عربی، مضامین اندرزنامهها به دورۀ اسلامی انتقال یافت و البته بستر تازه، تغییراتی در جهت و چگونگی پارهای از کارکردهای نهاد شاهی پدیدآورد. اهمیت نامۀ طاهر، از این روست که وی نخستین سلالۀ حکام ایرانی پس از اسلام را پیافکند و اندیشههای وی در اخلافش تأثیرگذار بود. نامۀ طاهر، نخستین جلوۀ رویکرد حکام ایرانی پس از اسلام، به ادبیات اندرزنامهنویسی ایران باستان است. با بررسی نامۀ طاهر، عیان میگردد که طاهر با آموزههای باستانی و نهاد شاهی و اندرزنامههای باستانی مانند عهد اردشیر آشنائی داشتهاست. یکی از سؤالات دربارۀ نامۀ طاهر، این است که آشنائی او با الگوی ملکداری ایرانی، چه تأثیری در رویکرد و سیرۀ عملی وی در عهده گرفتن کارکردهای نهاد شاهی و سیاست وی در قبال خلافت عباسی داشتهاست؟ مقالۀ حاضر با رویکردی تحلیلی، به تکوین کارکردهای نهاد شاهی در ایران باستان و تغییر آنها در دورۀ اسلامی و بازیابی کارکردهای نهاد شاهی در نامۀ طاهر میپردازد.
نامه طاهر,نهاد شاهی,دینیاری,خلافت,دادگری
https://ganjineh.nlai.ir/article_1278.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1278_d74ba9b0957f5fa8e0beb02f47d617c2.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
شیعه و حکومت (مطالعۀ موردی: مواضع روحانیون شیعه در برابر حکومت محمدرضا پهلوی، 1340 - 1357)
30
43
FA
مهدی
حیدری
دانشجوی دکترای جامعه شناسی سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
mahdi597@yahoo.com
شیعه، به طورکلی حقانیت و مشروعیت حکومتها را براساس اعتقادش به اصل امامت نفی میکند. اما فقدان مشروعیت حاکمان در اندیشۀ شیعه، لزوما به مبارزه و شورش فعال علیه حاکمان نینجامیده است. سؤال مقاله، این است که نحوۀ تعامل و مواجهۀ عملی روحانیان با حکومت در بازۀ زمانی 1340-1357، به چه صورتی بودهاست؟ برای پاسخ دادن به این پرسش، از روش تاریخی تفسیری بهرهگیری شده و تلاش گردیده از طریق مطالعۀ اسناد و مدارک موجود، نحوۀ برهمکنش روحانیان با حکومت در دورۀ مزبور به شیوۀ استقرائی استخراج شود. براساس بررسیهای انجام شده، روحانیان و علما در دورۀ مورد بحث، چهار رویکرد مختلف در مواجهه با حکومت دنبال میکردهاند: 1.حمایت مصلحتاندیشانه؛ 2.مبارزۀ منفی؛ 3. مبارزۀ غیرانقلابی؛ 4. مبارزۀ انقلابی. نتیجه اینکه، اگرچه مواضع و رویکرد روحانیان و علما در مواجهه با حکومت متفاوت بوده است، اما همۀ آنها نحوۀ تعامل خود را با حکومت، براساس برداشت خود از شرایط و از منظر دینی تفسیر میکردهاند.
شیعه,حکومت,انقلاب,مبارزه منفی,مبارزه انقلابی,مبارزه غیر انقلابی
https://ganjineh.nlai.ir/article_1279.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1279_35925854851388f942d5c9e0b7bbbf36.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
طلاب قفقازی و نقش آنان در تحولات سیاسی - اجتماعی مشهد در اواخر عصر قاجار (حدود 1320 - 1330 ق./ 1902 - 1911م.)
44
60
FA
جواد
عباسی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
abbasiiran@yahoo.com
علی
نجف زاده
کارشناس ارشد تاریخ و پژوهشگر تاریخ خراسان
najafsast@yahoo.com
مشهد در سدههای سیزدهم و چهاردهم قمری/ قرن نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم میلادی، مقصد مهاجران زیادی از مناطق مختلف ایران و سرزمینهای همجوار ایران همچون آسیای مرکزی، افغانستان، شبه قارۀ هند و قفقاز بود. این گروهها - که به انگیزههای مختلفی وارد این شهر شده بودند- به اشکال گوناگون بر وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن تأثیرگذار شدند. بسیاری از آنها نیز، با گذشت چند نسل عملا به شهروندان اصلی مشهد تبدیل گردیدند و بازماندگان آنها با شهرتهای اولیۀ خود (بخارائی، هروی، بادکوبهای و...) تا عصر حاضر به زندگی در این شهر ادامه دادند. از آن میان، قفقازیها گروهی مهم از مهاجران را تشکیل میدادند. قفقازیها که در دورۀ قاجار و با انگیزههائی چون زیارت، تجارت و تحصیل به مشهد آمده بودند، در عرصههای مختلف منشأ اثر شدند؛ گاه در توسعۀ زیرساختهای فرهنگی و اقتصادی شهر فعال بودند و گاه در بروز تحولات اجتماعی و سیاسی آنجا دخالت داشتند. گروهی از این مهاجران قفقازی، طلبههای علوم دینی بودند که در مدارس اطراف حرم رضوی سرگرم تحصیل بودند و بیش از بقیه در صحنۀ تحولات حضور داشتند. این گروه، در دو دهۀ پایانی حکومت قاجار، از مهمترین گروههای فعال در شهر بودند. مقالۀ حاضر، به بررسی صحنههای مهم نقشآفرینی طلاب قفقازی و جایگاه آنها در صحنۀ تحولات این شهر میپردازد. رویدادهائی مانند بلوای نان در سال 1321ق./1903م.، انقلاب مشروطۀ ایران و استبداد صغیر از مهمترین این صحنهها بود.
مشهد,طلاب,طلبههای قفقازی,تحولات سیاسی و اجتماعی,دوره قاجار
https://ganjineh.nlai.ir/article_1280.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1280_be40a1edf7436c97bea1156a097a159d.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
امکانسنجی ایجاد شبکۀ اطلاعرسانی برای آرشیوهای فنی سدها و نیروگاههای وزارت نیرو در استان خوزستان
62
78
FA
رحیم
علیجانی
مربی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه پیام نور شیراز
alijanir@pnu.ac.ir
عبدالحمید
معرف زاده
استادیار کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
moaref_hamid@yahoo.com
عبدالامیر
اهوازیان
کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی و مسئول آرشیو سد کارون سه
نورالله
کرمی
کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی و پژوهشگر مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری دانشگاه شیراز
karaminus@gmail.com
هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت آرشیوهای فنی سدها و نیروگاههای وزارت نیرو در استان خوزستان و تعیین نقاط قوت و ضعف این مراکز، جهت ایجاد شبکۀ اطلاعرسانی در میان آنها میباشد. جامعۀ مورد پژوهش، شامل آرشیوهای فنی تحت پوشش وزارت نیرو در استان خوزستان (10آرشیو) میباشد. یافتههای این پژوهش، نشان داد که آرشیوهای فنی مورد بررسی، از لحاظ امکانات، تجهیزات، نیروی انسانی، بودجه و به طور کلی از نظر کیفی و کمی در سطح مطلوبی قرار ندارند و با مشکلات عدیدهای مواجه میباشند که از جملۀ این مشکلات، میتوان کمبود نیروی انسانی بویژه نیروی انسانی متخصص، تخصیص نیافتن بودجۀ مصوب سالانه (مشخص نبودن آن) از سازمان(های) مادر، کمبود فضای اختصاصیافته برای آرشیوها، مشکلات سختافزاری و نرمافزاری، فقدان دسترسی به فناوری اطلاعات و نیز، شبکههای اطلاعرسانی پیوسته را، نام برد.
مراکز اطلاع رسانی,آرشیو,سدها و نیروگاه های وزارت نیرو,استان خوزستان
https://ganjineh.nlai.ir/article_1281.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1281_859e798ae8ee5ca40ba0a4e5a64248a7.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
بررسی تحلیلی کارکردپذیری استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)» برای توصیف و سازماندهی مواد آرشیوی
80
94
FA
سید مهدی
طاهری
دانشجوی دکترای علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
taherismster@gmail.com
مقالۀ حاضر، قصد دارد کارکردپذیری استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)» را، برای توصیف و سازماندهی مواد آرشیوی با رویکردی تحلیلی، و براساس تحولات جدید حوزۀ فناوریهای نوین اطلاعاتی، مورد بحث و بررسی قرار دهد. در بخش اول مقاله، به رویکردهای توصیف و سازماندهی منابع اطلاعاتی و دانش: رویکرد شیءگرا، رویکرد دانشمدار، رویکرد توصیف براساس شیء در برابر توصیف بر پایۀ بافت، و تغییر در سطوح توصیف (بخشهای هر مدرک به عنوان شیء محتوایی)، با توجه به بافتهای اطلاعاتی پرداخته میشود. بخش دوم نیز، به معرفی اجمالی استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)»، ویژگیهای مواد آرشیوی مرتبط با فرایند توصیف و سازماندهی، جایگاه مواد آرشیوی در استاندارد مورد مطالعه، اشاره به استانداردهای آرشیوی مبنای توسعۀ استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)»، عناصر هستۀ مناسب برای توصیف مواد آرشیوی، و قابلیتها و نقاط ضعف استاندارد برای پاسخگویی به نیازهای بافت آرشیوی، اختصاص دارد. در پایان، چشم انداز استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)»، به توصیف مواد آرشیوی و همگرایی استانداردها، نظر خواهد داشت.
آرشیو,سازماندهی مواد آرشیوی,پردازش مواد آرشیوی,استاندارد RDA
https://ganjineh.nlai.ir/article_1282.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1282_33ef8cb4a637d060d01ff97f70fd6af1.pdf
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد
گنجینۀ اسناد
1023-3652
2538-2268
20
4
2011
02
20
مقایسۀ تحلیلی خاطرهنگاری با تاریخ شفاهی
96
122
FA
مرتضی
نورائی
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
nour4051@yahoo.com
مهدی
ابوالحسنی ترقی
دانشجوی دکترای تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه اصفهان
kimy68149@yahoo.com
خاطره، از جملۀ مواد و مصالح مورخ در تحقیق تاریخی و همچنین، بنیاد تاریخ شفاهی، به عنوان روشی متفاوت در تاریخنگاری، میباشد. خاطرهنگاری با شیوهها و قالبهای مختلف، سابقهای طولانی در تاریخ فرهنگ و ادب ایران دارد. در سالهای اخیر، به دلایل متعدد، در میان طیف وسیعی از رجال و شخصیتها، سنت قدیمی خاطرهنویسی در اشکال گوناگون آن، رواج یافتهاست. از سوی دیگر، فرآوردههای روش علمی تاریخ شفاهی، به عنوان یکی از جدیدترین روشهای گردآوری دادههای تاریخی مورد نیاز مورخان و محققان تاریخ، جامعهشناسی و روانشناسی، رو به افزایش نهادهاست. در این میان، برخی، عنوان تاریخ شفاهی را بر انواعی از خاطرات نیز اطلاق مینمایند. بنابراین، شناخت خاطره، خاطرهنویسی و تاریخ شفاهی؛ به منظور بررسی تطبیقی و مقایسۀ تحلیلی ایندو، ضرورت دارد. پرسش کلیدی، این است که آیا اطلاق عنوان تاریخ شفاهی بر انواع خاطره (خودنگاشت، دیگرنگاشت، مکتوب و شفاهی) از نظر علمی صحیح است؟ این، در حالی است که خاطرهنویسی و تاریخ شفاهی از ابعاد ماهیتی، ساز و کار و کارکرد؛ تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. این مقاله، بر آن است تا با ارائۀ تعاریف رایج خاطره، خاطرهنگاری و انواع آن، به تشریح کارکردها و مقایسۀ ویژگیها، تمایزها و تفاوتهای خاطرهنگاری با تاریخ شفاهی، بپردازد. افزون بر این، اشارۀ کوتاهی هم به حافظه، به عنوان ظرف خاطره شده است.
حافظه,خاطره,خاطره نگاری,زندگینامه,روایت,تاریخ شفاهی
https://ganjineh.nlai.ir/article_1283.html
https://ganjineh.nlai.ir/article_1283_7eee3223062fab89953880ac47a00c2a.pdf