%0 Journal Article %T بازشناسی یک منبع دست اول برای تاریخ اجتماعی ایران (نسخۀ خطی دفتر مفصل لوای [ایالت] ارومیه و خلخال) %J گنجینۀ اسناد %I سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران- پژوهشکدۀ اسناد %Z 1023-3652 %A سلماسی زاده, محمد %A نصیراوا, یاخشی خانم %D 2013 %\ 08/23/2013 %V 23 %N 2 %P 6-21 %! بازشناسی یک منبع دست اول برای تاریخ اجتماعی ایران (نسخۀ خطی دفتر مفصل لوای [ایالت] ارومیه و خلخال) %K دفاتر تحریر %K دفتر مفصل ارومیه %K انواع مالیات %K جمعیت شناسی %K تولیدات و محصولات کشاورزی %K ترکیب قومی - نژادی و مذهبی %R %X هدف: هدف اصلی این مقاله شناساندن نسخۀ خطی دفتر مفصل لوای ارومیه و خلخال و توصیف کلی محتوای آن، و تبیین اهمیت تاریخی چنین آثاری در پژوهش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران می‌باشد. روش/رویکرد پژوهش: روش تحقیق این مقاله توصیفی - تحلیلی است که در پاره‌ای از موارد به تبیین ابعادی از تاریخ اجتماعی اقتصادی ایران در نیمه اول قرن12ق./18م. در منطقۀ ارومیه منجر می‌شود. یافته و نتایج: پژوهشگران تاریخ ایران در تحلیل وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور در سدۀ 12ق. با معضل بزرگی بنام کمبود منابع دست اول تاریخی مواجه هستند. این امر ضرورت تلاشی روز افزون برای جستجو و بازشناسی دیگر منابع معتبر تاریخی را اجتناب ناپذیر می‌سازد. یکی از منابع معتبر و رسمی که از خلال آن می‌توان داده‌های با ارزشی از تاریخ اجتماعی – اقتصادی این عصر را بازیابی کرد گزارش‌ها، اسناد و مدارکی است که کارگزاران امپراتوری عثمانی دربارۀ ایران در زمان اشغال بخش‌هایی از ایران تهیه کرده‌اند. مجموعه‌هایی به نام «دفاتر تحریر عثمانی» بخشی از مهم‌ترین این اسناد می‌باشد که با ثبت سیاهه‌هایی دقیق از اسامی افراد، وضعیت اشتغال آنان، انواع و میزان محصولات تولیدی، تنوع قومی – مذهبی و تقسیمات جغرافیایی - اداری مناطق اشغالی؛ نسبت به شناسایی میزان درآمد ساکنان و تعیین مقدار مالیات‌هایی که باید بپردازند اقدام کرده است. «دفتر تحریر لوای خلخال و ارومیه و سنجاق سلماس» یکی از این نمونه‌هاست که در یک نسخه منحصر به فرد به شماره 910 در آرشیوی نخست وزیری عثمانی در استانبول نگاهداری می‌شود. یافته‌های پژوهش ضمن تایید فرضیه اولیه مشخص ساخت که اطلاعات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجود در چنین اسنادی آنچنان با اهمیت تلقی می‌شود که ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در شناسایی و استفاده از آن برای محققان عرصه تاریخ اجتماعی ایران به حساب می‌آید. %U https://ganjineh.nlai.ir/article_1147_83a317c58dc5f1f3c38d02fe9e8b12b3.pdf